Ślůnsko godka: Porōwnanie wersyji

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersyjŏ ze dnia 13:09, 5 czy 2008

{{{mjano uoryginolne}}}
Uobšar	Ślůnsk (we grańicach Polski a Čechůw), Ńymcy, USA
Klasyfikacyjo genetyčno	Godki indoojropejske Godki suowjańske Godki zachodńosuowjańske Godki lechicke ślůnsko godka
Šrajbůng	modyfikowano uaćińsko abeceda
Status uoficyjolny
Godka uřyndowo	ńy powožany

ISO/FDIS 639-3	szl
We Wikipedyji
Uobejzdrzij tyż: godka, godki śwjata

Ślůnsko godka (ńykedy uokreślano bez wuosnych godajůnych: pů našymu)– godka, podug kery godajům rdzynne ludźe Gůrnygo Ślůnska a reliktowy tajle Dolnygo Ślůnska. W Narodowym Spiśe Powšychnym ze 2002 roku bes 56 tyśyncy uosůb zadeklarowouo ślůnski jako důmowo godka^[1], nale sům rachowańa, co terozki užywo ji kole 1,25 miljůna uosůb. Tajla s ńich přebywo za grańicůma Ślůnska - w Ńymcach, Čechach a USA. Godka ślůnsko přinoležy do grupy lechickej godek zachodńosuowjańskich. Nojbližše som ji godki: polsko, kašubsko, godki uůžycke (gůrno- a dolno-) uoroz tyž česko a suowacko. Ślůnsko godka mjyńi śe uod inkšych jynzykůw suowńictwym, fůnetykům a uortůgrafjům. W polskej literatuře naukowyj důminuje půglůnd, co etnolekt ślůnski je zespouym gwar abo djalyktůw/poddjalyktůw postřůd polskij godki.

Fůnologijo

Spůuguoski

Systym spůuguoskowy předstawjo śe fest podańy na polsko godka:

	Dwuwargowe	Wargowo- zymbowe	Zymbowe	Zadźůnsuowo	Přodkowo- půdńybjynne	Mjynko- půdńybjynne
Zwarte	p b		t d			k g
Zwarto- ščelinowe			ʦ ʣ	ʧ ʤ	ʨ ʥ
Ščelinowe		f v	s z	ʃ ʒ	ɕ ʑ	x
Nosowe	m		n		ɲ	ŋ
Půuuodymkńynte	w			l r	j

Historyjo

Prawdopodobńy pjyrše zdańy we ślůnskij godce

Pjyršym hanšriftym, we kerym uznowo śe, aže užyto je ślůnsko godka, to Kśynga Henrykowsko^[2]. Pado tam suawne zdańe dai ut ia pobrusa a ti poziwai, kere uoznočo dej, dyć jo pobruša, a ty se dychńij (pol: daj, niech ja pomielę, a ty odpocznij). Ze wzglyndu na bližše podańy zdańa na ślůnsko godka, pojawiu śe problym, eli je to blank ślůnski abo polski, eli može středńowječno mješanka tych godek. Pů roz pjyršy mjano ligwa Slezian (ślůnsko godka) ukazowo śe we krůńice jydnygo žagańskygo kloštora, mjanowanyj Catalogus abbatum Saganensium a kero zostouo naškryflono we XIV wjeku (mjyndzy 1392 a 1422).

Suowńictwo

Na kštoutowańy śe suowńictwa godki mjouy ajnflus zapožyčyńo s godek: polskij, českij (a račej morawskigo, fůnkcjůnujůncygo dawńij kej uodrymbno godka), ńymjeckij (čynśći s germańskigo djalektu ślůnskigo, ńiž standardowygo ńymjeckigo) a tajlowo suowackij. W godce tyi přewažo źrůduosuůw suowjański. Značno tajla wyražyń bližša je račej godce staropolskij, a kůnkretńy sůmśedńim djalektům wjelgopolskymu i mouopolskymu a godce dolnouůžyckij, gůrnouůžyckij i morawskij, kej wspůučesnej standardowyj polščyźńy.

Na počůntku styčńo začůn fungować ferajn Pro Loquela Silesiana, kery dowo se za cyl pjastowańy a průmowańy ślůnskij godki. Pojstřůd jego zauožyćelůw je m.in. Bogdan Kallus, autor "Słownika gůrnoślůnskij godki", Mirosław Syniawa, kery we 2007 roku narychtowou tekst internecowego dyktanda we ślůnskij godce, i Rafał Adamus, ekonůmista ze Chořowa.^[3]

Abeceda ślůnskij godki

Dej pozōr tyż: Alfabet ślůnski.

W Internecu popularny je nastympujůncy alfabet^[4]:

Aa	Bb	Cc	Ćć	Čč	Dd	Ee	Ff	Gg	Hh	Ii	Jj	Kk	Ll	Mm	Nn	Ńń	Oo	Pp	Rr	Řř	Ss	Śś	Šš	Tt	Uu	Ůů	Ww	Yy	Zz	Źź	Žž

Atoli ten warjant škryflańo je užywany nojčyńśći, istńijům tyž inkše šrajbůngi, zawjerajůnce np. v, ú, ũ a ô. Pojawjajům śe uůne atoli sporadyčńy. Uogůlńy, godka ślůnsko može być škryflono 10 alfabetůma, myńi lebo barźi populornymi.^[5]

Djalykta

Godka ślůnsko ńy mo jydnoko we wšyskych tajlach Gůrnygo Ślůnska. Inakšy godo śe wele Ćešyna, inakšy – wele Uopola. To, co je mjanowone u užytkowńikůw ślůnskigo djalyktůma, bez ńykerych godkoznowcůw polskich uokreślo śe kej gwary etnolektu ślůnskigo. Wspůučeśńy do śe wyrůžńić 7 uodmjon godki ślůnskij: ćešyńsko, gliwicko, jabuůnkowsko, klučborsko, ńymodlińsko, průdńicko a uopolsko.^[6]

Kodyfikacyjo a godka literacko

Uobecńy trwajům prace nod utwořyńym ślůnskij godki literackej. Užywany we Internecu warjant ślůnskij godki je uoparty guůwńy na djalyktach, w kerych śe godo w rejůńy Katowic a Gliwic. Uod lot 30. XX w. istńije juž ślůnsko mikrogodka literacko – lašsko, ustandaryzowany bez frydeckigo pisařa Erwina Goja, znůnygo kej Óndra Łysohorsky, nale zostou uoparty na baźe půgrańičnej ślůnsko-morawskej gwary gůrno-ostrawskij, wjync ńy je do zespouů djalektůw ślůnskych reprezyntatywny.

Bibljoteka Kůngresu USA 18 lipca 2007 wpisoua ślůnskům godke w rejer godek śwjata^[7]. Ślůnsko godka zostoua tyž zarejerowana w Mjyndzynarodowyj Uorgańizacyji Jynzykowyj, gdźe přidźelůno jei kod ISO: "szl"^[8]. Bůuy to pjyrše kroki ńyzbyndne do stwořyńo m.in. ślůnskij Wikipedyji.

Připisy

↑ Podug Narodowygo Spisu Powšychnygo ze 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy ze wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo, co w důmu godo jyno po ślůnsku.
↑ http://slunskoeka.pyrsk.com/gysichta.html#02.
↑ (pl)"Silesiana: Śląska mowa nie dla idiotów" Gazeta Wyborcza, 25 lutego 2008.
↑ Wyniki šnupańo "ślůnsko godka".
↑ http://www.dyktando.org/?id=ortografia
↑ http://slunskoeka.pyrsk.com/farby.html
↑ (pl) "Język śląski jest językiem obcym" – Dziennik Polska-Europa-Świat, 28 lipca 2007.
↑ SIL International, Documentation for ISO 639 identifier: szl.

Badńij tyž

Linki zewnyntřne

Słowjańske godki
Wschodńe	starowschodńosłowjańsko † \| ruteńsko † (bjołorusko, polesko, ruśińsko, ůkrajińsko) \| rusko
Zachodńe	czesko \| dolnosorbsko \| gůrnosorbsko \| kaszubsko \| knaan † \| morawsko \| polsko \| połabsko † \| słowacko \| słowińsko \| ślůnsko
Połedńowe	bůłgarsko \| cerkewnosłowjańsko \| macedůńsko \| serbsko-chorwacko † (bośńacko, chorwacko, Hradsko, czornogůrsko, serbsko) \| słoweńsko, prekmursko \| staro-cerkewno-słowjańsko †
Inksze	protosłowjańsko † \| mjyndzysłowjańsko \| slovio
	^† martwe

[1] Podug Narodowygo Spisu Powšychnygo ze 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy ze wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo, co w důmu godo jyno po ślůnsku.

[2] ttp://slunskoeka.pyrsk.com/gysichta.html#02.

[3] (pl)"Silesiana: Śląska mowa nie dla idiotów" Gazeta Wyborcza, 25 lutego 2008.

[4] Wyniki šnupańo "ślůnsko godka".

[5] ttp://www.dyktando.org/?id=ortografia

[6] ttp://slunskoeka.pyrsk.com/farby.html

[7] (pl) "Język śląski jest językiem obcym" – Dziennik Polska-Europa-Świat, 28 lipca 2007.

[8] SIL International, Documentation for ISO 639 identifier: szl.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linijŏ 23: / Linijŏ 23: @@
  | přimjotnik2=
 }}
-'''Ślůnsko godka''' (ńykedy uokreślano bez jeji užytkowńikůw: '''pů našymu''')– godka, podug kery godajom rdzynne ludźe [[Gůrny Ślůnsk|Gůrnygo Ślůnska]] a reliktowy tajle ludnośće [[Dolny Ślůnsk|Dolnygo Ślůnska]]. W [[Narodowy Spis Powšychny|Narodowym Spiśe Powšychnym]] w [[2002|2002]] roku bes 56 tyśyncy uosůb zadeklarowouo ślůnski kej godka důmowo<ref>Podug Narodowygo Spisu Powšychnygo ze 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy ze wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo, co w důmu posůguje śe godkům ślůnskům.</ref>, nale sům šacůnki, co terozki užywo jeji ůngyfer 1,25 miljůna uosůb. Tajla s ńich přebywo za grańicůma [[Ślůnsk]]a - w [[Ńymcy|Ńymcach]], [[Čechy|Čechach]] a [[USA]]. Godka ślůnsko zaličo śe do [[godki lechicke|grupy lechickej]] [[godki zachodńosuowjańske|godek zachodńosuowjańskich]]. Nojbližše jeji godki to [[polsko godka|polsko]], [[kašubsko godka|kašubsko]], [[uůžycke godki|godki uůžycke]] ([[gůrnouůžycko godka|gůrno-]] a [[dolnouůžycko godka|dolno-]]) uoroz tyž [[česko godka|česko]] a [[suowacko godka|suowacko]].
+'''Ślůnsko godka''' (ńykedy uokreślano bez wuosnych godajůnych: '''pů našymu''')– godka, podug kery godajům rdzynne ludźe [[Gůrny Ślůnsk|Gůrnygo Ślůnska]] a reliktowy tajle [[Dolny Ślůnsk|Dolnygo Ślůnska]]. W [[Narodowy Spis Powšychny|Narodowym Spiśe Powšychnym]] ze [[2002|2002]] roku bes 56 tyśyncy uosůb zadeklarowouo ślůnski jako důmowo godka<ref>Podug Narodowygo Spisu Powšychnygo ze 2002 roku 56 tyśyncy Ślůnzokůw (40 tyśyncy ze wojewůdztwa ślůnskigo) zadeklarowouo, co w důmu godo jyno po ślůnsku.</ref>, nale sům rachowańa, co terozki užywo ji kole 1,25 miljůna uosůb. Tajla s ńich přebywo za grańicůma [[Ślůnsk]]a - w [[Ńymcy|Ńymcach]], [[Čechy|Čechach]] a [[USA]]. Godka ślůnsko přinoležy  do [[godki lechicke|grupy lechickej]] [[godki zachodńosuowjańske|godek zachodńosuowjańskich]]. Nojbližše som ji godki: [[polsko godka|polsko]], [[kašebsko godka|kašubsko]], [[uůžycke godki|godki uůžycke]] ([[gůrnouůžycko godka|gůrno-]] a [[dolnouůžycko godka|dolno-]]) uoroz tyž [[česko godka|česko]] a [[suowacko godka|suowacko]].
-Ślůnsko godka mjyńi śe uod inkšych jynzykůw suowńictwym, [[Fůnetyka|fůnetykům]] a [[Uortografja|uortůgrafjům]]. W [[Polska|polskej]] literatuře naukowyj důminuje půglůnd, co etnolekt ślůnski je zespouem [[Gwara|gwar]] abo djalyktůw/poddjalyktůw w ramach [[Polsko godka|polskij godki]].
+Ślůnsko godka mjyńi śe uod inkšych jynzykůw suowńictwym, [[Fůnetyka|fůnetykům]] a [[Uortografja|uortůgrafjům]]. W [[Polska|polskej]] literatuře naukowyj důminuje půglůnd, co etnolekt ślůnski je zespouym [[Gwara|gwar]] abo djalyktůw/poddjalyktůw postřůd [[Polsko godka|polskij godki]].
 == Fůnologijo ==