Krześcijōństwo: Porōwnanie wersyji

Ze Wikipedia
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusyjŏ | wkłŏd)
m Bot: Migrating 188 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5043 (translate me)
Addbot (dyskusyjŏ | wkłŏd)
m Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5043 (translate me)
Linijŏ 51: Linijŏ 51:
{{link FA|vi}}
{{link FA|vi}}


[[ace:Kristen]]
[[tw:Kristiyanu iñiy]]
[[tw:Kristiyanu iñiy]]

Wersyjŏ ze dnia 03:51, 9 mar 2013

Křiž - wspůučesny symbol wjynkšośći chřeśćijan
Ichthys - pjerwotny symbol chřeśćijan

Chřeśćijaństwo (gr. Χριστιανισμóς , uać. Christianitas) - religijo můnotejistyčno i familijo zwjůnzkůw wyznańowych, kere guošům naučańy uo mesyjůństwje i synostwje božym Jezusa Chrystusa, jygo mynčyńskij i uodkupjyńčej śmjyrći a zmartwychwstańu. Śwjyntům kśygům chřeśćijan je Biblijo. Nojwjynkšo religja na śwjeće pod wzglyndym ličby wyznawcůw (kole 1/3 ludnośći śwjata), bjorůnc pod uwaga wšyjstke uodůmy wchodzůnce w jej skuad. Zgodńy s Dźejůma Apostolskymi (11,26) "W Antjochje po roz pjyršy zmjanowano učńůw chřeśćijanůma" (gr. Χριστιανός).

Pjerwotńy symbolym chřeśćijaństwa bůua ryba, zaś w III w. stou śe ńim křiž. Nawjůnzano w tyn sposůb do dwůch pjyršych liter greckych suowa Christos (chi i ro), a nastympńy tyž do ukřižowańa Jezusa Chrystusa. Wprowadzyńy křiža greckigo do chřeśćijaństwa připisuje śe mńichowi ygipskymu Pachůmjušowi (rok 322 n.e.).

Dokuadne uokreślyńy grańic tej religije je kwestjům spornům. Ńy wšyscy zaličajům do wyznań chřeśćijańskych (guůwńy s kulitego, co ńy uznojům istńyńo Bůga w Trůjcy Śwjyntej) Śwjadkůw Jehowy, mormůnůw, arjan a ńykerych nowych ruchůw religijnych, nawet jak te wyznańo uwažajům śe za chřeśćijańske.

Podstawy wjary

Chřeśćijaństwo je objawjůnům religijům můnotejistyčnům: zakuodo wjara w jydynygo Bůga, kery je Stwůrcům śwjata. Wjynkšość chřeśćijan wyznoje dugmat tryńitarny (wjynkšość uznoje wjara w uůw dugmat za warůnek kůńyčny, by můc śe nazywać chřeśćijańinym), kery gośi, aže Bůg istńije w třech uosobach (hipostazach), čyli, aže Bůg je Trůjjydyny. Uoznača to, aže Bůg, co do natury je Jedyn, choć w třech Uosobach: kej Bůg Uojćec, Syn Božy (Jezus) i Duch Śwjynty. Koždo s uosůb Božych mo ta samo, jydno bosko natura i pozostaje we wzajymnej relacyji uosobowyj na zasadźe pochodzyń: Bůg Uojćec stanowi zasada pochodzyńo do Syna, a cuzamyn s ńim (wspůlńy - uac. filjoque - w tradycyji zachodńij, bez Syna - uać. per filium - w tradycyji wschodńij) do Ducha Śwjyntygo.

Bůg s miuośći do půgrůnžůnej w gřechu ludzkośći posuou swygo Jednorodzůnygo Syna kery "stou śe čuowjekym" i dokůnou dźeua zbawjyńo śwjata. Chřeśćijańy wjeřům, aže přijmujůnc uofjara Jezusa uzyskujům zbawjyńy i žyće wječne. W časach uostatečnych nastůmpi "zmartwychwstańy ćou" a Sůnd Uostatečny na kerym nastůmpi tajlůng na zbawjůnych i potympjůnych.

Chřeśćijańy ńykerych wyznań (m.in. katoliki i prawosuawńi) uoddajům tyž čeść Marii - matce Jezusa, śwjyntym i ańouům, kere to kulty rozpowšychńiuy śe uod IV wjeku.

Podstawowym přikazańym etyčnym chřeśćijan krům přikazań Dekalůgu je přikazańy miuośći Bůga a bliźńich (nawet ńypřoćeli).

Klasyfikacyjo wyznań i Kośćouůw chřeśćijańskych

Chřeśćijańy wjeřům w jydyn Kośćůu powšychny ustanowjůny bez Jezusa, kej wspůlnota ludźi wjeřůncych i důnžůncych do zbawjyńo. Tajla s ńich uwaža, aže uowym Kośćouem je zgrůmadzyńy do kerygo noležům (chřeśćijańy ekskluzywńi), a inkša tajla - aže Kośćouem tym je ńywidźalno wspůlnota ludźi pouůnčůnych wspůlnům wjarům, noležůncych do růžnych wyznań (chřeśćijańy inkluzywńi). Pjyrše podejśće skuańo do uodmawjańo inkšym wyznańům prawa do nazywańo śe chřeśćijańskymi a prozelityzmu - nawracańo inkšowjercůw. Drůge skuańo do ekůmyńizmu a dostřygańo w inkšych wyznańach inspirujůncych wartośći. Bo w ramach chřeśćijaństwa fůnkcjůnuje wjela wyznań (dynůminacyji) te wewnyntřne tajlůngy můgům być bez wjernych traktowane kej nojwjynkša rano wspůučesnygo chřeśćijaństwa, nale tyž kej bůgactwo i wartość.

Klasyčny tajlůng dźeli chřeśćijaństwo na tři guůwne uodamy:

Inkše wspůlnoty wywodzůnce śe s chřeśćijaństwa

Na śwjeće istńije tyž wjela wyznań uznojůncych śe za chřeśćijańske, nale ńy uznawanych bez inkše wspůlnoty za chřeśćijańske. Přikuadym može być antropozofja Rudolfa Steinera, přijmujůnca reinkarnacyjo. S kolei w Stanach Zjydnočůnych powstou Kośćůu Jezusa Chrystusa Śwjyntych w Dńach Uostatńich, kerygo wyznawcy nazywańi sům mormůnami, gdyž uobok Bibliji uznojům ješče Kśynga Mormůna, kerům řekůmo spisali žydźi, keři wywyndrowali s Jerozolymy do Ameryki w VI wjeku před Chrystusym.

Ličebność chřeśćijan

Wyznańo chřeśćijańske twořům jydno s nojwjynkšych religii, ščygůlńy ličnům w Ojropje a na terynach skolůńizowanych bez Ojropejčykůw - w Americe i Australiji.

Bardzo trudno je šacować dokuadna ličebność wyznawcůw, bo wjela s tych wyznań, w ščygůlnośći katolicyzm, praktykuje chřest ńymowlůnt i uwaža koždygo uochřčůnygo za swojygo wyznawcy, nawet ježeli zostou uůn čuůnkym inkšygo Kośćoua eli nawet religii. Jedynym sposobym na uopuščyńy Kośćoua za žyća je apostazyjo.

Šacůnkowo uobličo śe, aže chřeśćijaństwo wyznoje přez 33% ludnośći śwjata (ůngyfer 2,1 miljarda), w tym:

Commons
Commons

Muster:Link FA Muster:Link FA Muster:Link FA Muster:Link FA Muster:Link FA Muster:Link FA