Wielge Strzelce

Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Uopolske Strzelce)

Spůłrzyndne: 50°30'40" N 18°18'00" EGeůgrafja

Wielge Strzelce
Rynek we Wielgich Strzelcach
Rynek we Wielgich Strzelcach
Wapyn
Fana
Wapyn Wielgich Strzelec Fana Wielgich Strzelec
Państwo  Polska
Historycznŏ krajina Ślōnsk
Wojewōdztwo ôpolske
Krys strzelecki
Gmin Wielge Strzelce
Prawa miejskie 1290
Burmistrz Tadeusz Goc
Wiyrchnia 30,13 km²
Wysokość 235 m n.m.
Wielość miyszkańcōw (2016)
 - wielość
 - tyngość

18 205
607,4 os./km²
Numeracyjnŏ cōuna 77
Pocztowy kod 47-100
Rejestracyjnŏ tabula OST
Położynie na karcie Polski
Wielge Strzelce
Wielge Strzelce
Wielge Strzelce
TERC (TERYT) 1611054
SIMC 0965915
Amt miastowy
pl. Myśliwca 1
47-100 Wielge Strzelce
Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
Zajta internetowŏ

Wielge Strzelce[1] (pol. Strzelce Opolskie, miym. Groß Stehlitz) – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojywōdztwie, siydziba władz strzeleckigo krysu a gminu Wielge Strzelce. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży.

Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 18 205 ôsōb.

Geografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Miasto leży we cyntralnyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ôpolskim Ślōnsku, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży, na pōłnocno-weschodnim stoku Anabergu, we bliżu granicy ze ślōnskim wojywōdztwym. Wielge Strzelce położōne sōm na wysokości 235 m n.p.m. We Wielgich Strzelcach a ôkolicy gŏdŏ sie we glywickim dialekcie ślōnskij gŏdki.

Klimat[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Strzedniŏ tymperatura i ôpady dla Wielgich Strzelec
Miesiōnc Sty Lut Mar Kwi Mŏj Czy Lip Siy Wrz Paź Lis Gru Rocznŏ
Strzednie tymperatury we dziyń [°C] 1 2.9 7.8 14.2 18.7 22 24 23.9 19 13.5 8 2.8 13,2
Strzednie dobowe tymperatury [°C] -1.5 -0.3 3.7 9.4 14.3 17.8 19.7 19.4 14.8 9.9 5.3 0.5 9,4
Strzednie tymperatury we nocach [°C] -4.1 -3.6 -0.5 4.3 9.2 12.9 15 14.6 10.6 6.5 2.7 -1.8 5,5
Ôpady [mm] 50 44 55 52 75 80 101 66 70 52 53 52 62,5
Wilgłość [%] 83 81 74 67 67 67 68 67 71 78 83 83 74
Zdrzōdło: [2] 2021-02-19

Tajlōng[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Tajlami miasta sōm:

Historyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Niwery zōmku we Wielgich Strzelcach

Miasto Wielge Strzelce rozwinyło sie ze pierwotnego leśnego targowego zidlōngu, ô kerym spōmince ukazujōm sie we dokumyntach już we XIII stoleciŏ (1234, 1271, 1290). We przedmiocie założyniŏ miasta na miymieckim prawie brak istości. Dane zdrzōdłowe sugerujōm roztōmajte daty: 1290, 1305, 1320, 1362. Snŏdź, po zniszczyniu zidlōngu we paździyrniku 1273 we czasie najazd Bolesława Wstydliwego, prziszła lokacyjŏ Strzelec we 1290 bez piastowskigo ôpolskigo princa Bolka I, kery napoczōn budowanie miasta, a we 1313 zbudowoł myśliwiecki zōmek[3]. Wielge Strzelce leżały na wŏżnym handlowym sztreku KrakōwWrocławDresden. We 1327 miasto było ôbtoczōne murami ôbrōnnymi ze dwōma bramami – Ôpolskõ a Krakowskõ[4].

Po śmiyrci ôstatnigo ze Ôpolskich Piastōw, Jōna II Dobrego, we 1532 roku miasto przeszło we włŏdanie Habsburgōw. Wielge Strzelce trefiyły na 21 lŏt we rynce polskij dynastyje Wazōw (1645–1666). Potym zasik przejōnli jy Habsburgowie.

Ôd 1919 Wielge Strzelce przinŏleżoły do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ ôstała zlikwidowanŏ we 1938, a 18 stycznia 1941 utworzōno było jã jeszcze rŏz.

We 1921 we czasie absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku ôddano we Wielgich Strzelcach 3364 głosōw (85,7%) za ôstaniym we Miymczech a 558 (14,2%) za włōnczyniym do Polski[5].

We 1945 roku, po zajyńciu Wielgich Strzelec bez wojska sowiecke, przikludzōno było sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. Do 1948 miasto nosiyło miano Wielkie Strzelce.

Ludność[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Populacyjŏ Wielgich Strzelec na przestrzyństwach lŏt[6][7][8]:

Zabytki[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Kościōł świyntyj Barbary
Dŏwny dōm fraterski elżbiytanek
Rathaus

Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm[9]:

  • stare miasto
  • kościōł świyntego Wawrzyńca
  • kościōł Bożego Ciała
  • kościōł świyntyj Barbary
  • dōm fraterski elżbiytanek
  • grōb lotnikōw z wrześniowej kampanije 1939 r. na smyntŏrzu
  • przidrōżnŏ kapla
  • zōmek
  • rathaus
  • ôbrōnnŏ baszta, terŏźnie dzwonnica
  • dōmy przi ul. Karola Lange 3, 5
  • wiynziynie
  • kamynica przi ul. Parafialnej 1
  • plebania, terŏźnie dōm miyszkalny
  • zegroda (dŏwnij fazaniec)
  • dōmy przi pl. Przyjaźni 1, 2, 4, 5
  • skŏrny zakłŏd numer 2
  • dōm przi ul. Zamkowej 4
  • ujeżdżalnia kōni
  • dŏwny piwowar
  • spichlerz

inksze zabytki:

Transport[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Bez Wielge Strzelce przebiygajōm:

  • drōga krajowŏ nr 94
  • drōga wojewōdzkŏ nr 409
  • drōga wojewōdzkŏ nr 426

Kamrackie miasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Kamrackie miasta
Miasto Państwo Data napoczyńciŏ spōłprace
Soest Mjymcy Miymcy 7 czyrwnia 1995
Druskieniki Litwa Litwa 26 września 1997
Tyśmiynica Ukrajina Ukrajina 7 września 2002
Holice Czesko Rypublika Czechy wrzesień 2006
Bandera Zjydnoczůne Sztaty Zjednoczōne Sztaty 2002

Ôsoby zwiōnzane ze Wielgimi Strzelcami[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Przipisy

  1. Ślōnske miano za: Reinhold Olesch, Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg, Berlin 1958. We tym słowniku miano ôstało ôddane beze szkryft wjelge strzelce.
  2. climatebase.ru (pol.). [dostymp 2021-02-19].
  3. Historia – Powiat Strzelecki, powiatstrzelecki.pl [dostymp 2021-02-19].
  4. Historia – Urząd Miejski w Strzelcach Opolskich, www.strzelceopolskie.pl [dostymp 2021-02-19].
  5. Wyniki absztimōngu we strzeleckim krysie.
  6. Demografia, sztetl.org.pl [dostymp 2021-02-19].
  7. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Groß-Strehlitz, web.archive.org, 14 listopada 2017 [dostymp 2021-02-19] [zarchiwizowane z adresy 2017-11-14].
  8. https://www.polskawliczbach.pl/Strzelce_Opolskie
  9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 117–119.