Terorystyczne angrify ze 11 września 2001

Angrify ze 11 września 2001 bōły seryjōm zkoordynowanych terorystycznych angrifōw 11 września 2001 we Skuplowanych Sztatach. Podug ôficjalnego raportu 19 chopōw skuplowanych ze militarnōm islamistycznōm ôrganizacyjōm Al-Kaida uniysło sztyry fligry, co leciały na kōmercyjnych linijach spōłki American Airlines a United Airlines. Dwa z nich (American Airlines 11 a United Airlines 175) rōmbły we wieże Światowego Handlowego Cyntrum (World Trade Center) w Nowym Jorku a zabiyły wszyjskich ludzi na bordzie fligra a mockã w postrzodku budōnkōw. Ôbie wieże sie do dwōch godzin ôbalyły, zniszczyły sōmsiednie stawiynia a wiela inkszych uszkodziyły. Trzeci fliger (American Airlines 77) wlecioł we Pyntagōn, siydzibã ministerstwa ôbrōny USA we Waszyngtōnie. Sztworty fliger (United Airlines 93) ślecioł we niyzamiyszkanym terynie we Pynsylwaniji po boju miyndzy terorystami a pasażerami ô kontrolã nad maszynōm. Naprzōd leciŏł na Waszyngtōn i szpekuluje sie, co ônego celym bōł Bioły Dōm abo Kapitol.

Przi angrifach umrziło cuzamyn 2 996 ludzi, w tym 19 unosicielōw. Ôkrōm 55 wojŏkōw we Pyntagōnie zginyło 12 ôfiar cywilōw pochodzōncych ze 90 sztatōw.

We reakcyji na angrify Zjednoczōne Sztaty wypisały „wojnã z teroryzmym”, zrobiyły inwazyjõ do Afganistanu i pokōnały ruch Taliban, kery dŏwoł zaplecze terorystōm ze Al-Kaidy. Na włŏsnym grōncie zaś przijōny USA Patriot Act. Moc inkszych sztatōw tyż rozszyrzyło antyterorystycznõ legislatywã a możebności służb bezpieczyństwa. Niykere amerykańskie gełdy bōły cołki tydziyń po angrifach zawarte, a kej je znowu ôtwarli wykŏzały sroge straty, nojwiyncy we branży ubezpieczyń i fligrowego transportu. Zniszczynie biurowych raumōw bōło powodym milijōnowych szkodōw.

Uszkodzynie Pyntagōnu naprawiyli za jedyn rok. Piyrszym zreperowanym stawiyniym WTC bōł we roku 2006 budōnek nōmero 6. Budōnek nōmero 1 (Wieża Swobody) bōła skōńczōnŏ we roku 2013 a cołkŏ rekōnstrukcyjŏ rok niyskorzij.