Irlandyjo: Porōwnanie wersyji
m Bot zmjyńo: cv:Ирланди Республики |
m Bot zmjyńo: io:Republiko di Irlando |
||
Linijŏ 322: | Linijŏ 322: | ||
[[id:Republik Irlandia]] |
[[id:Republik Irlandia]] |
||
[[ie:Irland]] |
[[ie:Irland]] |
||
[[io: |
[[io:Republiko di Irlando]] |
||
[[is:Írska lýðveldið]] |
[[is:Írska lýðveldið]] |
||
[[it:Irlanda]] |
[[it:Irlanda]] |
Wersyjŏ ze dnia 04:14, 7 paź 2010
|
Tyn artikel ńy bůł jeszcze sprawdzůny we poprawnośći zapisowańo Steuerowům uortografijům a gramatycznyj. Jeli zdo Ći śe, co je to fest do porzůndku narychtowany artikel, symńij tyn muster. Tyn artikel niy bōł jeszcze sprawdzōny we poprawności zapisowaniŏ Ślabikŏrzowym szrajbōnkym a gramatycznyj. Jeli zdŏ Ci sie, co je to fest do porzōndku narychtowany artikel, symnij tyn muster. |
Tyn artykuł może wymŏgać napisaniŏ ôd nowa. Jedyn ze używŏczōw zasugerowoł to skuli: za dužy udźou tuplikořa we twořyńu artikla, můc polońizmůwJak możesz, to pōmōż abo we przeredagowaniu tego artykułu, abo zmiyń go tak, żeby wszyjske felery z niego wychrōnić. |
Éire Ireland Irlandyjo | |||||
| |||||
Hymn: Amhrán na bhFiann (Pjeśń wojoka) | |||||
Uoficjalno godka | Irlandzko godka i Angelsko godka | ||||
Stolica | Dublin | ||||
Polityczny systym | republika | ||||
Gowa państwa | prezydynt Mary McAleese | ||||
Przikludziorz regjyrunku | taoiseach Brian Cowen | ||||
Rozlygowańy • cołkowity • strzůdlůndowe wody |
122. we śwjeće 70 273 km² 2% | ||||
Liczba ludźi (2007) • cołkowito • gynstość zaludńyńo |
121. we śwjeće 4 339 000 60 osůb/km² | ||||
ńypodlyguość | uod Wjelgij Brytańje 6 grudńa 1921 | ||||
Religijo (głůwno) | katolicyzm | ||||
Waluta | 1 ojro = 100 ojrocyntůw EUR, € (EUR, €) | ||||
Czasowo zůna | UTC - zima UTC+1 - lato | ||||
Kod ISO 3166 | IE | ||||
Necowo důmyna | .ie | ||||
Automobilowy kod | IRL | ||||
Telefůniczny kod | +353 | ||||
Autůnůmiczne terytoryja | |||||
Irlandyjo, Republika Irlandyje (Éire, Poblacht na hÉireann, połne mjano angelsko to jedźińy Ireland, co mo podkryślać důnżyńo zjydnoczyńowe ze Irlandyjům Půłnocnům) - państwo we Ojropje Zachodńij, człůnek Uńije Ojropejskij. Zajmuje wjynkszość placu wyspy uo tym samym mjańe.
Admińistracyjny tajlůng
Wyspa Irlandyjo tajluje śe na 4 historyczne prowincyje, a uůne na 26 hrabstwůw ńyzoleżnych uod jejich tajlůngu na Irlandyjo a Půłnocno Irlandyjo.
Dymografijo
- Strzedńo dugość żywobyćo - 75 rokůw (chopy 73, baby 78)
- PKB: 37.822 $ na mjyszkańca (nůminalńy)
Geografijo
- Nojwjynksze mjasta
- Dublin (ludność mjasta 495.782, ludność aglůmeracyje 1.004.614)
- Cork (ludność mjasta 123.062, ludność aglůmeracyje 186.239)
- Galway (ludność mjasta 65.832, ludność aglůmeracyje 66.163)
- Limerick (ludność mjasta 54.023, ludność aglůmeracyji 86.998)
- Waterfors (ludność mjasta 44.594, ludność aglůmeracyje 46.736)
- Rozlygowańy
- Dostymp do Morzo Irlandzkigo, Morzo Celtyckigo, Uoceanu Atlantyckigo, a uod Wjelgij Brytańije uoddźela jům Kanou Św. Jeřygo.
- Powjeřchńo ńiźinno
- Duůgość wybřeža 1.448 km
- Duůgość grańicy s Irlandyjům Půunocnům (tajlům Zjydnočůnygo Krůlestwa) 360 km
- Nojwyžšy půnkt Carrantuohill 1.041 m. n.p.m.
- Nojńižšy půnkt Uocean Atlantycki 0 m.
- Nojdugšo řeka Shannůn 259 km
- Nojwjynkše jeźoro Loch Coirib 176 km²
- Klimat
- Uůmjarkowańy ćepuy (je wyńikym přepuywajůncygo ńydaleko ćepuygo průndu ze Zatoki Meksykańskij)
- Ńiske amplitudy ročnych tymperatur
- Wysoko wilgotność powjetřa a tyž čynsto sam padze
Ůstrůj polityčny
Irlandyjo to dymokracyjo parlamyntarno. Jeji systym prawny je uoparty na prawje zwyčajowym i ustawodawstwje uchwalanym bez parlamynt zgodńy s kůnstytucyjům.
Přepisy Uńje Ojropejskej majům moc prawno we Irlandyji. Kůnstytucyjo irlandzko, přijyntao 29 grudńa 1937, uopisuje forma řůndu a tyž defińuje wuadza i fůnkcyje Prezydynta, uobu izb parlamyntu (Oireachtas) jako i řůndu. Defińuje tyž struktura i wadza sůndu a uopisuje podstawowe prawa uobywatelske. Akt Republiki Irlandyji s 1948 zerwou uostatńy formalne zwjůnzki s Wjelgům Brytańiům. Irlandyjo uodzyskoua ńypodlygość w 1921.
Prezydynt je gowům państwa i je wybjerany w wyborach bezpośredńich na kadyncyjo, kero trwa 7 lot. Ta sama uosoba može być prezydyntym ino dwukrotńy. Bjerne prawo wyborče přisůgiwo uobywatelům, keři ukůńčyli 35 lot. Uod 1997 prezydyntym Irlandyji je Mary McAleese. Uobowjůnzkym prezydynta je stańy na stražy kůnstytucyji a uoficjalne reprezyntowańy narodu. Ńymal wšyjstke uprawńyńo přiznawane mu bez kůnstytucyjo wykůnuje uůn za radům řůndu.
Taoiseach (prymjer) stoji na čele řůndu i je mjanowany bez prezydynta na wńosek Dáil Éireann (izba ńižšo parlamyntu). Taoiseach nůminuje inkšych čuůnkůw řůndu (uogůuem ńy myńi kej śedmju i ńy wjyncyj kej pjyntnastu), kerych muśi zaakceptować Dáil Éireann. Nůminuje tyž jydnygo čuůnka řůndu, zwanygo Tánaiste, kery peuńi fůnkcyjo wiceprymjera. Bertje Ahern je prymjerym Irlandyji uod čerwca 1997, a Michael McDowell pouńi fůnkcyjo Tánaiste.
We irlandzkym parlamyńće sům dwje izby:
- Dáil Éireann je izbům ńižšům, kero je wybjerano we wyborach bezpośredńich. Zaśodo w ńij 166 posuůw. Je uodpedźalno za uchwalańy ustaw. Jeji čuůnkowje sům wybjerańi we wyborach proporcjůnalnych i powšychnych. Ńy ma sam pojyńćo kadyncyjnośći, Ůstawa Wyborčo godo ino uo přiznańu parlamyntowi peunůmocńictw na uokres 5 lot. Štyry guůwne partyje polityčne reprezyntowane w Dáil Eireann to: Fianna Fáil (Žouńyře Přeznačyńo) i Progressive Democrats (Průgresywne Dymakraty) (kere uobecńy twořům koalicyjo řůndowo uoroz ze Partjům Źelůnych a kilkůma posuůma ńyzaležnymi) a Fine Gael (Plymje Gaelůw) i Labour Party (Partja Roboty);
- Seanad Éireann je izbům wyžšům i pośado guůwńy rola doradčům. S jeji 60 čuůnkůw, 11 je nůminowanych bez Taoiseacha, natůmjast rešta je wybjerano, w 5 kurjach uopjerajůncych śe na uokreślůnych grupach spouečno-zawodowych a bez absolwyntůw Narodowygo Ůńiwersytetu Irlandyji i Ůńiwersytetu w Dublińy.
Samořůndy lokalne sům admińistrowane bez 114 wuadz lokalnych, kere sům uodpedźalne, mjyndzy inkšymi, za: mjyškalńictwo i baukůnšt, transport drůgowy i bezpječyństwo, kanalizacyjo, ińicjotywy dotyčůnce rozwoju i kůntrola nad ńimi, rekreacyjo, uochrůna środowiska, rolńictwo, edukacyjo i půmoc spouečno. Samořůnd lokalny je finansowany tajlowo bez řůnd cyntralny a tajlowo bez lokalne źrůda, w tym lokalne dowki.
Historyjo
Kalyndarjům
- VI tyśůncleće p.n.e. - nojwčeśńijše ślady ludzkej bytnośći, pjyrwśi mjyškańcy šmaragdowyj wyspy budujům mygalityčne budowle take jak Newgrange (pono nojstaršo znano budowla w Ojropje) i Loughcrew
- 500-200 p.n.e. - nojprawdopodobńij wtedy na wyspa dotarli Celtowje
- 430-490 - prawdopodobńy w tych latach na wyspje dźouou śwjynty Patryk, kerymu připisuje śe chrystjańizacyjo Irlandyji
- ok. 700 - Irlandyjo bůua podźelůna na 150 tzw. mouych krůlestw, couům wyspům řůńdźili ze wzgůřa Tara arcykrůlowje, kerym formalńy podlygali krůlowje prowincyji, rygjůnůw i mouych krůlestw
- 795 - počůnek najozdůw wikingůw na Irlandyjo
- ok. 800 - prawdopodobno data ukůńčyńo Book of Kells, jydnygo s nojpjynkńijšych manuskryptůw
- 841 - Wikingowje zouožyli Dublin
- 1014 - bitwa pod Clontarf, w kerej arcykrůl Brian Boru zwyćežůu wikingůw; kres wikińskej důminacyji
- 1155 - krůl Angliji Hynryk II Plantagynet uzyskou zgoda papježa Hadrjano IV, Anglika, prawdopodobńy w formje bulli Laudabiliter (jej autyntyčność je kwestjůnowana), na nojazd na Irlandyjo
- 1169 - w Irlandyji wylůndowali za zgodům Hynryka II Anglůnormanowje poprošyńi bez jydnygo s lokalnych krůlůw uo půmoc
- 1172 - Hynryk II přibůu s armjům do Irlandyji, kera uznoua jygo zwjeřchńictwo; bez stu lot Anglůnormanowje podbili znočnům tajla wyspy
- 1271 - počůnek celtyckej uodnowy (gaelic recovery) podčas kerej Irlandčycy uodzyskali znočno tajla utracůnych źym
- 1315 - na zaprošyńy ńykerych irlandzkych uwadcůw na wyspa přibůu ze Škocyji wroz s wojskym Edward Bruce; korůnowany krůlym Irlandyji průbowou w krwawyj kampańji podbić wyspa; zginůu w 1317
- ok. 1430 - krůl Angliji sprawowou wadza yno nad Dublinym i uokolicůma (tzw. Pale - Palisada)
- kůńec XV wjeku - Tudoři rozpočyli powolny podbůj Irlandyji
- 1541 - wjynkšość irlandzkych wjelmožy uznoua Hynryka VIII krůlym Irlandyji; ńy uznali go ale gowům Kośćoua i pozostali při katolicyzmje
- 1580 - rebelijo irlandzkych katolikůw
- 1593-1603 - wojna dźeśyńćoletńo, kerej kulminacyjnym půnktym bůua bitwa pod Kinsale; irlandzcy arystakraći půńyśli klynska i w 1607 uopuśćili wyspa
- 1605 - počůnek kolůńizacyji Ůlsteru bez prezbiterjan ze Škocyji; podpořůndkowańy prawne ludnośći Irlandyji krůlowi Angliji i zńyśyńy celtyckych praw
- 1641 - wybuch rebeliji w Irlandyji; rok půźńij w Angliji wybucha wojna důmowo, co pozwoliuo wyspje uzyskać pewno ńyzaležność
- 1649 - Oliver Cromwell přibůu do Irlandyji na čele swojej armji; masakra w Drogheda; třiletńo bezlitosna kampańo přiwraco angelsko wuadza na wyspje
- 1662 - parlamynt w Lůndyńy uchwaliu zbjůr ustaw zwany kodeksym Clarendona, kery bůu skerowany přećiwko inkšowjercům (ńyanglikanům); rygulacyje kodeksu půgoršůuy sytuacyjo katolikůw
- 11 lipca (1 lipca) 1690 - bitwa nad řekům oyne, w kerej wojsko protestanckigo krůla Angliji Wilhelma Uorańskigo pokůnouy katolicko armja uobalůnygo krůla Jakuba II. Půunocnoirlandzcy protestańći do terozki śwjyntujům w ročńica zwyćynstwa (a dokuadńij dźyń po ročńice, tj. 12 lipca)
- 1691 - ludność katolicka zostoua pozbawjůna wšelkych praw cywilnych i ekůnůmičnych (m.in.: pośadańo drůgich kůńi, nošyńo brůńi, učyńo w škouach)
- 1791 - powstowo Towařistwo Zjydnočůnych Irlandčykůw (Society of United Irishmen), kerygo guůwnym ideolůgym bůu Wolfe Tone. Celym stowařišyńo bůua walka uo ymancypacyjo katolikůw irlandzkych, růwne prawa wyborče, uoderwańy Irlandyji uod Wjelgij Brytańji i utwořyńy republiki
- 1798 - ńyudane powstańy přećiwko brytyjskej wuadzy
- 1 styčńa 1801 - wćelyńy Krůlestwa Irlandyji do Krůlestwa Wjelgij Brytańji; powstowo Krůlestwo Wjelgij Brytańji i Irlandyji
- 1803 - kolejne ńyudane powstańy
- 1829 - uchwalyńy aktu uo růwnouprawńyńu katolikůw - efekt dźoualnośći Daniela O'Connella
- 1842 - utwořyńy Muodej Irlandyji
- 1846 - počůnek klynski guodu
- 1848 - ńyudane powstańy Muodej Irlandyji, tzw. bitwa na gřůndce kapusty w uůgrodźe wdowy McCormack
- 1849 - kůńec klynski godu, nale ješče bez dwa lata ludźe ůmjerali wyćyńčyńi godym i chorobami; uůnčńy pomaruo 1,5 miljůna ludźi
- 1858 - w Nowym Jorku powstouo Towařistwo Fyńańske, bydůnce přikrywkům do Irlandzkigo Bractwa Republikańskigo (IRB)
- 1867 - ńyudane powstańy zorgańizowane bez fyńan;
- 1870 - Izaak Butt zaińicjowou ruch Home Rule - autůnůmji do Irlandyji; bez 20 lot trwouy starańo uo uchwalyńy Home Rule w brytyjskym parlamyńće; bez wjynkšość tygo času kerowou ńimi Charles Stewart Parnell
- 1893 - powstowo Liga Gaelicko majůnca na celu "deanglizacyjo irlandzkigo narodu".
- 1900 - powstowo Zjydnočůna Partja Irlandzka, na čele kerej stanůu John Edward Redmond; walka uo uchwalyńy Hůme Rule začua śe uod nowa.
- 1905 - Arthur Griffith, čuůnek Ligi Gaelickij, zouožůu uorgańizacyjo Sinn Féin (My Sami); wartko kůntrola nad njům přejyli čuůnkowje IRB
- 1912 - ustawa uo Home Rule bůua corozki bližey uchwalyńo, protestańći s Ůlsteru utwořili uoddźouy uo nazwje Uochotńiki Ůlsterscy, katolicy powouali Irlandzkych Ůchotńikůw, a James Connolly utwořůu socyjolistyčnům Armje Uobywatelskům
- 1914 - wybuch I wojny śwjatowej; tyśůnce irlandzkych uochotńikůw wstůmpiuy do brytyjskej armji (w Irlandyji ńy mo poboru do wojska), co popjerouo dowůdztwo Irlandzkych Uochotńikůw
- 23 kwjetńa 1916 - Powstańy wjelganocne, Pádraig Pearse (Patrick Pearse) proklamowou Irlandyjo ńypodlyguům republikům; dwa tyśůnce powstańcůw (republikańy s Irlandzkych Uochotńikůw i čuůnkowje Armji Uobywatelskij) stawiuo čoua brytyjskej armji; wjynkšość mjyškańcůw Irlandyji ńy poparua powstańa; po 6 dńach powstańy upado; Brytyjčycy wykůnali wyroki śmjerći na 16 přiwůdcach powstańo (m.in. na Pádraicu Pearśe i Jameśe Cůnollym); spouečyństwo Irlandyji začyuo popjerać powstańcůw i ich idee; začyuy śe masowe areštowańa; Michael Collins (jydyn s powstańcůw) překštoućiu Irlandzkych Uochotńikůw w Irlandzko Armja Republikańska (IRA)
- 1918 - powstou ńylygalny (z půnktu widzyńo Brytyjčykůw) řůnd irlandzki s Eamonym de Valerům na čele (tyž jydyn s powstańcůw)
- lato 1919 - počůnek wojny uo ńypodlygość; IRA prowadźiua wojna partyzanckům, a Brytyjčycy uodpowjydźeli terrorym
- lipjec 1921 - Michael Collins i Arthur Griffith podpisali traktat; powstoua zuožůna s 26 hrabstw Irlandyjo (Wolne Państwo Irlandzke), majůnca status brytyjskigo důmińům (krůl brytyjski gowům państwa), los 6 hrabstw půunocnych (Irlandyjo Půunocno) mjou być rozstřigńjynty w přišuośći
- kwjećyń 1922 - wybuch wojny důmowyj mjyndzy ńyuznojůncům traktatu tajlaůn IRA, a wojskůma Wolnygo Państwa Irlandzkigo (čyli tam tajlům IRA, kero traktat uznoua)
- moj 1923 - IRA antytraktatowo uznoua swojo poražka; w wojńy důmowyj zginyuo ůngyfer tyśůnca ludźi, w tym Michael Collins; Artur Griffith zmar w jeji trakće na hercklekot
- wřeśyń 1933- Uotwořyńy Fine Gael (Růd Irlandčykůw). Jej přiwůdcům zostou Eoin O'Duffy
- 18 čerwca 1936 - Zdelygalizowańy IRA
- 20 listopada 1936 - Sformowańy bez O'Duffygo "Irlandzkej Brygady" (Irish Brigade), kero wźůna udźou w hišpańskej wojńy důmowej po strůńy gyn. Franco. Irlandčycy walčyli tyž po strůńy Republiki. Řůnd Irlandzki natůmjast uůgośiu neutralne stanowisko wobec uobu strůn kůnfliktu
- 29 grudńa 1937 - wejśće w žyće kůnstytucyji. Na jej mocy Wolne Państwo Irlandzke překštouca śe w Irlandyjo, čyli přestaje być tajlům Wjelgij Brytańji.
- 1949 - Irlandyjo uoficjolńy překštoućiua śe w republika
- 1959 - Eamon de Valera zostou prezydyntym Irlandii. Fůnkcyjo ta sprawowou do 1973
- 1973 - čuůnek EWG
- 2002 - waluta ojro
Religja
- Stanisław Grzybowski "Historia Irlandii", Wrocuaw 1998
- katolicy - 88,4%
- anglikańy - 2,9%
- prezbiterjańy - 0,52%
- muzuumańy - 0,49%
- metodyśći - 0,25%
- žydźi - 0,2%
- wyznawcy inkšych religii uok. 3%.
Choćaž bez wjeki Irlandyjo bůua uwažano za jydyn s nojbardźij katolickych krajůw na śwjeće, uobecńy uobserwuje śe znočůncy spadek ličby praktykujůncych, kery spad uod lot śedymdźeśiůntych s poźůmu 90% do 45% w skali kraju. W ńykerych dźelńicach Dublina do kośćoua co ńydźela chodźi uod 8% do 15% ludnośći[1].
Wojsko
Armiyjo Irlandzko mo 8.500 zawodowych žouńyři i 13.000 rezerwowych. Tak moua ilość wojsko je spowodowano neutralnośćůn Irlandyje (np. ńy je čuůnkym NATO). Půmimo to Irlandyjo je zaangažowano w misyjoch pokojowych
Gospodarka
Nojwažńijšymi gouyńźůma gospodarki irlandzkej sům industryje:
Šeroko śwjadčuůne sům usůgi we zakreśe:
- handlu elektrůńičnygo
- telekůmůńikacyji
- uoprůgramowańo kůmputerowygo
- nowočesnych usůg finansowych
Rozwůj gospodarki přebjyga dwutorowo - s jydnej strůny bowjym zachynca śe do rozwoju prywatnej ińicjotywy, s drůgi zaś - zostawja podstawowe gouyńźe gospodarki w rynkach państwowych a usůgi majůnce klučowe znočyńy do kraju. Irlandyjo je jydnym s nojšybćij rozwijajůncych śe gospodarčo państw ůńijnych. W latach 1987-1997 wzrost gospodarčy śyngou 6% w stosůnku ročnym. Uobecńy Irlandyjo, uobok Norwygije i Šwajcaryje, je krajym uo nojwyžšym PKB per capita w Ojropje. Gospodarka je śćiśle uzaležńůna uod handlu, a guůwńi partneři to Wjelgo Brytańja, Ńymcy, Francyjo a Stany Zjydnočůne. Dowki stanowjům 30% PKB Irlandii.
Stawki dowki dochodowy uod uosůb fizyčnych to 42% a 20% s šerygym ulg. Podatek dochodowy uod firm je nojńižšy w starej ŮE i wynośi 12,5%, co bywa čynsto podawane kej jydyn s guůwnych čynńikůw napuywu inwestycyji zagrańičnych do Irlandii. Podstawowa stawka podatku uod towarůw i usůg wynośi 21%. Irlandyjo mo nojwyžša w Ojropje puaca mińimalnům wahajůncům śe uod 39% do 77% středńij krajowyj w zaležnośći uod branžy. Pod wzglyndym HDI Irlandyjo zajmuje 5. mjejsce na śwjeće, a pod wzglyndym HPI 18. mjejsce na 19 nojbardźij rozwińjyntych państw.
Irlandzka gospodarka je tyž jydno s nojmyńi innowacyjnych gospodarek w Ojropje s poźůmym wydatkůw na badańo i rozwůj 1,2% PKB.
Industryjo
Fynůmynym irlandzkej gospodarki na skala śwjatowům bůu śilny rozwůj přymysuu wysokych technolůgii, kery přičyńiu śe do wzrostu gospodarčygo na poźůmje 15,8% ročńy. Inwestycyje w růžnygo rodzaju gouyńźe přymysuu tygo kraju wyńikouy ze stratygičnygo pouožyńo Irlandii (přičůuek amerykańskych inwestorůw interesujůncych śe rynkym ojropejskym).
Šybki rozwůj Irlandyjo zawdźynčo půmocy Uńji Ojropejskij, dugoletńim zwolńyńům podatkowym, a tyž stosůnkowo tańij śile robočej. Přińosuo to kořiśći přede wšyjstkym uośrodkům rygůnalnym, gdźe přymysu uoparty je guůwńy na přetwůrstwje puodůw rolnych. Rozwinůu śe přymysu zbožowo-muynarski, mlečarski, browarńictwo a produkcyjo wysoko procyntowych alkoholi - whisky.
Rolńictwo
Rolńictwo pozostaje jydno s nojwažńijšych gouyńźi gospodarki. Je uůno wysoko zmechańizowane i daje zatrudńyńy 9,5% ludnośći. Produkcyjo wouowiny i mlyka stanowi 58% uůgůuu produkcyji rolnej. Uolbřimjům wjynkšość w rolńictwje stanowjům moue gospodarstwa rolne. Powjeřchńo přeznačůna pod uprawy rolńiče je ńywjelga, za to wysoce produktywno. Guůwnymi roślinůma uprawnymi sům zboža, buraki cukrowe a kartofle. Uolbřimje uobšary uůnk i spřijajůncy klimat pozwalajům na couoročny wypas zwjeřůnt.
Surowce naturalne
Zasoby surowcůw naturalnych we Irlandyje sům ńywjelge. Irlandyjo mo zuoža cynku a ouowju, kere uodkryto na počůntku lot 90. XX w. Wydobywa śe přede wšyjstkym gips, rudy cynku (164 tys. t. ročńy) i ouowju (45 tys. t. ročńy).
Transport
Stratygične znočyńy mo transport samochodowy. Irlandyjo mo gynstům śeć drůg, kere čynsto ńy sům ale w nojlepšym stańy. Śeć drůg uobejmuje 92.327 km, s čygo yno uok. 280 km majům standard autobany (mařec 2007). W uostatńich lotach prowadzuůna je rozbudowa, a moderńizacyjo autostrad na wjelu uodćinkach w couym kraju. Śeć kolejowo je dugo na 1.944 km.
Nojwažńijšymi portami handlowymi sům Dublin a Cork, a morsko žyglůga handlowa ličy 150 statkůw. Nojwjynkšym portym morskym je Dublin, zaś přewozy transatlantycke uobejmujům přede wšyjstkym Cork. Přistańy průmowe w Dublińy, Dun Laoghaire a Rosslare zapewńajům pouůnčyńo s guůwnymi portůma Wjelgij Brytańii. Zbudowano w XVIII i XIX w., a nastympńy moderńizowano śeć kanouůw suužy přede wšyjstkym do přewozu towarůw, leč mo tyž znočyńy turystyčne.
Mjyndzynarodowe porty lotńiče w Dublińy, Cork, Knock a Shannon sům znůne tyž kej štrefy wolnocuowe. Irlandyjo mo 40 lotńisk krajowych i mjyndzynarodowych. Pouůnčyńo transatlantycke uobsůgiwane sům bez Shannon i Knock, zaś ojropejske bez Kerry, Cork, Dublin, Galway i Sligo. W pouowje 1990 wšyjstke lotńiska uobsůgiwouy ůngyfer 10,5 mln pasažerůw.
W Irlandii uobowjůnzuje ruch lewostrůnny.
Charakterystyčne potrawy
Nojbardźij znůnym dańym irlandzkym je rodzej gulašu s jagńjyńćiny abo barańiny. Mjynso duśi śe s kartoflamiy, cebulům, marchewkům, porym i kašům jynčmjynnům. Uod XIX wjeku kartofle sům podstawům djety Irlandčykůw. Tradycyjny gulaš irlandzki podaje śe s buchtamiy robjůnymi s uoju.
Uośwjata
Charakteryzuje ja śilny ajnflus Kośćoua katolickigo na průgrům naučańo, řadko spotykany uobecńy w krajach ojropejskych.
Šport
Ńy mo znočůncych uośiůngńjyńć (moua ličba ludnośći). Ino w ńykerych dyscyplinach, guůwńy w Rugby reprezyntacyjo narodowo gro w puchaře 6 narodůw a uodnośi w ńim sukcesy. Mjyškańcy interesujům śe přede wšyjstkym "športůma narodowymi" (hurling, futbol gaelicki) i lokalnymi rozrywkůma. W škouach naćisk na šport je tyž ńywjelgi (1h w tygodńu) co powoduje wjelgi uodsetek ludźi uotůuych.
Připisy
Linki zewnyntřne
- Áras an Uoachtaráin — uoficjalno zajta prezydynta Irlandii (ang., irl.)
- Uoficyjolno zajta řůndowo (ang.)
- Taoiseach — uoficjalno zajta prymjera Irlandii
- Tithe an Uoireachtais — uoficjalno zajta Parlamyntu Irlandii (ang., irl.)
- Serwis informacyjny Irlandii (ang.)
- Žyće i praca w Irlandii
Państwa Ojropy | |||
Albańijo • Andora • Austrijo • Belgijo • Bjołoruś • Bośńa a Hercegowina • Bułgaryjo • Chorwacyjo • Czesko Republika • Czorno Gůra • Dańijo • Estůńijo • Finlandyjo • Francyjo • Grecyjo • Irlandyjo • Islandyjo • Italijo • Liechtenstein • Litwa • Luksymburg • Łotwa • Madźary • Malta • Mjymcy • Mołdawijo • Můnako • Norwygijo • Ńiderlandy • Polsko • Portugalijo • Půłnocno Macedůńijo • Rusyjo • Růmůńijo • San Marino • Słowacyjo • Słowyńijo • Syrbijo • Szpańijo • Szwecyjo • Szwajcaryjo • Turcyjo • Ukrajina • Watykůn • Wjelgo Brytańijo |