Astrōnōmijŏ

Wyobražyńy chińskigo astrůnůma

Pora s kilkůnastu teleskopůw w uobserwatorjům Roque de los Muchachos na wyspje La Palma na Wyspach Kanaryjskych. Uod lewyj Teleskop Willijůma Herschela, Uotwarty Teleskop Holynderski, Teleskop Zyńitowy Carlsberg, Šwedzki Teleskop Suůnečny, Teleskop Izaaka Newtůna i Teleskop Jacobus Kapteyna.

Astrůnůmijo (gr.: ἀστρονομία) - nauka uo ćouach ńebjeskych, jejich budowje, ruchach, pochodzyńu a ewolucyje uoroz uo materyje rozprošůnej we přestřyńi kosmičnyj (mjanowanyj tyž kosmosym). Astrůnůmijo, a po prowdźe jeji tajla mjanowano kosmologjům, zajmuje śe tyž Wšechśwjotym kej coukośćůn. Nazwa astrůnůmijo pochodźi s greki: gr. ἄστρον astron (gwjozda) + νόμος nomos (prawo).

Astrůnůmijo možno inačy uokreślić kej nauka uo wšelkych uobjektach a zjowiskach znojdujůncych śe poza Źymjům.

Dźiśijšo astrůnůmijo je gynau zwjůnzano s astrofizykům, kera je zastosowańym prow fizyki do interpretacyje wyńikůw uobserwacyje astrůnůmičnych. Zwjůnzek tyn je tak guymboki, aže dźiś uobje dźedźiny sům ale jydnośćům. Můg uůn powstoć skuli uodkryću, aže ćoua ńebjeske skuadajům śe s takij samyj materyje, kej wšyjske inkše uotačajůnce nos uobjekty.

Uobjekty, kerymi zajmuje śe astrůnůmijo, to ćoua ńebjeske: planety, Mjeśůnčki, planetojidy, gwjozdy, gwjazdozbjory, asocjacyje gwjazd, grůmady gwjazd, galaktyki, mguawice, grůmady galaktyk, materja mjyndzygwjazdowa, gaz mjyndzygalaktyčny, materja ygzotyčno, antymaterja, materja ćymno, kwazary, čorne dźury i wjela inkšych. Astrůnůmijo zajmuje śe badańym procesůw dotyčůncych tych ćou.

Muzům astrůnůmii je Ůrańa.

Bibljografja

• Jadwiga Waniakowa "Polska naukowa terminologia astronomiczna" 2003, Wyd. IJP PAN, Krakůw ISBN 83-87623-67-0 (pl.)