Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik
 |
Tyn artykuł może potrzebować porzōndnyj korekty. Jedyn ze używŏczōw zasugerowoł to ze powodōw: Felerny szrajbůnek we infoszachtli. Artikel je napisany we steuerowym szrajbůnku. Muster:Państwo infoszachtla śe sam ńy nadowo. Jak możesz, to pōmōż abo we przeredagowaniu tego artykułu, abo zmiyń go tak, coby wszyjske felerne elymynta ś niego wyciepnōńć. |
| |||||
| |||||
| Motto: (rusko) Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Proletariusze wszyjskich krajůw łůnczyć śe!) | |||||
| Hymn: Государственный гимн СССР (Hymn państwowy SSSR) | |||||
.svg)
| |||||
| Kōnstytucyjŏ | Kunstytucjo Sojusza Socjalistycznych Sowjeckich Republik | ||||
| Republiki SSSR | Armyńsko SSR, Azerbejdżańsko SSR, Bjołorusko SSR, Estůńsko SSR, Gruźińsko SSR, Kazachsko SSR, Karelo-Fińsko SSR, Kirgisko SSR, Litewsko SSR, Łotewsko SSR, Mołdawsko SSR, Rusko FSSR, Tadżycko SSR, Turkmyńsko, SSR Ukrajińsko SSR, Ůzbecko SSR | ||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | rusko | ||||
| Używanŏ gŏdka | uormjańsko, azersko, bjołorusko, estůńsko, gruźińsko, kazachsko, kirgisko, litewsko, łotewsko, růmůńsko, rusko, tadżycko, turkmyńsko, ukrajińsko, ůzbecko | ||||
| Stolica | Moskwa | ||||
| Polityczny systym | dyktatura kůmuńistycznyj partyje | ||||
| Zorta państwa | republika federalno | ||||
| Piyrszy Prziwůdca SSSR | Władimir Leńin | ||||
| Ôstatni Prziwůdca SSSR | Michaił Gorbaczow (prezydynt) | ||||
| Szef rzōndu | Prymier Iwan Siłajew (uostatńi) | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ |
22 402 200 km² | ||||
| waluta | sowjecki rubel (SUR) | ||||
| Traktat uo nastůńu SSSR | 1922 | ||||
| Rozpad | 1991 | ||||
| Dōminujōncŏ religijŏ | atejizm (państwowy), prawosławje | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC +2 (Mińsk) +13 (Kamczatka) | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .su | ||||
| Kod autowy | SU | ||||
.svg)
Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik (ros. Союз Советских Социалистических Республик, СССР, trb. Sojuz Sowjetskich Socjalisticzeskich Rjespublik), inakszy SSSR, Sojusz Sowjecki – historyczne kůmuńistyczne (socjalistyczne) państwo w půłnocnyj a schodńij Ojropje a půłnocnyj a strzodkowyj Azyji.
Uobyjmowało plac kole 22 mln km² uod Bałtyckigo a Czornego Morza do Pacyfiku (nojsrogsze we historyji nowożytnyj śwjata), istńało uod 30 grudńa 1922 do 26 grudńa 1991.
SSSR powstoł po swyćynstwje bolszewikůw we důmowyj wojńe ze „bjołymi” (wojskami kůntrrewolucyje) i interwyncyji zagrańicznych mocarstw. W latach trzidźestych SSSR zrealizowoł industrjalizacyjo kraju i stoł śe ekůnůmicznom i wojskowom potyngům. Trwoł tyż wtynczos uokres jeszcze śylńyjszych represyjůw i moc uosůb uostało skozanych na śmjyrć abo hereszt. Uokres władze Stalina (umrził w 1953) nazwano było ńyskorzij stalińizmym.
We 1939 SSSR cuzamyn ze naźistowskimi Mjymcami napod na Polska, co bůło poczůntkym drugij śwjatowyj wojny. 22 czyrwńa 1941 mjymjecko-sowjecki sojusz skůńczůł śe angrifym naźistůw SSSR, uodtůnd SSSR bůł jednym z trzech głůwnych aljantůw II śwjatowyj wojny. SSSR uobrůńůł śe, wygroł wojna i jego armijo zdobůła Berlin.
Po 1945 roku SSSR stoł śe jednym z dwůch (społym z USA) śwjatowych potyng. Rywalizowoł z USA uo wpływy na śwjeće, co nazwano było źimnům wojnům.
W latach uoźymdźeśůntych XX stolećo SSSR społym z inkszymi regyrůnkami kůmuńistůw we schodńij Ojropje wpod w kryzys i na kůńec rozpod śe we 1991 roku, kej jego republiki uoznajmjůły ńyzoleżność jak uosobne państwa.
Republiki sojuszu[edytuj | edytuj zdrzōdło]
S kůńcym swojigo istńyńo, we 1991, SSSR mjoł do kupy pjyntnośće republik (Zakałkasko FSSR we 1936 roku podźelůno na Armyńsko SSR, Azyrbejdżańsko SSR a Gruźińsko SSR; Karelo-Fińsko SSR wklůdzono do Ruskij FSSR we 1956 roku). Nojsrogszo s republik, tako skuli ludnośći, placu, jako śyły polityczno-ekůnůmicznyj, bůła to Rusko FSSR. S kůńcym istńyńo tygo państwa we SSSR kole uůnych 15 republik bůło tyż 20 republik autonomicznych, 8 uobwodůw autonomicznych, 10 uokryngůw, a jeszcze 6 krajůw a 123 uobwodůw.
| Republiki SSSR | Lota | Państwa dźiśejsze | WSP | NATO | OU | EAWG | GUAM |
| Armyńsko SSR¹ | 1936-1991 | Armyńijo | 1991 | - | - | - | - |
| Azerbejdżańsko SSR¹ | 1936-1991 | Azerbejdżůn | 1991 | - | - | - | 1997 |
| Bjołorusko SSR | 1922-1991 | Bjołoruś | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Estůńsko SSR | 1940-1991 | Estůńijo | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Gruźińsko SSR¹ | 1936-1991 | Gruzyjo | 1993 | - | - | - | 1997 |
| Kazachsko SSR | 1936-1991 | Kazachstan | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Karelo-Fińsko SSR² | 1940-1956 | Rusyjo | - | - | - | - | - |
| Kirgisko SSR | 1936-1991 | Kirgistan | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Litewsko SSR | 1940-1991 | Litwa | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Łotewsko SSR | 1940-1991 | Łotwa | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Mołdawsko SSR | 1940-1991 | Mołdawijo | 1991 | - | - | - | 1997 |
| Rusko FSSR | 1922-1991 | Rusyjo | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Tadżycko SSR | 1929-1991 | Tadżykistan | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Turkmyńsko SSR | 1925-1991 | Turkmyńistan | 1991-2005 | - | - | - | - |
| Ukrajińsko SSR | 1922-1991 | Ukrajina | 1991 | - | - | - | 1997 |
| Ůzbecko SSR | 1925-1991 | Ůzbekistan | 1991 | - | - | - | 1999-2005 |
| ¹ do 1936 Zakaukasko FSSR ² we 1956 wkludzono do Ruskij FSSR |
|||||||