Ptŏki

Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Ptoki)
Gołōmbek – pospolity ptŏk

Ptŏki (Aves) to je grōmada stałocieplnych zwiyrzōw ze podtypu kryngowcōw. Je nojbarzij roztōmajtõ spostrzōd grōmad kryngowcōw lōndowych – je powyżyj 10 tys. zort ptŏkōw, kere zamiyszkujōm ekosystymy na cołkim świecie. Majōm srogość ôd 5 cm (Mellisuga helenae) do 2,7 m (struś czerwōnoskōry).

Charakterystyka[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Charakterystyczne dlŏ modernych ptŏkōw (Neornithes) sōm: skōra wytwŏrzajōncŏ fyjdra przodnie kōńczyny przekształcōne we krzidła, kelca ôkryte rogowym dziubym u terŏźnych przedstŏwicieli pozbytym zymbōw, leki, festelny szkelet i sztyrodziołowe sierce. Ptŏki zaôbycz potrefiōm lŏtać, nale niykere zorty sōm wtōrnie niylotne. Ôkrōm tego ôdznaczajōm sie wysokōm aktywnościōm metabolicznōm. Rozmnażajōm sie bez skłŏdanie i wysiŏdywanie jajec ôbtoczōnych twardōm szupōm. Niykere ptŏki, a nojbarzij kruki i papagaje, nŏleżōm do nojbarzij inteligyntnych zort zwiyrzōw, potrefiōncych tworzić i używać przirzyndōw spōmocnych, a przekazujōm tã wiedzã dalszym gyneracyjōm[1].

Mocka zort ptŏkōw robi se dalekodystansowe wandry (migracyje), inksze przemieszczajōm sie mynij regularnie na krōtsze dystanse. Sōm zwiyrzami społecznymi – gŏdajōm ze sobōm ze pōmocōm wizualnych sygnałōw abo zawołań kōntaktowych, jak i śpiywym, a bierōm udzioł we spōlnych lyngach, gōnach, przepyndzaniu drŏpieżnikōw, zgrupowaniach migracyjnych.

Wiynkszość zort ptŏkōw żyje mōnogamicznie, nojczyńścij na czas jednego sezōnu, czasami na ôkres pŏru lŏt, rzŏdzij tworzōm tã samã pŏrã bez cołke życie. Inksze zorty tworzōm lyngowe systymy poligyniczne – z pŏrōma samurami przipadajōncymi na jednego samca. Rzŏdko trefiŏ sie zorty poliandryczne z mockōm samcōw a jednã samurōm. Jajca sōm porzōnd skłŏdane do gniŏzd i wysiŏdywane bez ôjcōw. Charakterystycznōm cechōm dlŏ wiynkszości ptŏkōw je dugi ôkres flyjgi nad wyklutymi pisklŏkami.

Ewolucyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

← mln lŏt tymu
Ptŏki
←4,6 mld 541 485 443 419 359 299 252 201 145 66 23 2

Klasyfikacyje ptŏkōw modernych (Neornithes)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Klasyfikacyje ptŏkōw modernych
Przedstŏwiciele
Del Hoyo 16
Gill&Wright 06
Clements 07
Howard&Moore 03
Struthio camelus ze Struthioniformes
Rhea americana ze Rheiformes
Dromaius novaehollandiae ze Casuariiformes
Apteryx australis mantelli ze Apterygiformes
Eudromia elegans ze Tinamiformes
Tetrao urogallus ze Galliformes
Anser anser ze Anseriformes
Gavia arctica ze Gaviiformes
Puffinus nativitatis ze Procellariiformes
Aptenodytes patagonicus ze Sphenisciformes
Podiceps grisegena ze Podicipediformes
Phoenicopterus chilensis ze Phoenicopteriformes
Ardea cinerea ze Ciconiiformes
Pelecanus conspicillatus ze Pelecaniformes
Sula leucogaster ze Suliformes
Struthioniformes Struthioniformes Struthioniformes Struthioniformes
Rheiformes Rheiformes
Casuariiformes Casuariiformes
Apterygiformes Apterygiformes
Tinamiformes Tinamiformes Tinamiformes
Galliformes Galliformes Galliformes Galliformes
Anseriformes Anseriformes Anseriformes Anseriformes
Gaviiformes Gaviiformes Gaviiformes Gaviiformes
Procellariiformes Procellariiformes Procellariiformes Procellariiformes
Sphenisciformes Sphenisciformes Sphenisciformes Sphenisciformes
Podicipediformes Podicipediformes Podicipediformes Podicipediformes
Phoenicopteriformes Phoenicopteriformes Phoenicopteriformes Phoenicopteriformes
Ciconiiformes Ciconiiformes Ciconiiformes Ciconiiformes
Pelecaniformes Pelecaniformes Pelecaniformes Pelecaniformes
Suliformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Phaethontiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Phaethon lepturus ze Phaethontiformes
Falco tinnuculus ze Falconiformes
Cariama cristata ze Cariamiformes
Buteo buteo ze Accipitriformes
Coragyps atratus ze Cathartiformes
Grus grus ze Gruiformes
Ardeotis kori ze Otidiformes
Mesitornis variegatus ze Mesitornithiformes
Eurypyga helias ze Eurypygiformes
Limosa limosa ze Charadriiformes
Turnix melanogaster ze Turniciformes
Columba livia domestica ze Columbiformes
Pterocles indicus ze Pteroclidiformes
Cacatua alba ze Psittaciformes
Crotophaga ani ze Cuculiformes
Falconiformes Falconiformes Falconiformes Falconiformes
Cariamiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Accipitriformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Cathartiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Gruiformes Gruiformes Gruiformes Gruiformes
Otidiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Mesitornithiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Eurypygiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Charadriiformes Charadriiformes Charadriiformes Charadriiformes
Turniciformes
Columbiformes Columbiformes Columbiformes Columbiformes
Pterocliformes[pozōr 2] [pozōr 3] Pteroclidiformes Pteroclidiformes[pozōr 4]
Psittaciformes Psittaciformes Psittaciformes Psittaciformes
Cuculiformes Cuculiformes Cuculiformes Cuculiformes
Musophagiformes Musophagiformes Musophagiformes
Tauraco fischeri ze Musophagiformes
Opisthocomus hoazin ze Opisthocomiformes
Aegolius funereus ze Strigiformes
Caprimulgus macrurus ze Caprimulgiformes
Apus apus ze Apodiformes
Archilochus colubris ze Trochiliformes
Urocolius macrourus ze Coliiformes
Trogon viridis ze Trogoniformes
Alcedo atthis ze Coraciiformes
Leptosomus discolor ze Leptosomiformes
Buceros bicornis ze Bucerotiformes
Upupa epops ze Upupiformes
Dendrocopos major ze Piciformes
Galbula ruficauda ze Galbuliformes
Parus major ze Passeriformes
Opisthocomiformes Opisthocomiformes [pozōr 1]
Strigiformes Strigiformes Strigiformes Strigiformes
Caprimulgiformes Caprimulgiformes Caprimulgiformes Caprimulgiformes
Apodiformes Apodiformes Apodiformes
Coliiformes Coliiformes Coliiformes Coliiformes
Trogoniformes Trogoniformes Trogoniformes Trogoniformes
Coraciiformes Coraciiformes Coraciiformes Coraciiformes
Leptosomiformes [pozōr 1] [pozōr 1]
Bucerotiformes [pozōr 1] Bucerotiformes
Upupiformes
Piciformes Piciformes Piciformes Piciformes
Galbuliformes [pozōr 1]
Passeriformes Passeriformes Passeriformes Passeriformes

Pozōr[edytuj | edytuj zdrzōdło]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 Uznŏwany w nowszych wersyjach (na 2021 rok).
  2. szkryft ôd BirdLife international
  3. uznŏwany w nowszych wersyjach za Pterocliformes (na 2021 rok)
  4. w nowszych wersyjach przemianowany na Pterocliformes (stan na 2021 rok)

Przipisy

  1. Crows prove they are no birdbrains (ang.). [dostymp 2021-07-30].