Dynga

Ze Wikipedia
Tyn artikel je ô ôptycznym zjawisku. Dej pozōr tyż: Danga (ferajn).
Dwojistŏ dynga

Dynga (abo tyż Danga) – ôptyczne i meteorologiczne zjawisko, wystympujōnce we formie charakterystycznego wielowystrego łuky powstŏwajōncego we wyniku rozszczepiyniŏ widzialnego światła, porzōnd słōnecznego prōmiyniowaniŏ, załōmujōncego sie i ôdbijajōncego we strzodku licznych kapek wody (bp. dyszcza i mgły) majōncych kształt zbliżōny do ôbłōniatego[1][2]. Rozszczepiynie światła je wynikym zjawiska dyspersyje, powodujōncego rozdziały we winklu załōmaniŏ światła ô roztōmajtyj dugości wele przi przejściu z luftu do wody i z wody do luftu.

Światło widzialne je postrzegalnōm zdrokym tajlōm widma elektrōmagnetycznego prōmiyniowaniŏ i we znŏleżności ôd dugości wele widziane je we roztōmajtych farbach. Kedy słōneczne światło przenikŏ bez kapki dyszcza, woda rozprasza biołe światło (kłōtã welōw ô roztōmajtych dugościach) na skłŏdowe ô roztōmajtych dugościach welōw (roztōmajtych farbach) i ludzke ôko widzi wielofarbny łuk.

Ôprōcz faktu, iże we dyndze wystympuje hned ciōngłe widmo farb, wyrōżniŏ sie z prawidła nastympujōnce farby: czyrwōny (na aus łuku), apluzinowy, żōłty, zielōny, modry, indygo i flidrowy (we strzodku łuku).

Nojczyńścij ôbserwowanŏ je bazowŏ dynga, atoli mogōm ukŏzać sie tyż dyngi wtōrne i dalsze jak tyż pŏrã zjawisk ôptycznych, tŏwarziszōncych dyndze[3]. Dynga powstŏwŏ naprzeciw klary i niy przinŏleży jeji mylić ze zjawiskym halo, kere wystympuje naôbkoło klary, a powstŏwŏ we wyniku inkszych ôptycznych zjawisk[4].

Dynga ukazuje sie czynsto we mitologiji, religiji, literaturze i kōnszcie. Dyngowŏ fana stanowiyła symbol masońskigo zakōnu Order of the Rainbow Girls (7 farb). Fanã z szejściōma wystrymi pasami (bez farby indygo) uzdały za swōj symbol ruchy LGBT.

symbol przewidziany dlŏ dyngi[5].

Klasycznŏ teoryjŏ dyngi[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Formowanie dyngi

Richtōngi załōmaniŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Porachowane z praw geometrycznyj ôptyki parametry dyng[6]
r θmin
czyrwōny
θmin
modry
Δθmin i
czyrwōny
i
modry
r
czyrwōny
r
modry
Jasność
x/10 000
1 137,63 139,35 1,72 59,53 58,83 40,36 39,58 914
2 230,37 233,48 3,11 71,91 71,52 45,57 44,93 390
3 317,52 321,89 4,37 76,89 76,62 47,03 46,42 215
4 42,76 48,34 5,58 79,67 79,46 47,66 47,06 136
5 127,08 133,86 6,78 81,46 81,28 47,99 47,39 94
6 210,90 218,86 7,96 82,72 82,57 48,18 47,59 69
7 294,41 303,55 9,14 83,65 83,51 48,31 47,72 53
8 17,71 28,02 10,31 84,36 84,25 48,39 47,80 42
9 100,86 112,35 11,49 84,94 84,83 48,45 47,87 34
10 183,92 196,57 12,65 85,40 85,31 48,49 47,91 28

Winkel załōmaniŏ światła r je powiōnzany z winklym padaniŏ i mustrym, kery wynikŏ z prawa załōmaniŏ światła:

kaj je spōłczynnikym załōmaniŏ wody wzglyndym luftu.

Winkel ôdchylyniŏ ôkryślŏ muster[6]:

kaj ôznaczŏ wielość ôdbić świytlnego prōmiynia we postrzodku kapki.

Winkel ôdchylyniŏ uzyskuje nojmyńszõ wartość, kej pochodnŏ ôdchylyniŏ wzglyndym winkla padaniŏ je rōwnŏ 0. Ôwdy winkel padaniŏ dlŏ prōmiynia, kery ôdbije sie we postrzodku -krotnie, ôkryślōny je mustrym:

Jasność załōmanego światła[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Spōłczynnik ôdbiciŏ światła ô polaryzacyji rōwnolygłyj i prostopadłyj do szkarty padaniŏ je rōwny:

We dyndze typu wystympujōm 2 załōmaniŏ jak tyż ôdbić, bez to bystrość ôsobnych polaryzacyji dyngi ôkryślajōm mustry:

Jeźli ciasnŏ szprica światła ô natynżyniu padŏ na nachylonōm pod winklym i wiyrchniã kapki, mŏ winklowe miary i Natynżynie światła bydōnce ôd jednyj kapki ô prōmiyniu a ôkryślŏ muster[6]:

Po wydzielyniu z powyższego tajlã znŏleżnõ ôd winkli:

Wartość wynikŏ z ôpisanego wyżyj biegu światła we kapce i wynosi:

kaj:

  • – prōmiyń kapki,
  • – delka ôd kapki do ôbziyrŏcza.

Przipisy

  1. Encyklopedia fizyki PWN 1972 t. 3, s. 563.
  2. tęcza - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy, encyklopedia.pwn.pl [dostymp 2021-03-13] (polski).
  3. Rainbows, www.atoptics.co.uk [dostymp 2021-03-13].
  4. Coloured arcs not rainbows, www.atoptics.co.uk [dostymp 2021-03-13].
  5. Dziennik Klimatyczny, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
  6. 6,0 6,1 6,2 Jearl D. Walker. Multiple rainbows from single drops of water and other liquids. „American Journal of Physics”. 44 (5), maj 1976 (ang.). 

Bibliografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Linki zewnyntrzne[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Commons
Commons