Bridż

Bridż (ang bridge) - szpil karciany dlo sztyrech ôsōb. Je modyfikacyjōm angelskigo szpilu wist, jednak jeji pochodzynie do dzisioj je sporne.

Prawidła

Ôgōlne założynia

Grocze dzielōm sie na dwie pory, co skłodajōm sie z ôsōb siedzōncych naprzeciwko. Jedna z nich stowo sie porōm rozgrowajōnco, kero skłodo sie z rozgrowajōncego i tm. starzika, kery wyzdradzo swoje karty w czasie szpilu. Jej zodaniym je wypołnić kōntrakt, tm. wziōńć przepowiadano liczba sztychōw, dycki srogszo aniżeli szejś. Pora rozgrowajōnco a kōntrakt ôbsztaluje sie bez licytacyjo. Wszyjske etapy szpilu kulajōm sie zgodnie z ruchym skazōwek zygara. Używo sie połnego tajlōngu 52 kart, kerych hierarchijo je tako sama w kożdyj farbie i przebiygo tradycyjnie: as, krōl, dama, dupek, cyjna, bibzy ôd 9 do 2 (A, K, D, W, 10-2). Karty ôd asōw do cyjn to tzw. hōnory. Kożdy grŏcz dostŏwŏ 13 kart ciepanych pojedynczo.

Licytacyjo

Licytacyjo poczyno rozdowajōncy. Kōńczy sie ôna w mōmyncie, kej trzech dalszi grocze spasujōm po ôkryślōnym rajcowaniu propōnujōncym kōntrakt, za to pora go zgłoszajōnco stowo sie rozgrowajōnco. Eli na zaczōntku licytacyje żodyn z trzech piyrszych groczōw niy ôdezwie sie, tj. spasuje bez propōnowanio żodnego kōntraktu, ôwdy sztworty grocz (prawy sōmsiod rozdowajōncego) może abo ôdezwać sie i kōntynuować licytacyjo, abo tyż spasować, co kludzi do napoczyńcio dalszygo rozdanio. „Pas” w bridżu niy ma rezygnacyjo z licytowanio, a radszyj pauzōm w danym mōmyncie – po spasowaniu grocz durch może sie ôdezwać kej przijdzie jego raja.

Kożdo ôdzywka skłŏdŏ sie z dwōch czynści - poziōmu i farby. Poziōm skazuje, wiela sztychōw powyżyj szejściu pora rozgrowajōnco zamierzo wziōńć za minimum i chwiyro sie ôn ôd 1 do 7, a tōż licytacyjne „1” ôznaczŏ wrŏz siedym lew, za to „2” ôziym itd. Farba za to skazuje propōnowano farba trōmf (atu), jednak idzie tyż zrezygnowanie z niej bez ôdzywka „bez atu” (bez trōmfa), kere w licytacyje traktowane je za piōntŏ farba, stojōnco pōnad wszyjskimi. Hierarchijo farb w licytacyje na tym samym poziōmie je: trefl, karo, kier, pik, bez atu (♣, ♦, ♥, ♠, BA). Farba niższo ôd aktualnie zgłoszōnej idzie zalicytować ino na aby jednym poziōmie wyżyj. Nojniższo ôdzywka w bridżu – 1♣ - ôznaczo „weznymy 7 sztychōw, eli atutami bydōm krojce”, za to nojwyższo – 7BA – ôznaczŏ „weznymy wszyjske 13 sztychōw eli tromfōw niy bydzie”. Pōnadto kōntrakty na poziōmie 6. abo 7. nazywŏ sie tyż ôdpednio szlemikiem i szlemem.

Fto niy chce licytować wyżyj, ale sōndzi, iże przeciwniki niy zryalizujōm zgłoszōnego bez siebie kōntraktu, może zasugerować to gŏdajōnc „Kōntra” po jejich ôdzywka. Strōna rozgrowajōnco może prziwstoć na kōntra, zapropōnować inkszy kōntrakt, abo pedzieć „Rekōntra”. Kōntra abo rekōntra je ważno, jeźli trzech dalszi grocze spasują pō nij. Kōntrakt skōntrowany je wertowny dwa raży, a zrekōntrowany sztyry raży.

Branie sztychōw

Rozgrowajōncym je dycki tyn czōnek pory rozgrowajōncyj, kery piyrszy zgłosiōł zwyciynsko farba. Do piyrszygo sztychu wychodzi dycki grŏcz po lewyj rozgrŏwajōncego, a do kożdygo dalszygo zdobywca piyrwyjszygo. Zarŏz po wiście, to znaczy wyjściu do piyrszygo sztychu, starzik, to znaczy spōlnik rozgrowajōncego, wykłodo swoje karty na stōł i ôdtōnd zarzōndzo niymi rozgrowajōncy. Eli sztych wziynty bōł kartōm starzika, rachuje sie ôn choby to ôn go wziōn (je to tm. „przejście na stōł”). Grŏcz musi ôbsugować farba wyjścio kej mo karta w tym farbie. Jeźli grocz niy może ôbsużyć, może zagrać leda jako inkszo kartōm. Przebijanie niy ma ôbowiōnzkowe. Sztych zdobywo grocz z nojsiylniyjszym trōmfym, a jeźli niy ma w nim trōmfōw, zdobywo go grocz z nojsiylniyjszo kartōm farby wyjścio. Grocze w czasie zagrywania niy mogōm przeglōndać sztychōw z wyjōntkym ostatnio rozegranygo.

Pōnktacyjo

W bridżu towarziskim pōnktacyjo kludzi sie za pōmocōm tabule w kształcie krziża. Kryska piōnowo ôddzielŏ punktacyje pŏr, za to poziōmo zorty pōnktōw. "Pod kryskōm" zapisowane sōm pōnkty zasadnicze, za to "nad kryskōm" roztōmajte zorty prymije. Jeźli pora uzbierała pod kryskōm aby 100 pkt, wygrowo tm. partyjo, a pod pōnktami ôbōch por rysowano je nastympno kryska. Jeźli za to pora wygrała dwie ôsobne partyje, mo plac tm. rōber. Zdobycie 200 pkt pod kryskōm w jednyj partyje niy zwolnio danyj pory z ôbowiōnzku wygranio drugij partyje. Co prawe, ugranie dwōch ôsobnych partyj niy gwarantuje zwyciynstwa, beztoż rōbera wygrowo ta pora, co sebrała wiyncyj pōnktōw ôgōlnie, a tōż po ôbōch strōnach kryski.

Za zwyciynstwo, to znaczy realizacyjo kōntraktu, pora rozgrowajōnco dostowo tyla pōnktōw pod kryskōm, wiela sztychōw mioła zgodnie z kōntraktym wziōńć, przi czym rachujōm sie ino stychy ôd siōdmygo wzwyż. Pōnkty za tm. nadrōbki, to znaczy sztychy ekstra, zapisuje sie za prymijo nad kryskōm. Wert pojedynczygo sztychu zależy ôd farby trōmf. Sztych je wert 20 pkt przi kōntrakcie w szel abo krojc (modsze farby), za to 30 pkt przi kōntrakcie w grin abo herc (starsze farby). W przipodku kōntraktu "bez atu" siōdmy sztych je wert 40 pkt, za to ôzmy i kożdy dalszy po 30. Przi kōntrze wert sztychu mnoży sie bez 2, a przi rekōntrze bez 4. Pōnadto za wygranie kōntraktu skōntrowanygo abo zrekōntrowanygo rozgrowajōncy dostowajōm ôdpednio 50 abo 100 pkt prymije. Kōntrakt wert aby 100 pkt to tm. kōńcōwka abo dograna, za to pōniżyj tego wertu to tm. czynściōwka (tajla). Dogranymi sōm bp. 3BA, 4♠/♥, 5♦/♣ a tyż wszyjske szlemiki i szlemy. W razie przegranyj pory rozgrowajōncyj, drugo dostowo nad kryskōm pōnkty za kożdo wpadka, to znaczy sztych brakujōncy do zryalizowanio kōntraktu.

Wert prymije za nadrōbki i wpadki zależy ôd tego, eli pora rozgrowajōnco wygrała chocioż jedna partyjo. Eli niy, je ôna „przed partyjōm”, w inkszym razie za to „po partyje”. Prymije „po partyje” sōm barzij wertowne aniżeli „przed”. Za kożdo nadrōbka w ôbōch przipŏdkach pora rozgrowajōnco dostowo rōwnowartość lewy, za to jeźli padła kōntra, „przed partyjōm” nadrōbka werta je 100, a „po partyje” 200 pkt. Za kożdõ wpadka pora ôpaczno dostowo 50 abo 100 pkt znoleżnie ôd tego, eli rozgrŏwajōncy byli przed abo po partyje. Sytuacyjŏ roztōmajci sie przi wpadkach po kōntrze. Przed partyjōm piyrszo wpadka werta je 100, drugo i trzecio po 200, za to kożdo nastympno po 300 pkt. Po partyje za to piyrszo wpadka je werta 200, a kożdo dalszo 300 pkt. W razie rekōntry za wpadka abo nadrōbka noleży dwa razy tyla pōnktōw, co w przipŏdku kōntry. Status pory rozgrowajōncyj mo tyż znaczynie w przipōdku prymije za zrobiynie szlemika abo szlema, kere dostowo sie pod warōnkym, iże kōntrakt tyn ôstoł przōdzij zgłoszōny. Prymijo za szlemika wynosi przed partyjōm 500, a po partyje 750 pkt, za to prymije za szlema sōm jejich dwukrotnościami.