Howard Phillips Lovecraft

Ze Wikipedia
H.P. Lovecraft

Lovecraft we 1934 roku
Cołke miano Howard Phillips Lovecraft
Data a plac narodzyniŏ 20 siyrpnia 1890
Providence
Data a plac śmierci 15 marca 1937
Providence
Powōd śmierci rak ciynkigo sztrzewa
Plac spoczynku Swan Point Cemetery
Fach pisŏrz
Nacyjŏ amerykańskŏ
Ôjce Winfield Scott Lovecraft a Sarah Susan Phillips Lovecraft
Manżelstwo Sonia Greene (1924–1926)
Galeryjŏ we Wikimedia Commons

Howard Phillips Lovecraft (nar. 20 siyrpnia 1890 we Providence, um. 15 marca 1937 tam) to bōł amerykański pisŏrz, co tworzōł ôpowiadania ze zorty horror (weird fiction), science fiction a fantasy. Uniwerzum, w kerym dziejōm sie ônego rōmany, mianowane je mitologijōm Cthulhu.

Biografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Dzieciństwo a modość[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Sarah, Howard a Winfield Lovecraft we 1892 roku

Lovecraft narodziōł sie we dōmu ôd ônego familije przi Angell Street we Providence, sztat Rhode Island. Bōł ôn jedynym bajtlym ôd Winfielda Scotta Lovecrafta a Sarah Susan Phillips Lovecraft. Kej Lovecraft bōł trzi lata stary, ônego fater popŏd we załōmanie nerwowe we hotelu we Chicago w czasie sużbowego mityngu. Bōł skerowany do lazarytu Butler Hospital we Providence, kaj ôstoł aże do śmierci we 1898[1].

Skirz tego, iże fater bōł we lazarycie, chowaniym synka zajōnła sie ônego matka, ciotki Lillian i Annie Phillips, a starzik Whipple Van Buren Phillips, co bōł industryjalistōm. Lovecraft wartko sie rozwijoł: potrefiōł recytować poezyjõ kej bōł dwa lata stary, czytać kej bōł trzi lata stary, a pisać kej bōł szejś abo siedym lat stary. Pod wpływym lektury Tysiōnca i jednyj nocy pragnōł ôstać Araberym. Tedy jedyn ze majoryntnych wymyślōł ônemu pseudōnim Abdul Alhazred. Lovecraft niyskorzij użōł tyn pseudōnim we ônego rōmanach na miano dlŏ autora mitycznyj ksiyngi Necronomicon. Jednak ônego zajinteresowanie Arabijōm bōło przićmiōne ôd odkryciŏ greckij mitologije. Piyrszy zachowany tekst ôd Lovecrafta to je The Poem of Ulysses ze 1897 roku, co je parafrazōm Ôdyseji. Nale już przed tym Lovecraft ôdkrōł weird fiction, a ônego piyrsze, niyzachowane ôpowiadanie The Noble Eavesdropper, mogło być napisane we 1896. Tōm zortōm literatury zajinteresowoł go ônego starzik[1].

Mody Lovecraft ofyn chorowoł. Do szkoły chodziōł sporadycznie. Zajinteresowoł sie chymijōm i astrōnōmijōm. Śmierć starzika ôd Lovecrafta we 1904 roku a złe zarzōndzanie ônego majōntkym dokludziyło familijŏ do problymōw finansowych. Lovecraft a ônego matka musieli wykludzić sie ze ônych srogigo wiktoriańskigo dōmu a zamiyszkać we miyszkaniu przi 598 Angell Street. Bōł to fest ciynżki ôkres dlŏ Lovecrafta. Myśloł ôn tedy ô samobōjstwie. Robiōł duge jazdy na kole a gapiōł sie we głymbie rzyki Barrington River[1].

Załōmanie nerwowe a UAPA[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Zaczōn chodzić do szkoły strzednij. We 1908 roku, podwiela skōńczōł edukacyjŏ, wpŏd we załōmanie nerwowe. Nakłōniōł sie ôpuścić liceum bez świadectwa. Ôd 1908 do 1913 Lovecraft unikoł kōntaktu ze zewnyntrznym światym. Zniszczōł dużo ze swojich piyrszych prac. Zaczōn czytać magazyny ze ôpowiadaniami. Napisoł brif do redakcyje cajtōnga „The Argosy” coby wyrazić dezaprobatã dlŏ miyłosnych ôpowiadan ôd Freda Jacksona. Wywołoł tym debatã w prasie, kerōm zajinteresowoł sie Edward F. Daas, lider United Amateur Press Association (skupina amatorskich pisŏrzy ze Zjednoczōnych Sztatōw). Daas zaprosiōł Lovecrafta do UAPA we 1914 roku[1].

Lovecraft we 1915 roku

Ôd 1915 do 1923 Lovecraft publikowoł cajtōng „The Conservative”. Wrōciōł do pisaniŏ rōmanōw fantastycznych. Latym 1917 roku napisoł ôpowiadania The Tomb a Dagon. Kludziōł korespōndencyjŏ ze swojimi kamratami, uwŏżany je za jednygo ze nojbarzij płodnych pisŏrzy brifōw stoleciŏ[1].

Życie we Nowym Jorku[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Matka ôd Lovecrafta wpŏdła we załōmanie nerwowe we 1919 i ôstała skerowanŏ do Butler Hospital. Umrziła tam 24 mŏja 1921. Lovecraft bōł wstrzōnśniynty śmierciōm matki, nale już pŏrã tydni niyskorzij pozbiyroł sie na tela, coby wziōńć udzioł we kōnwencyji dlŏ amatorskich dziynnikŏrzy we Boston. Tam poznoł Soniã Greene, z kerōm wziōn ślub 3 marca 1924. Lovecraft zamiyszkoł we apartamyncie ôd Sonie we Brooklyn[1].

Małżyństwo wpadło we problymy finansowe. Gyszeft ze hutami, kery kludziyła Sonia, zbankrocioł, a Lovecraft niy mōg znojś roboty. Wczaśnij niy przistoł na propozycyjõ ôstaniŏ redachtorym naczelnym cajtōnga „Weird Tales”. Zarabioł bez poprawianie tekstōw ôd inkszych autorōw. We 1925 roku Sonia znŏdła robotã we Cleveland a tam zamiyszkała, a Lovecraft przeniōs sie do apartamentu we Red Hook. Krōm tego, iże Lovecraft mioł kamratōw we Nowym Jorku, popŏd we depresyjõ skirz ônego izolacyje a wielości ôbcokrŏjowcōw w mieście. Swoje ôdczucia ô Nowym Jorku ôpisoł we ôpowiadaniach The Horror at Red Hook a He[1].

Powrōt do Providence[edytuj | edytuj zdrzōdło]

17 kwietnia 1926 wrōcioł do Providence. Miyszkoł przi 10 Barnes Street. Rajzowoł po starych miastach na wschodnim wybrzyżu. We tym ôkresie napisoł swoje nojbarzij znane ôpowiadania, jak: The Call of Cthulhu (1925), At the Mountains of Madness (1931), The Shadow out of Time (1934–1935) a The Shadow over Innsmouth (1936). We ôkresie Wielgij Depresyje zaczōn spiyrŏć prezydynta Roosevelta a stoł sie socjalistōm[1].

Chociŏż bōł to nojlepszy ôkres we twōrczości pisŏrza, durch mioł ôn problymy finansowe. Przeniōs sie na 66 College Street. Bōł fest zasmucōny skirz samobōjstwa ônego bliskigo kamrata Roberta E. Howarda we 1936 roku. U Lovecrafta ôstoł zdiagnozowany rak ciynkigo sztrzewa. 10 marca 1937 trefioł do lazarytu Brown Memorial Hospital, kaj umrził piyńć dni niyskorzij. Ôstoł pochowany 18 marca na Swan Point Cemetery[1].

Wpływ na kulturã[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Literatura[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Świat, kery stworził Lovecraft we ônego ôpowiadaniach, mianowany je mitologijōm Cthulhu. Po ônego śmierci, mitologijŏ Cthulhu ôstała rozbudowanŏ ôd inkszych pisŏrzy. Historyje we uniwerzum stworzōnym ôd Lovecrafta pisali miyndzy inkszymi: Robert E. Howard, Fritz Leiber, Robert Bloch, Donald Wandrei, August Derleth[2]. Moc pisŏrzy, cumbajszpil Stephen King, wskazywali Lovecrafta za srogõ inspiracyjõ dlŏ ônych twōrczości[3]. Styl pisaniŏ, kery zapoczōntkowoł Lovecraft, mianowany je lovecraftowskim horrorym. Charakteryzuje sie ôn naciskym na strach przed rzeczami niyznanymi a niypojyntymi[4].

Muzyka[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Kapela Metallica mŏ śpiywki inspirowane Lovecraftym

We 1967 bōła założōnŏ brytyjskŏ rockowŏ kapela H. P. Lovecraft, co wydoła dwa albumy: H. P. Lovecraft (1967) a H. P. Lovecraft II (1968). Do twōrczości ôd Lovecrafta ofyn ôdwołujōm sie metalowe kapele. Na piyrszym albumie ôd Black Sabbath, prekursorōw zorty heavy metal, bōł utwōr „Behind the Wall of Sleep”, inspirowany ôpowiadaniym ôd Lovecrafta[5]. Metallica na albumie Ride the Lightning (1984) zamiyściyła insztrumyntalny utwōr „The Call of Ktulu”, a na album Master of Puppets (1986) napisała śpiywkã „The Thing That Should Not Be”[6]. Iron Maiden zamiyściyło cytat ze The Call of Cthulhu na ôkładce ôd ônych albumu kōncertowego Live After Death (1985)[5]. We 2009 ôstała założōnŏ kapela The Great Old Ones, co szpilŏ black metal a tematyka ônyj śpiywek ôpiyrŏ sie ô mitologijŏ ôd Lovecrafta[7]. Do rōmanōw ôd Lovecrafta nawiōnzywały tyż miyndzy inkszymi kapele: Celtic Frost, Morbid Angel, Cradle of Filth, Electric Wizard[5].

Film[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Na bazie ôpowiadań ôd Lovecrafta powstało pŏrã filmōw, cumbajszpil: The Haunted Palace (1963), The Crimson Cult (1968), The Dunwich Horror (1970), Re-Animator (1985), From Beyond (1986), The Resurrected (1992), Necronomicon (1993), Dagon (2001)[8], Color Out of Space (2019)[9]. Za filmy, co niy sōm inspirowane Lovecraftym, nale majōm „lovecraftowski klimat”, uznawane sōm miyndzy inkszymi: Alien (1979) a The Thing (1982)[10].

Ôpowiadania a rōmany[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Nr. Titel Data napisaniŏ Data ôpublikowaniŏ Format
1 The Alchemist 1908 listopad 1916 Ôpowiadanie
2 The Tomb czyrwiyń 1917 marzec 1922 Ôpowiadanie
3 Dagon lipiyń 1917 listopad 1919 Ôpowiadanie
4 A Reminiscence of Dr. Samuel Johnson lato – wczasny podzim 1917 wrzesiyń 1917 Ôpowiadanie
5 Polaris jŏr – lato 1918 grudziyń 1920 Ôpowiadanie
6 Beyond the Wall of Sleep jŏr 1919 paździyrnik 1919 Ôpowiadanie
7 Memory jŏr 1919 mŏj 1923 Flash fiction
8 Old Bugs kole lipnia 1919 1959 Ôpowiadanie
9 The Transition of Juan Romero 16 września 1919 1944 Ôpowiadanie
10 The White Ship kole paździyrnika 1919 listopad 1919 Ôpowiadanie
11 The Doom that Came to Sarnath 3 grudnia 1919 czerwiyń 1920 Ôpowiadanie
12 The Statement of Randolph Carter grudzień 1919 mŏj 1920 Ôpowiadanie
13 The Street niyskory 1919 grudzień 1920 Ôpowiadanie
14 The Terrible Old Man 28 stycznia 1920 lipiyń 1921 Ôpowiadanie
15 The Cats of Ulthar 15 czyrwnia 1920 listopad 1920 Ôpowiadanie
16 The Tree styczyń-czyrwiyń 1920 paździyrnik 1921 Ôpowiadanie
17 Celephaïs wczasny listopad 1920 mŏj 1922 Ôpowiadanie
18 From Beyond 16 listopada 1920 czyrwiyń 1934 Ôpowiadanie
19 The Temple kole czyrwiyń-listopad 1920 wrzesiyń 1925 Ôpowiadanie
20 Nyarlathotep kole listopada 1920 listopad 1920 Ôpowiadanie
21 The Picture in the House 12 grudnia 1920 lato 1921 Ôpowiadanie
22 Facts Concerning the Late Arthur Jermyn and His Family podzim 1920 marzec i czerwiyń 1921 (The White Ape) Ôpowiadanie
23 The Nameless City styczyń 1921 listopad 1921 Ôpowiadanie
24 The Quest of Iranon 28 lutego 1921 lipiyń – siyrpiyń 1935 Ôpowiadanie
25 The Moon-Bog 10 marca 1921 czerwiyń 1926 Ôpowiadanie
26 Ex Oblivione 1920 – marzec 1921 marzec 1921 Ôpowiadanie
27 The Other Gods 14 siyrpnia 1921 listopad 1933 Ôpowiadanie
28 The Outsider jŏr-lato 1921 kwieciyń 1926 Ôpowiadanie
29 The Music of Erich Zann grudziyń 1921 marzec 1922 Ôpowiadanie
30 Sweet Ermengarde 1919–1921 1943 Ôpowiadanie
31 Hypnos marzec 1922 mŏj 1923 Ôpowiadanie
32 What the Moon Brings 5 czyrwnia 1922 mŏj 1923 Ôpowiadanie
33 Azathoth czerwiyń 1922 czerwiyń 1938 Fragmynt rōmanu
34 Herbert West–Reanimator paździyrnik 1921 – czerwiyń 1922 luty – lipiyń 1922 Ôpowiadanie
35 The Hound paździyrnik 1922 luty 1924 Ôpowiadanie
36 The Lurking Fear listopad 1922 styczyń-marzec 1923 Ôpowiadanie
37 The Rats in the Walls siyrpiyń – wrzesiyń 1923 marzec 1924 Ôpowiadanie
38 The Unnamable wrzesiyń 1923 lipiyń 1925 Ôpowiadanie
39 The Festival paździyrnik 1923 styczyń 1925 Ôpowiadanie
40 The Shunned House paździyrnik 1924 paździyrnik 1937 Ôpowiadanie
41 The Horror at Red Hook 1-2 siyrpnia 1925 grudzień 1926 Ôpowiadanie
42 He 11 siyrpnia 1925 wrzesiyń 1926 Ôpowiadanie
43 In the Vault 18 września 1925 listopad 1925 Ôpowiadanie
44 Cool Air luty 1926 marzec 1928 Ôpowiadanie
45 The Call of Cthulhu siyrpiyń – wrzesiyń 1926 luty 1928 Ôpowiadanie
46 Pickman's Model wrzesiyń 1926 paździyrnik 1927 Ôpowiadanie
47 The Strange High House in the Mist 9 listopada 1926 paździyrnik 1931 Ôpowiadanie
48 The Silver Key listopad 1926 styczyń 1929 Ôpowiadanie
49 The Dream-Quest of Unknown Kadath paździyrnik 1926 – 22 styczyń 1927 1943 Rōman
50 The Case of Charles Dexter Ward styczyń – 1 marca 1927 mŏj i lipiyń 1941 Powieść
51 The Colour Out of Space marzec 1927 wrzesiyń 1927 Ôpowiadanie
52 The Descendant wczasny 1927 1938 Fragmynt rōmanu
53 The Very Old Folk 3 listopada 1927 lato 1940 Wycinek ze brifu
54 History of the Necronomicon zaczōntek podzima 1927 1938 Krōtkŏ historyjŏ
55 The Dunwich Horror siyrpiyń 1928 kwieciyń 1929 Rōman
56 Ibid lato 1928 styczyń 1938 Ôpowiadanie
57 The Whisperer in Darkness 24 lutego – 26 września 1930 siyrpiyń 1931 Rōman
58 At the Mountains of Madness 24 lutego – 22 marca 1931 luty – kwieciyń 1936 Rōman
59 The Shadow over Innsmouth kwieciyń 1936 Rōman
60 The Dreams in the Witch House luty 1932 lipiyń 1933 Ôpowiadanie
61 The Thing on the Doorstep 21-24 siyrpnia 1933 styczyń 1937 Ôpowiadanie
62 The Book kole paździyrnika 1933 1938 Fragmynt rōmanu
63 The Evil Clergyman podzim 1933 kwieciyń 1939 Wycinek ze brifu
64 The Shadow Out of Time 10 listopada 1934 – 22 lutego 1935 czerwiyń 1936 Rōman
65 The Haunter of the Dark 5-9 listopada 1935 grudziyń 1936 Ôpowiadanie

Przipisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Donovan K. Loucks, Howard Phillips Lovecraft: The Life of a Gentleman of Providence, hplovecraft.com, 1998 [dostymp 2023-12-22] (angelski).
  2. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo John C. Alsedek, A Shared Universe of Doom: The Lovecraft Circle and the Cthulhu Mythos, flapperpress.com, 27 listopada 2021 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  3. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Curt Wohleber, The Man Who Can Scare Stephen King, „American Heritage”, 46 (8), grudziyń 1995 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  4. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Sarah S. Davis, Your Introduction to the Cosmic Horror Genre, bookriot.com, 19 lutego 2019 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  5. 5,0 5,1 5,2 Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Simon Handmaker, With Strange Aeons Even Death May Die: Lovecraft In Metal, heavyblogisheavy.com, 2015 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  6. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Fish Griwkowsky, Interview with James Hetfield, jam.canoe.ca, 8 grudnia 2008 [dostymp 2023-12-23] [zarchiwizowane z adresy] (angelski).
  7. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Andrew Rothmund, The Great Old Ones Thread the Universe with a Lush "Cosmicism", invisibleoranges.com, 24 października 2019 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  8. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Donovan K. Loucks, Lovecraft Movies, hplovecraft.com, 18 siyrpnia 2012 [dostymp 2023-12-23] (angelski).
  9. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Richard Whittaker, Fantastic Fest Interview: Richard Stanley Sees the Color Out of Space, austinchronicle.com, 19 września 2019 [dostymp 2022-12-22] (angelski).
  10. Ôtwarty dostymp – idzie jã przeczytać za darmo Donovan K. Loucks, Lovecraftian Movies, hplovecraft.com, 18 siyrpnia 2012 [dostymp 2023-12-23] (angelski).