Samuel Fränkel
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| Samuel Fränkel | |
.png)
| |
| Data narodzyniŏ | 22 listopada 1801 |
| Plac narodzyniŏ | Biołŏ |
| Data śmierci | 28 lipnia 1881 |
| Plac śmierci | Prudnik |
| Fach | industrialista |
| Małżyństwo ze | Ester Polke |
| Dzieci | Zwi, Menachem, Jehuda, Akiba, Dorothea, Cäcilie, Josef, Jenny, Abraham, Albert, Auguste, Rosalie, Emanuel, Hermann |
| Matka | Chandel Fränkel |
| Ôjciec | Abraham Isaak Fränkel |
 Galeryjŏ zdjyńć a grafik we Wikimedia Commons
| |
Samuel Fränkel (hebr. שמואל פרנקל; nar. 22 listopada 1801 w Biołyj, um. 28 lipnia 1881 we Prudniku) to bōł miymiecki industrialista, założyciel tkalnie lnu i adamaszku (niyskorniyjszy „Frotex”) we Prudniku.
Biografijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Bōł ze żydowskij familije. We 1827 roku społym z familijōm przeniōs sie z Biołyj do Prudnika[1]. We 1845 roku założōł fabrykã sztofōw lyniannych przi ulicy Nyskij[2]. Fyrma wartko stała sie jednã ze nojsrogszych fyrm tekstylnych na Ślōnsku, a niyskorzi w Miymczech i we Ojropie. Ôtworzōł pŏrã filiji i stoł sie jednym ze nojsrogszych producyntōw lnu na świecie[3].
Ôstoł kludzōncym prudnickij gminy żydowskij po jeji utworzyniu we 1854 roku[4]. 3 mŏja 1877 Fränkel dokōnoł poświyncyniŏ ufōndowanyj bez siebie synagogi we Prudniku[5]. Czynsto ôrganizowoł ôdczyty poezyje a kameralne kōncerty znanych na świecie pianistōw (m.in. Wilhelma Backhausa i Waltera Giesekinga)[3].
Fränkel umrził 28 lipnia 1881. Je pogrzybany na smyntŏrzu żydowskim we Prudniku przi ul. Kolejowyj[6]. Zgodnie z jego testamyntym przekŏzane ôstało 900 marek prudnickim lazarytōm, 2100 klŏsztōrowi bōnifratrōw na sprŏwōnek nowych betōw do prziklasztornyj lecznicy a 15000 marek prudnickimu magistratowi, z czego co roku 11 listopada i 11 grudnia kupowany bōł wōngel, kery potym bōł rozdŏwany dlŏ potrzebujōncych miyszkōńcōw miasta[4]. Posiedzicielym fabryki ôstoł jego ziyńć Josef Pinkus[7], a niyskorzi jego ynkel Max Pinkus. Fyrma istniała do 2011 pod mianym Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”[8].
Spamiyńć
[edytuj | edytuj zdrzōdło]_(cropped).jpg)
28 listopada 1901 we prudnickij synagodze ôstoł ôdśpiywany „Hymn na 100. gyburstag niyzapōmnianego, tajnego radcy pana Samuela Fränkla”. Ôstoł zaś zagrany 5 grudnia 2019 bez kapelã skrzipcowõ szkolŏrzy muzycznyj szkoły we Prudniku[9] w rōmach prōmocyje polsko-czeskich publikacyje ôd Marcina Husaka pt. „Fränklowie i Pinkusowie – ocalałe dziedzictwo” a ôd Michala Vychlidala pt. „Flemmichowie i Schielowie – tekstylne dziedzictwo”[10].
18 czyrwnia 2016 jego mianym nazwany bōł platan klōnolistny przi dŏwnyj portierniji „Frotexu”[11][12].
28 mŏja 2020 miano Samuela Fränkla dostała nowo powstołŏ ulica we Prudniku, co łōnczy ôsiedle Jasiōnowe Wzgōrze ze hul. Powstańców Śląskich[13].
Przipisy
- ↑ Jak zmieniał się Prudnik z inicjatywy rodzin Fränkel i Pinkus – cz. 1, Prudnik24, 13 stycznia 2015 [dostymp 2021-06-09] (polski).
- ↑ Zakłady Przemysłu Bawełnianego Frotex S.A., ul. Nyska, Prudnik - polska-org.pl, polska-org.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ 3,0 3,1 Fränkel Samuel, Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ 4,0 4,1 Prudnik i Krnov. Miasta nicią budowane... - PDF, docplayer.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ Synagoga w Prudniku (ul. Kościuszki), Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ Nowy cmentarz żydowski w Prudniku (ul. Kolejowa 40), Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ Zakłady Tkackie „Fränkel” w Prudniku, web.archive.org, 23 października 2018 [dostymp 2021-06-09] [zarchiwizowane z adresy 2018-10-23].
- ↑ To już jest koniec Frotexu, Prudnik24, 21 lutego 2011 [dostymp 2021-06-09] (polski).
- ↑ Andrzej Dereń, Hymn pamięci Samuela Fränkla - Teraz Prudnik!, 8 grudnia 2019 [dostymp 2021-06-09] (polski).
- ↑ Andrzej Dereń, Dziedzictwo dwóch miast - Teraz Prudnik!, 5 grudnia 2019 [dostymp 2021-06-09] (polski).
- ↑ Przeglądanie danych - Pomnik przyrody, crfop.gdos.gov.pl [dostymp 2021-06-09].
- ↑ Ich wiek szacowany jest na 170 i 250 lat. Są żywymi pomnikami, Radio Opole, 25 mŏja 2016 [dostymp 2021-06-09] (polski).
- ↑ Będzie ulica im. Samuela Fränkla, Prudnik24, 28 mŏja 2020 [dostymp 2021-06-09] (polski).