Ślůnsko godka: Porōwnanie wersyji

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersyjŏ ze dnia 12:52, 5 czy 2008

{{{mjano uoryginolne}}}
Uobšar	Ślůnsk (we grańicach Polski a Čechůw), Ńymcy, USA
Ličba godojůncych	~1 250 tyś.
Status uoficyjolny
Godka uřyndowo	ńy uznowony

ISO/FDIS 639-3	szl
We Wikipedyji
Uobejzdrzij tyż: godka, godki śwjata

Ślůnsko godka (ńykedy uokreślano bez jei užytkowńikůw: pů našymu)– godka, kerům posuůguje śe rdzynna ludność Gůrnygo Ślůnska a reliktowo tajla ludnośći Dolnygo Ślůnska. W Narodowym Spiśe Powšychnym w 2002 roku půnod 56 tyśyncy uosůb zadeklarowouo ślůnski kej godka důmowa^[1], atoli sům šacůnki, aže uobecńy užywo jei ůngyfer 1,25 miljůna uosůb. Tajla s ńich přebywo za grańicůma Ślůnska - w Ńymcach, Čechach a USA. Godka ślůnsko zaličo śe do grupy lechickej godek zachodńosuowjańskich. Najbližše jei godki to polsko, kašubsko, godki uůžycke (gůrno- a dolno-) uoroz tyž česko a suowacko. Mowa ślůnsko růžńi śe uod inkšych godek suowńictwym, fůnetykům a uortůgrafjům. W polskej literatuře naukowyj důminuje půglůnd, aže etnolekt ślůnski je zespouem gwar abo djalyktůw/poddjalyktůw w ramach polskij godki.

Fůnologijo

Spůuguoski

Systym spůuguoskowy předstawjo śe fest podańy na polsko godka:

	Dwuwargowe	Wargowo- zymbowe	Zymbowe	Zadźůnsuowo	Přodkowo- půdńybjynne	Mjynko- půdńybjynne
Zwarte	p b		t d			k g
Zwarto- ščelinowe			ʦ ʣ	ʧ ʤ	ʨ ʥ
Ščelinowe		f v	s z	ʃ ʒ	ɕ ʑ	x
Nosowe	m		n		ɲ	ŋ
Půuuodymkńynte	w			l r	j

Historyjo

Prawdopodobńy pjyrše zdańy we ślůnskij godce

Pjyršym hanšriftym, we kerym uznowo śe, aže užyto je ślůnsko godka, to Kśynga Henrykowsko^[2]. Pado tam suawne zdańe dai ut ia pobrusa a ti poziwai, kere uoznočo dej, dyć jo pobruša, a ty se dychńij (pol: daj, niech ja pomielę, a ty odpocznij). Ze wzglyndu na bližše podańy zdańa na ślůnsko godka, pojawiu śe problym, eli je to blank ślůnski abo polski, eli može středńowječno mješanka tych godek. Pů roz pjyršy mjano ligwa Slezian (ślůnsko godka) ukazowo śe we krůńice jydnygo žagańskygo kloštora, mjanowanyj Catalogus abbatum Saganensium a kero zostouo naškryflono we XIV wjeku (mjyndzy 1392 a 1422).

Suowńictwo

Na kštoutowańy śe suowńictwa godki mjouy ajnflus zapožyčyńo s godek: polskij, českij (a račej morawskigo, fůnkcjůnujůncygo dawńij kej uodrymbno godka), ńymjeckij (čynśći s germańskigo djalektu ślůnskigo, ńiž standardowygo ńymjeckigo) a tajlowo suowackij. W godce tyi přewažo źrůduosuůw suowjański. Značno tajla wyražyń bližša je račej godce staropolskij, a kůnkretńy sůmśedńim djalektům wjelgopolskymu i mouopolskymu a godce dolnouůžyckij, gůrnouůžyckij i morawskij, kej wspůučesnej standardowyj polščyźńy.

Na počůntku styčńo začůn fungować ferajn Pro Loquela Silesiana, kery dowo se za cyl pjastowańy a průmowańy ślůnskij godki. Pojstřůd jego zauožyćelůw je m.in. Bogdan Kallus, autor "Słownika gůrnoślůnskij godki", Mirosław Syniawa, kery we 2007 roku narychtowou tekst internecowego dyktanda we ślůnskij godce, i Rafał Adamus, ekonůmista ze Chořowa.^[3]

Abeceda ślůnskij godki

Dej pozōr tyż: Alfabet ślůnski.

W Internecu popularny je nastympujůncy alfabet^[4]:

Aa	Bb	Cc	Ćć	Čč	Dd	Ee	Ff	Gg	Hh	Ii	Jj	Kk	Ll	Mm	Nn	Ńń	Oo	Pp	Rr	Řř	Ss	Śś	Šš	Tt	Uu	Ůů	Ww	Yy	Zz	Źź	Žž

Atoli ten warjant škryflańo je užywany nojčyńśći, istńijům tyž inkše šrajbůngi, zawjerajůnce np. v, ú, ũ a ô. Pojawjajům śe uůne atoli sporadyčńy. Uogůlńy, godka ślůnsko može być škryflono 10 alfabetůma, myńi lebo barźi populornymi.^[5]

Djalykty

Godka ślůnsko ńy mo jydnoko we wšyskych tajlach Gůrnygo Ślůnska. Inakšy godo śe wele Ćešyna, inakšy – wele Uopola. To, co je mjanowone u užytkowńikůw ślůnskigo djalyktůma, bez ńykerych godkoznowcůw polskich uokreślo śe kej gwary etnolektu ślůnskigo. Wspůučeśńy do śe wyrůžńić 7 uodmjon godki ślůnskij: ćešyńsko, gliwicko, jabuůnkowsko, klučborsko, ńymodlińsko, průdńicko a uopolsko.^[6]

Kodyfikacyjo a godka literacko

Uobecńy trwajům prace nod utwořyńym ślůnskij godki literackej. Užywany we Internecu warjant ślůnskij godki je uoparty guůwńy na djalyktach, w kerych śe godo w rejůńy Katowic a Gliwic. Uod lot 30. XX w. istńije juž ślůnsko mikrogodka literacko – lašsko, ustandaryzowany bez frydeckigo pisařa Erwina Goja, znůnygo kej Óndra Łysohorsky, nale zostou uoparty na baźe půgrańičnej ślůnsko-morawskej gwary gůrno-ostrawskij, wjync ńy je do zespouů djalektůw ślůnskych reprezyntatywny.

Bibljoteka Kůngresu USA 18 lipca 2007 wpisoua ślůnskům godke w rejer godek śwjata^[7]. Ślůnsko godka zostoua tyž zarejerowana w Mjyndzynarodowyj Uorgańizacyji Jynzykowyj, gdźe přidźelůno jei kod ISO: "szl"^[8]. Bůuy to pjyrše kroki ńyzbyndne do stwořyńo m.in. ślůnskij Wikipedyji.

Připisy

↑ Wedle Narodowygo Spisu Powšychnygo s 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy s wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo aže w důmu posůguje śe godkům ślůnskům.
↑ http://slunskoeka.pyrsk.com/gysichta.html#02.
↑ (pl)"Silesiana: Śląska mowa nie dla idiotów" Gazeta Wyborcza, 25 lutego 2008.
↑ Wyniki šnupańo "ślůnsko godka".
↑ http://www.dyktando.org/?id=ortografia
↑ http://slunskoeka.pyrsk.com/farby.html
↑ (pl) "Język śląski jest językiem obcym" – Dziennik Polska-Europa-Świat, 28 lipca 2007.
↑ SIL International, Documentation for ISO 639 identifier: szl.

Zoboč tyž

Linki zewnyntřne

Słowjańske godki
Wschodńe	starowschodńosłowjańsko † \| ruteńsko † (bjołorusko, polesko, ruśińsko, ůkrajińsko) \| rusko
Zachodńe	czesko \| dolnosorbsko \| gůrnosorbsko \| kaszubsko \| knaan † \| morawsko \| polsko \| połabsko † \| słowacko \| słowińsko \| ślůnsko
Połedńowe	bůłgarsko \| cerkewnosłowjańsko \| macedůńsko \| serbsko-chorwacko † (bośńacko, chorwacko, Hradsko, czornogůrsko, serbsko) \| słoweńsko, prekmursko \| staro-cerkewno-słowjańsko †
Inksze	protosłowjańsko † \| mjyndzysłowjańsko \| slovio
	^† martwe

[1] Wedle Narodowygo Spisu Powšychnygo s 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy s wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo aže w důmu posůguje śe godkům ślůnskům.

[2] ttp://slunskoeka.pyrsk.com/gysichta.html#02.

[3] (pl)"Silesiana: Śląska mowa nie dla idiotów" Gazeta Wyborcza, 25 lutego 2008.

[4] Wyniki šnupańo "ślůnsko godka".

[5] ttp://www.dyktando.org/?id=ortografia

[6] ttp://slunskoeka.pyrsk.com/farby.html

[7] (pl) "Język śląski jest językiem obcym" – Dziennik Polska-Europa-Świat, 28 lipca 2007.

[8] SIL International, Documentation for ISO 639 identifier: szl.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linijŏ 89: / Linijŏ 89: @@
 Na počůntku styčńo začůn fungować ferajn [[Pro Loquela Silesiana|Pro Loquela Silesiana]], kery dowo se za cyl pjastowańy a průmowańy ślůnskij godki. Pojstřůd jego zauožyćelůw je m.in. Bogdan Kallus, autor "Słownika gůrnoślůnskij godki", Mirosław Syniawa, kery we 2007 roku narychtowou tekst internecowego dyktanda we ślůnskij godce, i Rafał Adamus, ekonůmista ze Chořowa.<ref>(pl)"[http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35063,4963593.html Silesiana: Śląska mowa nie dla idiotów]" Gazeta Wyborcza, 25 lutego 2008.</ref>
-== Alfabet ślůnskij godki ==
+== Abeceda ślůnskij godki ==
 {{disambigR||[[Alfabet ślůnski|Alfabet ślůnski]]}}
 W [[Internec|Internecu]] popularny je nastympujůncy alfabet<ref>[http://www.google.pl/search?q=%C5%9Bl%C5%AFnsko+godka&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:pl:official&client=firefox-a Wyniki šnupańo "ślůnsko godka"].</ref>: