Miasto-retownik
Miasto-retownik (ukr. Місто-рятівник, Misto-riatiwnyk, IPA: /ˈmʲistɔ rʲɐtʲiu̯ˈnɪk/) to je ukrajińsko hōnorowo ôdznaka, nadowano miastōm spoza Ukrajiny, kere pokozały humanizm, dobro a solidarność ze ukrajińskim norodym we jego walce ô ideały swobody, pokoju a dymokracyje wczos ruskij inwazyje.
Ôdznaka bōła stworzōno dekretym prezydynta Ukrajiny Wołodymyra Zelenskigo. Podug sztandu na styczyń 2025. ôdznaczōno bōło ôziym miast, w tym piyńć we Polsce a jedne we Czeskij Republice, żodnego we Ślōnsku.
Historyjo
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Ôdznaka bōła stworzōno 22. moja 2022. roku jak ôdpowiydź na czynsto wyrożano potrzeba pokozanio zocy a wdziynczności dlo auslyndrōw, zagranicznych państw a miast, co niesōm pōmoc Ukrajinie. 4. kwiytnia 2023. roku dekretym prezidynta bōło ôpisano wyglōnd ôdznaki a plaketki, a tyż procedura jeji prziznowanio. We dekrecie je napisane, iże:
| „ | Hōnorowo ôdznaka je prziznowano miastōm zagranicznych państw, kerych pōmiyszkańce udzielajōm humanitarnyj ôchrōny a inksze zorty pōmocy ôbywatelōm Ukrajiny, co musieli ôpuścić swōj Hajmat skuli zbrojnyj agresyje Ruskij Federacyje prociw Ukrajiny, a tyż inksze wożne sparcie Ukrajinie we ôbrōnie jeji niyzoleżności a suwerynności[1]. | ” |
Piyrszym ôdznaczōnym miastym bōł Rzeszōw, nadgrodzōny tym samym dekretym, kero stworzoł ôdznaka. Tego samego dnia prezidynt Wołodymyr Zełenski na posiedzyniu Nojwyższyj Rady Ukrajiny (Werchownyj Rady), we ôbecności polskigo prezidynta Andrzeja Dudy, pedzioł:
| „ | Przed tym wystōmpiyniym podpisoł żech dekret, kery dowo pozōr na ôsobliwo rola polskigo miasta Rzeszōw. Stworzōł żech ekstra hōnorowe miano «Miasto-retownik» dlo partnyrskich miast naszego państwa, co dzisio robiōm ōnmyglich rzeczy, coby nōm pōmōż, pōmōż naszym ludźōm, pōmōż naszyj armiji. We mianie cołkigo ukrajińskigo norodu chca wyrazić wielgo wdziynczność Rzeszowowi – piyrszymu miastu-retownikowi. Fest dziynkuja[2]. |
” |
W tym samym roku bōły ôdznaczůne Przemyśl a Praga, a we 2023. – Vilnius, Lublin, Chełm a Paryż. We 2025. roku nadgroda bōła prziznano Warszawie.
Publiczno recepcyjo
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Prezidynt Lublina Krzysztof Żuk, kej ôdbieroł nadgroda, padoł: «Je żech sztolc, iże mōgli'chmy pokozać, jak fest ôtwarte sōm nasze serca». We podobnym tōnie pisoł prezidynt Chełma Jakub Banaszek: «Je żech sztolc a wzruszōny, iże mōg żech ja [ta nadgroda] we waszym mianie ôdebrać»[3]. Pod mianym Rzeszów Miasto-ratownik ôdbywała sie we 2024. wystawa we Ojroparlamyńcie, poświyncōno sparciu Rzeszowa dlo ukrajińskich uchōdźcōw[4].
Ôdznace ale niyradzi byli polske faszistowske aktiwisty Wojciech Olszański a Marcin Osadowski, co we strimie na YouTube'je tuplikowali, iże «Sōmsiod to niyma dōmownik, a Miasto-Retownik Rzeszōw to niyma Mojżeszōw»[5].
Z poczōntku niykere polske medyja (do przikładu Gazeta Wyborcza[6]) felerniy spokopiōły słowa ôd Zelenskigo a podały informacyjo, iże tyn titel ôtrzimało ôd razu 18 miast we Polsce (wszyjske wojewōdzke miasta).
Ôdznaczōne mjasta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]| № | Wapyn | Miasto | Państwo | Data ôdznaczynio |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Rzeszōw |  Polska
|
22. moja 2022[7] |
| 2 | 
|
Przemyśl | Polska
|
11. lipnia 2022[8] |
| 3 | 
|
Praga |  Czesko Republika
|
28. paździyrnika 2022[9] |
| 4 | 
|
Vilnius |  Litwa
|
24. stycznia 2023[10] |
| 5 | 
|
Lublin | Polska
|
3. kwjytńa 2023[11] |
| 6 | 
|
Chełm | Polska
| |
| 7 | 
|
Paryż |  Francyjo
|
18. kwiytnia 2023[12] |
| 8 | 
|
Warszawa | Polska
|
13. stycznia 2025[13] |
Karta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Statystyka podug państw
[edytuj | edytuj zdrzōdło]| № | Państwo | Miano we godce państwa |
Liczba ôdznaczonych miast |
|---|---|---|---|
| 1 | Polska
|
pol. Miasto-ratownik | 5 |
| 2 | Czesko Republika
|
czes. Město-zachránce | 1 |
| 2 | Litwa
|
lit. Miesto gelbėtojo | 1 |
| 2 | Francyjo
|
fr. Ville sauveur | 1 |
Kandidatury
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Miejske rajce Krymynczuka słożōły forszlag, coby nadgrodzić miasta Bydgoszcz (we Polsce) a Alytus (we Litwje)[14]. Antrag ô titel dlo Bydgoszczy a latwijskij Valmiery słożōły rajce ze Czerkasōw[15].
Ôpis uodznaki
[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- Hōnorowo ôdznaka mo forma kartusza ze murowanōm korōnōm na tle liścio akantusa. We kartuszu znojduje sie wapyn miasta, kerymu prziznowo sie ôdznaka.
- Uodznaka wykōnano je ze stopōw miedzi. Wizerōnek kartusza a korōny pokryty je galwanicznym złotym, a liściy akantusa – niklym.
- Na rewersie ôdznaki na kartuszu je szrajbniynto: «miano miasta MJASTO-RETOWNIK».
- Wizerōnki kartusza, korōny a liścio akantusa sōm plaskatosznicowane.
- Wymiary ôdznaki: wysokość – 50 mm, szyrzka – 47,5 mm.
- Szlajfka ôdznaki je jedbowno, moiré, ze podużnymi poskami we farbach modryj a żōłtyj. Szyrzka szlajfki: 28 mm, szyrzka kożnego poska: 14 mm.
- Plaketka mo forma ôriyntowanego horyzōntalniy prostokōnta. Jeji podstawa je wykōnano ze laminowanego kōmpozytowego materiału, na kerym umieszczōno je prostokōntno płytka ze biołego metalu.
- Prawo tajla płytki przedstowiio zwōj ze tekstym dekretu prezidynta Ukrajiny ô prziznaniu ôdznaki.
- Lewo tajla przedstawio ôdznaka bez podkładki, niżyj napis we dwōch wersach, wykōnany modrymi literami: \"_____ MIASTO-RETOWNIK\".
- Z kraja płytki ôzdoba we formie bobkowego liścio ô złotyj farbie.
- Rozmiar plaketki: 220x300 mm.
Ôbocz tyż
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Przipisy
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- ↑ Dekret «Питання почесної відзнаки "Місто-рятівник"»
- ↑ Stynogram plynarnego posiedzynio Nojwyższyj Rady Ukrajiny ze 22. moja 2023.
- ↑ Piotr Kozłowski, Lublin i Chełm z tytułem "Miasto Ratownik" od prezydenta Zełenskiego. Za pomoc Ukrainie i jej obywatelom, Wyborcza.pl
- ↑ Monika Domino, Parlamencie Europejskim w Brukseli została otwarta wystawa „Rzeszów Miasto Ratownik”, Radio Rzeszów
- ↑ W. Olszański M. Osadowski: Sąsiad to nie domownik "Miasto Ratownik Ukrainy" Rzeszów to nie Mojżeszów
- ↑ Marta Woźniak, Warszawa i 17 innych polskich miast z tytułem \"miasta-ratownika\". Tak uhonorował je prezydent Zełenski, Wyborcza.pl
- ↑ Dekret «Про встановлення почесної відзнаки „Місто-рятівник”»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки „Місто-рятівник” місту Перемишль (Республіка Польща)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Прага (Чеська Республіка)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Вільнюс (Литовська Республіка)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» містам Люблін і Хелм (Республіка Польща)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Париж (Французька Республіка)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Варшава (Республіка Польща)»
- ↑ Switłana Pawlenko, «Двом містам-побратимам Кременчука хочуть присвоїти звання "Місто-рятівник"», kg.ua
- ↑ Польському Бидгощу і латвійській Валмієрі просять присвоїти звання “Місто-рятівник”, dzvin.media