Wrocław: Porōwnanie wersyji

Ze Wikipedia
Usunięta treść Dodana treść
Aktualizacja nazwiska prezydenta Wrocławia
Nie podano opisu zmian
Linijŏ 1: Linijŏ 1:
{{NowOrt}}
{{Mjasto infobox
{{Mjasto infobox
| Mjasto = Wrocław
| Mjasto = Wrocław
Linijŏ 44: Linijŏ 45:
| galeria_commons = Wrocław
| galeria_commons = Wrocław
}}
}}
'''Wrocław'''<ref>{{Cytuj ksiōnżkã | nazwisko = Pluta| miano = Feliks| tytuł = Dialekt Głogówecki| wydŏwca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miyjsce = Wrocław | rok = 1963}}</ref><ref>{{Cytuj ksiōnżkã | nazwisko = Malinowski| miano = Lucjan| tytuł = Powieści ludu polskiego na Śląsku| wydŏwca = Akademia Umiejętności| miyjsce = Krakōw| rok = 1901}}</ref> ({{lang-pl|Wrocław}}, {{lang-la|Wratislavia'' abo ''Vratislavia}}, {{lang-de|Breslau}} {{audio|De-Breslau.ogg|''''}}, [[Ślůnsko mjymjecko godka|śl-mjym.]]: ''Brassel'' abo ''Gruß Brassel''<ref>Hans W. Fischer, ''Lachende Heimat'', Dt. Buch-Gemeinschaft, Berlin, 1933</ref>, {{lang-cs|Vratislav'' abo ''Vroclav}}, {{lang-hu|Boroszló}}) – stolica a nojwynksze mjasto [[Ślůnsk]]a, jedno ze nojsrogszych we [[Polsko|Polsce]] (sztworte podug wjelośći ludźi, 634 630 mjyszkańcůw, a pjůnte podug wjyrchu, 293 [[Kwadratowy kilůmyjter|km²]]), jedno ze nojstarszych, położůne po uobuch strůnach [[Uodra|strzodkowyj Uodry]], na [[Ślůnsko Ńiźina|Ślůnskij Ńiźińe]]. Mjasto je we skupińe [[Nowo Hanza|Nowyj Hanzy]].
'''Wrocław'''<ref>{{Cytuj ksiōnżkã | nazwisko = Pluta| miano = Feliks| tytuł = Dialekt Głogówecki| wydŏwca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miyjsce = Wrocław | rok = 1963}}</ref><ref>{{Cytuj ksiōnżkã | nazwisko = Malinowski| miano = Lucjan| tytuł = Powieści ludu polskiego na Śląsku| wydŏwca = Akademia Umiejętności| miyjsce = Krakōw| rok = 1901}}</ref> ({{lang-pl|Wrocław}}, {{lang-la|Wratislavia, Vratislavia}}, {{lang-de|{{audio|De-Breslau.ogg|Breslau}}}}, śl-mjym.: ''Brassel, Gruß Brassel''<ref>Hans W. Fischer, ''Lachende Heimat'', Dt. Buch-Gemeinschaft, Berlin, 1933</ref>, {{lang-cs|Vratislav'' abo ''Vroclav}}, {{lang-hu|Boroszló}}) – miasto na prawach krysu w połedniowo-zachodnij Polsce, siydziba władz wojywōdztwa dolnoślōnskiēgo i krysu wrocławskiēgo. Stolica i nojsrogsze miasto [[Ślōnsk|Ślōnskŏ]]. Położōne w Europium Postrzodkowyj, na [[Nizina Ślōnskŏ|Nizinie Ślōnskij]], nad [[Uodra|Ôdrõ]] i jeji sztyryma dopłygami.


== Historyjŏ ==
Wrocław je stolicům [[Dolnoślůnske wojewůdztwo|dolnoślůnskigo wojewůdztwa]], mjastym na prawach krysu a śedźibům włodz [[Wrocławski krys|wrocławskigo krysu źymskigo]], kery skłodo śe ze dźewjyńću uokolnych gminůw. Je tyż nojważńiyjszym mjastym [[Wrocławsko aglůmeracyjo|wrocławskij aglůmeracyje]].
[[Plik:Wratislauia Breßlaw Breslau 17.Jh.jpg|thumb|left|Wrocław w 1650 roku]]
Miasto po rŏz piyrszy wzmiankowane w knif klarowny w roku 1000 w ferajnie z założyniym biskupstwa, jednak ôsadnictwo słowiańske na Ostrōwie Tumskim było co nojmynij 150 lŏt wczaśnij. Ôd kōńca X stoleciŏ było pod panowaniym Piastōw. W 1035 roku, w ôkresie tm. [[Ryakcyjŏ pogańskŏ|Ryakcyje Pogańskij]], źrōdła informujōm ô budowie [[Chrōm|chrōma pogańskij]] wy mieście.


W XIII stoleciŏ dokōnano było lokacyje miasta na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]], w 1335 miasto przeszło pod panowanie krōly [[Czechy|Czech]], niyskorzij (po krōtkim epizodzie panowaniŏ [[Madźary|hōngaryjskigo]]) społym z Korōnōm Czeskōm ôstało włōnczōne do [[Mōnarchijŏ Habsburska|Mōnarchije Habsburskiej]].
[[Plik:Wratislauia Breßlaw Breslau 17.Jh.jpg|thumb|center|500px|Wrocław]]

W 1741 społym z wiynkszościōm Ślōnskŏ ôstało zdobyte bez Prusy, w ferajnie z czym w latach 1741–1918 ôficjalne miano miasta brzmiała Krōlewske Stołeczne i Rezydencjalne Miasto Wrocław ({{Lang-de|Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau}}), w latach 1918–1945 (po rewolucyji listopadowej) Miasto Stołeczne Wrocław (''Hauptstadt Breslau''). W 1945 miasto ôstało ôgłoszōne festōngym i zniszczōne w czasie bojōw miyndzy [[Armijŏ Czyrwōnŏ|Armijōm Czyrwōnōm]] i [[Wehrmacht|Wehrmachtem]]. Po [[II wojna śwjatowo|II wojaczce światowyj]] Wrocław decyzyjōm [[Kōnferyncyjŏ poczdamska|kōnferyncyje poczdamskiej]] ôstoł włōnczōny do Polski.

== Ludność ==
Sztwŏrte pod wzglyndym numera ludności miasto w Polsce – ôficjalnie 643 782 miyszkańcōw<ref>{{cytuj|url=http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx|tytuł=Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny|ôpublikowany=demografia.stat.gov.pl|jynzyk=pl|data dostympu=2020-07-09}}</ref>, piōnte pod wzglyndym wiyrchnie – 292,82 km². Z narachowań MPWiK i policyje wynikŏ, iże istny numer ludności Wrocławia wynosi ôd 825 tysiyncy do 1 milijōna ôsōb<ref>{{cytuj|url=https://www.wroclaw.pl/portal/raport-o-stanie-wroclawia-za-rok-2019|tytuł=Report ô stōnie Wrocławia za rok 2019|data=2020-05-27|ôpublikowany=ARAW|jynzyk=pl|data dostympu=2020-08-22}}</ref><ref>[https://wroclaw.naszemiasto.pl/we-wroclawiu-mieszka-az-milion-ludzi-to-calkiem-mozliwe/ar/c1-7570141 We Wrocławii mieszka aż milion ludzi....]</ref>. Wrocław je cyntrum rosnōncej aglomeracyje wrocławskiej, kerõ zamiyszkuje taksowano 1,25 mln ôsōb.

Numer ludności Wrocławia na przestrzyństwach lŏt:
<timeline>
ImageSize=width:900 height:300
PlotArea=left:60 right:30 top:25 bottom:30
TimeAxis=orientation:vertical
AlignBars=late
Colors =
id:linegrey2 value:gray(0.9)
id:linegrey value:gray(0.7)
id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8)
id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)
DateFormat=yyyy
Period=from:0 till:700000
ScaleMajor=unit:year increment:100000 start:0 gridcolor:linegrey
ScaleMinor=unit:year increment:20000 start:0 gridcolor:linegrey2
PlotData =
color:cobar width:22 align:left
bar:1526 from:0 till:22000
bar:1710 from:0 till:40890
bar:1849 from:0 till:110702
bar:1871 from:0 till:207997
bar:1890 from:0 till:335186
bar:1900 from:0 till:422709
bar:1910 from:0 till:512105
bar:1919 from:0 till:528260
bar:1933 from:0 till:625198
bar:1939 from:0 till:629565
bar:1946 from:0 till:170656
bar:1955 from:0 till:378619
bar:1965 from:0 till:474199
bar:1975 from:0 till:575890
bar:1985 from:0 till:637207
bar:1991 from:0 till:643640
bar:2000 from:0 till:633857
bar:2010 from:0 till:632996
bar:2020 color:cobar2 from:0 till:643782
PlotData=
textcolor:black fontsize:S
bar:1526 at: 22000 text: 22.000 shift:(-15,5)
bar:1710 at: 40890 text: 40.890 shift:(-15,5)
bar:1849 at: 110702 text: 110.702 shift:(-16,5)
bar:1871 at: 207997 text: 207.997 shift:(-17,5)
bar:1890 at: 335186 text: 335.186 shift:(-17,5)
bar:1900 at: 422709 text: 422.709 shift:(-17,5)
bar:1910 at: 512105 text: 512.105 shift:(-17,5)
bar:1919 at: 528260 text: 528.260 shift:(-17,5)
bar:1933 at: 625198 text: 625.198 shift:(-17,5)
bar:1939 at: 629565 text: 629.565 shift:(-17,5)
bar:1946 at: 170656 text: 170.656 shift:(-16,5)
bar:1955 at: 378619 text: 378.619 shift:(-17,5)
bar:1965 at: 474199 text: 474.199 shift:(-17,5)
bar:1975 at: 575890 text: 575.890 shift:(-17,5)
bar:1985 at: 637207 text: 637.207 shift:(-17,5)
bar:1991 at: 643640 text: 643.640 shift:(-17,5)
bar:2000 at: 633857 text: 633.857 shift:(-17,5)
bar:2010 at: 632996 text: 632.996 shift:(-20,5)
bar:2020 at: 643782 text: 643.782 shift:(-25,5)
</timeline>

== Ekōnōmijŏ ==
W Wrocławiu produkowane sōm autobusy, wagōny, sprzynt AGD, postrzodki chymiczne i elektrōnika. Dynamicznie rozwijŏ sie sektōr IT (software wnyntrzne fyrm, software na ôbsztalowanie), tyż mocka zagranicznych fyrm (bp. Siemens, BenQ, LG (LG Philips + 6 podwykonawcōw + LG Electronics), Volvo, HP, QAD, Bombardier Transportation, Whirpool, 3M, Bosch, Wabco, Fagor etc.). Siemens dyrekt przenosi swoje cyntra programistyczne do Wrocławia. Swoje siydziby majōm sam nastympujōnce banki: BZ WBK, Lukas Banka, Eurobank, Santander Consumer Bank (dŏwnij PTF Bank), Banka Spōłprace Europejskij. Wy mieście dzioła nojsrogszŏ wielość fyrm leasingowych jak tyż windykacyjnych w krŏju, w tym nojsrogszy Europejski Fundusz Leasingowy. Srogi ôstrzodek industryje farmaceutycznego; US Pharmacia, Hasco-Medycyna, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol.

== Transport ==
[[Plik:WroclawDrogi.svg|thumb|Docelowy ukłŏd drōg w Wrocławiu]]
[[Plik:Public transportation in Wroclaw 08-2017.jpg|thumb|Miastowy transport zbiorowy]]

=== Transport drōgowy ===
Bez Wrocław przebiygajōm:
* autobana A4 (E40)
* drōga ekspresowa nr S5 (E261)
* drōga krajowŏ nr 5
* autobana A8 (E67)
* drōga ekspresowa nr S8 (E67)
* drōga krajowŏ nr 35
* drōga krajowŏ nr 94
* drōga wojewōdzkŏ nr 342
* drōga wojewōdzkŏ nr 347
* drōga wojewōdzkŏ nr 372
* drōga wojewōdzkŏ nr 359
* drōga wojewōdzkŏ nr 395
* drōga wojewōdzkŏ nr 455

=== Transport szynowy, flugowy i wodny ===
Wrocław je wŏżnym wyndzłem banowym (Wrocław-Brochōw - 2. nojsrogszy wyndzeł banowy sztela towŏrowŏ w krŏju), z Wrocławia wychodzōm sznōrze banowe w richtōngach: [[Leszno]]-[[Poznań]], [[Ôpole]]-[[Lubliniec]], [[Legnica]]-[[Zgorzelec]], [[Głogōw]]-[[Grinberg]], [[Kłodzko]]-[[Kudowa Zdrōj]], [[Wałbrzych]]-[[Lelynia Gōra]], [[Ôleśnica]]-[[Ôstrów Wielkopolski]]. Miasto posiadŏ miyndzynŏrodowe lotnisko na Strachowicach jak tyż port rzyczny na Ôdrze.

=== Miastowy transport zbiorowy ===
Miastowy transport zbiorowy w Wrocławiu używŏ z sztrasban i autobusōw. Rozległa nec tramwajowa je jednã z srogszych w krŏju, jednak niy ôbsuguje mocka gynsto zamiyszkanych ôsiedli takich jak ''Kozanów'', ''Psie Pole'', ''Gaj'' eli ''Zakrzów'', sznōrze autobusowe stanowiōm tedyć rōwnorzōndny postrzodek transportowy. Kōmunikacyjõ ôbsugujōm MPK Wrocław jak tyż myńsi prywatni przewoźnicy: ''Dolnośląskie Linie Autobusowe'', ''Polbus'' oraz ''Urbus''.

== Szport ==
[[Plik:Stadion Wroclaw 2011-11-18.jpg|thumb|Stadiōn w Wrocławiu]]
Najpopularniejszym klubym szportowym je wielosekcyjny Ślōnsk Wrocław:
* Ślōnsk Wrocław – majster Polski w [[fusbal]]u chopōw 1977, 2012 jak tyż zdobywca Bechra Polski 1976, 1987.
* Ślōnsk Wrocław SPNK je 8-krotnym Majstrym Polski w fusbalu kobiyt.
* Ślōnsk Wrocław je 17-krotnym Majstrym Polski w korbbalu chopōw.
* Ślōnsk Wrocław je 15-krotnym Majstrym Polski w balu ryncznym chopōw.

== Administracyjŏ ==
Wrocław tajluje sie administracyjnie na 48 ôsiedli, stanowiōncych jednotki spōmocne miasta. Dŏwnieć miasto skłŏdało sie z 5 dzielnic: ''Psie Pole'', ''Śródmieście'', ''Stare Miasto'', ''Krzyki'', ''Fabryczna'', kere terŏźnie niy posiadajōm włŏsnyj natury prawnyj, stanowiōm jednak durch kryterium ôrganizacyje mocka amtōw i instytucyje.
<div style=float:left;clear:right;>
<div style="position:relative;">
[[Plik:osiedla wroclaw.png|thumb|left|770px|Podział administracyjny Wrocławia]]
{{Image label|x=0.73 |y=0.65 |scale=770|text=<small>[[Bieńkowice (Wrocław)|Bieńkowice]]</small>}}
{{Image label|x=0.71 |y=0.44 |scale=770|text=<small>[[Biskupin-Sępolno-Dąbie-Bartoszowice|Biskupin-Sępolno-]]<br />&nbsp;[[Biskupin-Sępolno-Dąbie-Bartoszowice|-Dąbie-Bartoszowice]]</small>}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.54 |scale=770|text=<small>[[Borek (Wrocław)|Borek]]</small>}}
{{Image label|x=0.69 |y=0.59 |scale=770|text=<small>[[Brochów (Wrocław)|Brochów]]</small>}}
{{Image label|x=0.62 |y=0.55 |scale=770|text=<small>[[Gaj (Wrocław)|Gaj]]</small>}}
{{Image label|x=0.51 |y=0.47 |scale=770|text=<small>[[Gajowice (Wrocław)|Gajowice]]</small>}}
{{Image label|x=0.44 |y=0.36 |scale=770|text=<small>[[Gądów-Popowice Południowe|Gądów-]]<br />&nbsp;[[Gądów-Popowice Południowe|-Popowice Płd.]]</small>}}
{{Image label|x=0.45 |y=0.50 |scale=770|text=<small>[[Grabiszyn-Grabiszynek|Grabiszyn-]]<br />&nbsp;-[[Grabiszyn-Grabiszynek|Grabiszynek]]</small>}}
{{Image label|x=0.61 |y=0.51 |scale=770|text=<small>[[Huby (Wrocław)|Huby]]</small>}}
{{Image label|x=0.64 |y=0.62 |scale=770|text=<small>[[Jagodno (Wrocław)|Jagodno]]</small>}}
{{Image label|x=0.20 |y=0.42 |scale=770|text=<small>[[Jerzmanowo-Jarnołtów-Strachowice-Osiniec|Jerzmanowo-Jarnołtów-]]<br />&nbsp;[[Jerzmanowo-Jarnołtów-Strachowice-Osiniec|-Strachowice-Osiniec]]</small>}}
{{Image label|x=0.57 |y=0.32 |scale=770|text=<small>[[Karłowice-Różanka]]</small>}}
{{Image label|x=0.44 |y=0.61 |scale=770|text=<small>[[Klecina]]</small>}}
{{Image label|x=0.58 |y=0.36 |scale=770|text=<small>[[Kleczków]]</small>}}
{{Image label|x=0.76 |y=0.35 |scale=770|text=<small>[[Kowale (Wrocław)|Kowale]]</small>}}
{{Image label|x=0.49 |y=0.59 |scale=770|text=<small>[[Krzyki-Partynice]]</small>}}
{{Image label|x=0.75 |y=0.53 |scale=770|text=<small>[[Księże (Wrocław)|Księże]]</small>}}
{{Image label|x=0.39 |y=0.37 |scale=770|text=<small>[[Kuźniki (Wrocław)|Kuźniki]]</small>}}
{{Image label|x=0.20 |y=0.28 |scale=770|text=<small>[[Leśnica (Wrocław)|Leśnica]]</small>}}
{{Image label|x=0.52 |y=0.19 |scale=770|text=<small>[[Lipa Piotrowska|Lipa]]<br />&nbsp;[[Lipa Piotrowska|Piotrowska]]</small>}}
{{Image label|x=0.36 |y=0.24 |scale=770|text=<small>[[Maślice]]</small>}}
{{Image label|x=0.43 |y=0.44 |scale=770|text=<small>[[Muchobór Mały]]</small>}}
{{Image label|x=0.36 |y=0.48 |scale=770|text=<small>[[Muchobór Wielki]]</small>}}
{{Image label|x=0.58 |y=0.39 |scale=770|text=<small>[[Nadodrze (Wrocław)|Nadodrze]]</small>}}
{{Image label|x=0.39 |y=0.41 |scale=770|text=<small>[[Nowy Dwór (Wrocław)|Nowy Dwór]]</small>}}
{{Image label|x=0.66 |y=0.39 |scale=770|text=<small>[[Ołbin]]</small>}}
{{Image label|x=0.56 |y=0.62 |scale=770|text=<small>[[Ołtaszyn]]</small>}}
{{Image label|x=0.41 |y=0.55 |scale=770|text=<small>[[Oporów (Wrocław)|Oporów]]</small>}}
{{Image label|x=0.41 |y=0.19 |scale=770|text=<small>[[Osobowice-Rędzin|Osobowice-]]<br />&nbsp;[[Osobowice-Rędzin|-Rędzin]]</small>}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.21 |scale=770|text=<small>[[Pawłowice (Wrocław)|Pawłowice]]</small>}}
{{Image label|x=0.41 |y=0.31 |scale=770|text=<small>[[Pilczyce-Kozanów-Popowice Północne|Pilczyce-Kozanów-]]<br />&nbsp;[[Pilczyce-Kozanów-Popowice Północne|Popowice Płn.]]</small>}}
{{Image label|x=0.65 |y=0.42 |scale=770|text=<small>[[Plac Grunwaldzki (osiedle Wrocławia)|Pl. Grunwaldzki]]</small>}}
{{Image label|x=0.59 |y=0.23 |scale=770|text=<small>&nbsp;[[Polanowice-Poświętne-Ligota|Polanowice-]]<br />[[Polanowice-Poświętne-Ligota|-Poświętne-Ligota]]</small>}}
{{Image label|x=0.54 |y=0.49 |scale=770|text=<small>[[Powstańców Śląskich (osiedle Wrocławia)|Powstańców]]<br />&nbsp;[[Powstańców Śląskich (osiedle Wrocławia)|Śląskich]]</small>}}
{{Image label|x=0.31 |y=0.14 |scale=770|text=<small>&nbsp;[[Pracze Odrzańskie|Pracze]]<br />[[Pracze Odrzańskie|Odrzańskie]]</small>}}
{{Image label|x=0.66 |y=0.49 |scale=770|text=<small>[[Przedmieście Oławskie|Prz. Oławskie]]</small>}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.46 |scale=770|text=<small>[[Przedmieście Świdnickie|Prz. Świdnickie]]</small>}}
{{Image label|x=0.76 |y=0.27 |scale=770|text=<small>[[Psie Pole-Zawidawie]]</small>}}
{{Image label|x=0.68 |y=0.29 |scale=770|text=<small>[[Sołtysowice]]</small>}}
{{Image label|x=0.58 |y=0.43 |scale=770|text=<small>[[Stare Miasto (osiedle Wrocławia)|Stare Miasto]]</small>}}
{{Image label|x=0.83 |y=0.42 |scale=770|text=<small>[[Strachocin-Swojczyce-Wojnów|Strachocin-]]<br />&nbsp;[[Strachocin-Swojczyce-Wojnów|-Swojczyce-Wojnów]]</small>}}
{{Image label|x=0.52 |y=0.41 |scale=770|text=<small>[[Szczepin]]</small>}}
{{Image label|x=0.44 |y=0.10 |scale=770|text=<small>[[Świniary (Wrocław)|Świniary]]</small>}}
{{Image label|x=0.65 |y=0.53 |scale=770|text=<small>[[Tarnogaj]]</small>}}
{{Image label|x=0.56 |y=0.20 |scale=770|text=<small>[[Widawa (Wrocław)|Widawa]]</small>}}
{{Image label|x=0.60 |y=0.60 |scale=770|text=<small>[[Wojszyce (Wrocław)|Wojszyce]]</small>}}
{{Image label|x=0.70 |y=0.38 |scale=770|text=<small>[[Zacisze-Zalesie-Szczytniki|Zacisze-Zalesie-]]<br />&nbsp;-[[Zacisze-Zalesie-Szczytniki|Szczytniki]]</small>}}
{{Image label|x=0.33 |y=0.39 |scale=770|text=<small>[[Żerniki (Wrocław)|Żerniki]]</small>}}
</div>
</div>{{clear}}

== Miasta kamrackie ==
{| class="wikitable"
|+ Miasta kamrackie
|-
! Miasto !! Państwo !! Datōm napoczyńciŏ spōłprace
|-
| [[Araucária]] || {{fana|BRA}} [[Brazylijŏ]] || 2006
|-
|[[Batumi]]
|{{fana|GEO}} [[Gruzja]]
|2019
|-
| [[Breda]] || {{fana|NLD}} [[Holandyjŏ]] || 1991
|-
| [[Charlotte]] || {{fana|USA}} [[Stany Zjednoczōne]] || 1991
|-
| [[Drezno]] || {{fana|DEU}} [[Niymce]] || 1991
|-
|[[Grodno]] || {{fana|BLR}} [[Biołoruś]] || ôd 28 lipnia 2005 zawieszōne
|-
|[[Guadalajara]] || {{fana|MEX}} [[Meksyk]] || 1995
|-
| [[Hradec Králové]] || {{fana|CZE}} [[Czechy]] || 2003
|-
| [[Kowno]] || {{fana|LTU}} [[Litwa]] || 2003
|-
|[[Lille]] || {{fana|FRA}} [[Francyjŏ]] || 2013
|-
| [[Lwōw]] || {{fana|UKR}} [[Ukrajina]] || 2002
|-
| [[Oksford]] || {{fana|GBR}} [[Wielgŏ Brytanijŏ]] || 2018
|-
| [[Ramat Gan]] || {{fana|ISR}} [[Izrael]] || 1997
|-
| [[Reykjavík]] || {{fana|ISL}} [[Islandyjŏ]] || 2017
|-
| [[Vienne (departamynt)]] || {{fana|FRA}} [[Francyjŏ]] || 1990
|-
|[[Wiesbaden]] || {{fana|DEU}} [[Niymce]] || 1987
|-
|[[Wilno]]
|{{fana|LTU}} [[Litwa]]
|2014
|}

== Ôsoby zwiōnzane z Wrocławiem ==
* [[Nicolaus Henelius]] (nar. 1582 w [[Prudńik|Prudniku]], um. 1656 w Wrocławiu) – historyk
* [[Max Glauer]] (nar. 1867 w Wrocławiu, um. 1935 w [[Uopole|Ôpolu]]) – fotografista
* [[Walenty Wojciech]] (nar. 1868 w [[Grzawa|Grzawie]], um. 1940 w Wrocławiu) – biskup
* [[Jan Miodek]] (nar. 1946 w [[Tarnowske Gůry|Tarnowskich Gōrach]]) – godkoznowca
* [[Mateusz Morawiecki]] (nar. 1968 w Wrocławiu) – polityker
* [[Agnieszka Dziemianowicz-Bąk]] (nar. 1984 w Wrocławiu) – politykerka

<gallery>
Plik:Nicolaus-Henel.jpg|[[Nicolaus Henelius]]
Plik:Max Glauer.png|[[Max Glauer]]
Plik:Valentin Wojciech JS.jpg|[[Walenty Wojciech]]
Plik:Jan Miodek 2006.jpg|[[Jan Miodek]]
Plik:Mateusz Morawiecki Prezes Rady Ministrów (cropped).jpg|[[Mateusz Morawiecki]]
Plik:Agnieszka Dziemianowicz-Bąk 2016.jpg|[[Agnieszka Dziemianowicz-Bąk]]
</gallery>


{{Commons|Category:Wrocław|Wrocław}}
{{przipisy}}
{{przipisy}}


== Necowe uodwołańa ==
== Linki zewnyntrzne ==
{{Commons|Category:Wrocław|Wrocław}}
* [http://wroclaw.pl Uoficjalno neczajta Wrocławia (pl)]
* [https://www.wroclaw.pl/ Ôficjalnŏ zajta Wrocławia (pl)]
* [http://slaskwroclaw.info/indexsz.php SlaskWroclaw.info Neczajta uo Wrocławiu]


[[Kategoryjo:Wrocław|!]]
[[Kategoryjo:Wrocław| ]]

Wersyjŏ ze dnia 00:04, 13 sty 2021

Spůłrzyndne: 51°06'30" N 17°01'42" EGeůgrafja

Wrocław
Herb Fana
Wapyn Wrocławia Fana Wrocławia
Dewiza: "Miasto spotkań" (Śl.:Mjasto trefůw)
Wojewůdztwo dolnoślůnske
Krys mjasto na prowach krysu
Mjejske prawa 1. pou. XIII w. (dwukrotńy)[1]
Prezydynt mjasta Jacek Sutryk
(e-brif)
Rozlygowańy 293 [2] km²
Położyńy 51° 06'30'' N
17° 01'42'' E
Wyżka uśr. 111 m n.m.
Wjelość mjyszkańcůw (2007)
 - wjelość
 - gynstość
 - aglomeracyjo

634 630 [2]
2167 [2] os./km²
956 000
Numeracyjno zona + (48) 71
Rejestracyjno tabula DW
Położyńy na karće Polski
Wrocław
Wrocław
Wrocław
Kamracke mjasta Ńiderlandy Breda
Zjydnoczůne Sztaty Charlotte
Mjymcy Drezno
Bjouoruś Grodno
Meksyk Guadalajara
Czesko Rypublika Hradec Králové
Litwa Kowno
Ukrajina Lwůw
Wjelgo Brytańijo Oxford
Izrael Ramat Gan
Kanada Torůnto
Francyjo Vienne
Mjymcy Wiesbaden
Mjejski urzůnd
pl. Nowy Targ 1/8
50-141 Wrocław
tel. 071 777 70 00;
(e-brif)
Galeryjo uobrozkůw we Wikimedia Commons
Internecowo zajta mjasta

Wrocław[3][4] (pol. Wrocław, łać. Wratislavia, Vratislavia, mjym. Audio Breslau, śl-mjym.: Brassel, Gruß Brassel[5], czes. Vratislav abo Vroclav, madź. Boroszló) – miasto na prawach krysu w połedniowo-zachodnij Polsce, siydziba władz wojywōdztwa dolnoślōnskiēgo i krysu wrocławskiēgo. Stolica i nojsrogsze miasto Ślōnskŏ. Położōne w Europium Postrzodkowyj, na Nizinie Ślōnskij, nad Ôdrõ i jeji sztyryma dopłygami.

Historyjŏ

Wrocław w 1650 roku

Miasto po rŏz piyrszy wzmiankowane w knif klarowny w roku 1000 w ferajnie z założyniym biskupstwa, jednak ôsadnictwo słowiańske na Ostrōwie Tumskim było co nojmynij 150 lŏt wczaśnij. Ôd kōńca X stoleciŏ było pod panowaniym Piastōw. W 1035 roku, w ôkresie tm. Ryakcyje Pogańskij, źrōdła informujōm ô budowie chrōma pogańskij wy mieście.

W XIII stoleciŏ dokōnano było lokacyje miasta na prawie magdeburskim, w 1335 miasto przeszło pod panowanie krōly Czech, niyskorzij (po krōtkim epizodzie panowaniŏ hōngaryjskigo) społym z Korōnōm Czeskōm ôstało włōnczōne do Mōnarchije Habsburskiej.

W 1741 społym z wiynkszościōm Ślōnskŏ ôstało zdobyte bez Prusy, w ferajnie z czym w latach 1741–1918 ôficjalne miano miasta brzmiała Krōlewske Stołeczne i Rezydencjalne Miasto Wrocław (mjym. Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau), w latach 1918–1945 (po rewolucyji listopadowej) Miasto Stołeczne Wrocław (Hauptstadt Breslau). W 1945 miasto ôstało ôgłoszōne festōngym i zniszczōne w czasie bojōw miyndzy Armijōm Czyrwōnōm i Wehrmachtem. Po II wojaczce światowyj Wrocław decyzyjōm kōnferyncyje poczdamskiej ôstoł włōnczōny do Polski.

Ludność

Sztwŏrte pod wzglyndym numera ludności miasto w Polsce – ôficjalnie 643 782 miyszkańcōw[6], piōnte pod wzglyndym wiyrchnie – 292,82 km². Z narachowań MPWiK i policyje wynikŏ, iże istny numer ludności Wrocławia wynosi ôd 825 tysiyncy do 1 milijōna ôsōb[7][8]. Wrocław je cyntrum rosnōncej aglomeracyje wrocławskiej, kerõ zamiyszkuje taksowano 1,25 mln ôsōb.

Numer ludności Wrocławia na przestrzyństwach lŏt:

Ekōnōmijŏ

W Wrocławiu produkowane sōm autobusy, wagōny, sprzynt AGD, postrzodki chymiczne i elektrōnika. Dynamicznie rozwijŏ sie sektōr IT (software wnyntrzne fyrm, software na ôbsztalowanie), tyż mocka zagranicznych fyrm (bp. Siemens, BenQ, LG (LG Philips + 6 podwykonawcōw + LG Electronics), Volvo, HP, QAD, Bombardier Transportation, Whirpool, 3M, Bosch, Wabco, Fagor etc.). Siemens dyrekt przenosi swoje cyntra programistyczne do Wrocławia. Swoje siydziby majōm sam nastympujōnce banki: BZ WBK, Lukas Banka, Eurobank, Santander Consumer Bank (dŏwnij PTF Bank), Banka Spōłprace Europejskij. Wy mieście dzioła nojsrogszŏ wielość fyrm leasingowych jak tyż windykacyjnych w krŏju, w tym nojsrogszy Europejski Fundusz Leasingowy. Srogi ôstrzodek industryje farmaceutycznego; US Pharmacia, Hasco-Medycyna, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol.

Transport

Docelowy ukłŏd drōg w Wrocławiu
Miastowy transport zbiorowy

Transport drōgowy

Bez Wrocław przebiygajōm:

  • autobana A4 (E40)
  • drōga ekspresowa nr S5 (E261)
  • drōga krajowŏ nr 5
  • autobana A8 (E67)
  • drōga ekspresowa nr S8 (E67)
  • drōga krajowŏ nr 35
  • drōga krajowŏ nr 94
  • drōga wojewōdzkŏ nr 342
  • drōga wojewōdzkŏ nr 347
  • drōga wojewōdzkŏ nr 372
  • drōga wojewōdzkŏ nr 359
  • drōga wojewōdzkŏ nr 395
  • drōga wojewōdzkŏ nr 455

Transport szynowy, flugowy i wodny

Wrocław je wŏżnym wyndzłem banowym (Wrocław-Brochōw - 2. nojsrogszy wyndzeł banowy sztela towŏrowŏ w krŏju), z Wrocławia wychodzōm sznōrze banowe w richtōngach: Leszno-Poznań, Ôpole-Lubliniec, Legnica-Zgorzelec, Głogōw-Grinberg, Kłodzko-Kudowa Zdrōj, Wałbrzych-Lelynia Gōra, Ôleśnica-Ôstrów Wielkopolski. Miasto posiadŏ miyndzynŏrodowe lotnisko na Strachowicach jak tyż port rzyczny na Ôdrze.

Miastowy transport zbiorowy

Miastowy transport zbiorowy w Wrocławiu używŏ z sztrasban i autobusōw. Rozległa nec tramwajowa je jednã z srogszych w krŏju, jednak niy ôbsuguje mocka gynsto zamiyszkanych ôsiedli takich jak Kozanów, Psie Pole, Gaj eli Zakrzów, sznōrze autobusowe stanowiōm tedyć rōwnorzōndny postrzodek transportowy. Kōmunikacyjõ ôbsugujōm MPK Wrocław jak tyż myńsi prywatni przewoźnicy: Dolnośląskie Linie Autobusowe, Polbus oraz Urbus.

Szport

Stadiōn w Wrocławiu

Najpopularniejszym klubym szportowym je wielosekcyjny Ślōnsk Wrocław:

  • Ślōnsk Wrocław – majster Polski w fusbalu chopōw 1977, 2012 jak tyż zdobywca Bechra Polski 1976, 1987.
  • Ślōnsk Wrocław SPNK je 8-krotnym Majstrym Polski w fusbalu kobiyt.
  • Ślōnsk Wrocław je 17-krotnym Majstrym Polski w korbbalu chopōw.
  • Ślōnsk Wrocław je 15-krotnym Majstrym Polski w balu ryncznym chopōw.

Administracyjŏ

Wrocław tajluje sie administracyjnie na 48 ôsiedli, stanowiōncych jednotki spōmocne miasta. Dŏwnieć miasto skłŏdało sie z 5 dzielnic: Psie Pole, Śródmieście, Stare Miasto, Krzyki, Fabryczna, kere terŏźnie niy posiadajōm włŏsnyj natury prawnyj, stanowiōm jednak durch kryterium ôrganizacyje mocka amtōw i instytucyje.

Miasta kamrackie

Miasta kamrackie
Miasto Państwo Datōm napoczyńciŏ spōłprace
Araucária Brazylijo Brazylijŏ 2006
Batumi Gruzyjo Gruzja 2019
Breda Ńiderlandy Holandyjŏ 1991
Charlotte Zjydnoczůne Sztaty Stany Zjednoczōne 1991
Drezno Mjymcy Niymce 1991
Grodno Bjouoruś Biołoruś ôd 28 lipnia 2005 zawieszōne
Guadalajara Meksyk Meksyk 1995
Hradec Králové Czesko Rypublika Czechy 2003
Kowno Litwa Litwa 2003
Lille Francyjo Francyjŏ 2013
Lwōw Ukrajina Ukrajina 2002
Oksford Wjelgo Brytańijo Wielgŏ Brytanijŏ 2018
Ramat Gan Izrael Izrael 1997
Reykjavík Islandyjo Islandyjŏ 2017
Vienne (departamynt) Francyjo Francyjŏ 1990
Wiesbaden Mjymcy Niymce 1987
Wilno Litwa Litwa 2014

Ôsoby zwiōnzane z Wrocławiem

Przipisy

  1. pjyrszy roz w 1214 abo 1226, drůgi roz w 1241
  2. 2,0 2,1 2,2 pol.:Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007. (GUS), [1]
  3. Feliks Pluta: Dialekt Głogówecki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963.
  4. Lucjan Malinowski: Powieści ludu polskiego na Śląsku. Krakōw: Akademia Umiejętności, 1901.
  5. Hans W. Fischer, Lachende Heimat, Dt. Buch-Gemeinschaft, Berlin, 1933
  6. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostymp 2020-07-09] (polski).
  7. Report ô stōnie Wrocławia za rok 2019, ARAW, 27 mŏja 2020 [dostymp 2020-08-22] (polski).
  8. We Wrocławii mieszka aż milion ludzi....

Linki zewnyntrzne

Commons
Commons