Sokrates

Sokrates (gr. Σωκράτης, 4 čerwca 469 - 7 maja 399 p.n.e.) jydyn s nojwjynkšych filozofůw greckych. Urodźiu śe i zmar w Atynach.

Jedyne, co uo ńim wjymy, to relacyje jygo učńo Platůna (w postaći spisanych djalůgůw) a Ksynofůnta, a tyž překazy Arystotelesa, Arystofanesa a historykůw greckych. Učńe Sokratesa růžńili śe w wjelu sprawach, a w jeich pismach Sokrates wystympuje čynsto kej retoryčny autorytet, wykuadajůncy půglůndy autora. Ale mimo kwestii spornych pewne půglůndy uwažo śe za řečywiśće sokratejske.

Coukość podyjśćo do wuasnyj wjydzy a překůnań Sokratesa streščo připisywane mu zdańy "wjym, aže ńic ńy wjym" ("scio me nihil scire"). Tradycyjńy předstawjo śe Sokratesa kej wrůga dymokracyji, wskazujůnc na jygo krytyka řečywistośći atyńskij i ludźi kerujůncych sprawůma państwa, a tyž na fakt, iže wśrůd jygo školoři znojdowali śe znůńi wrůgowje ustroju dymokratyčnygo (np. Alkibjades, Platůn, Krycyjoš). Možliwa je ale tyž inkša interpretacyjo, zapropůnowano bez Karla Poppera w dźele Spouečyństwo uotwarte i jygo wrůgowje. Wedle ńij istotno do dymokracyji je wolność suova umožliwjajůnco swobodno krytyka dostřežůnych felerůw i swobodno dyskusyjo uo napotkanych problymach. Wolność suowa je čynńikym wjynkšej efektywnośći państw dymokratyčnych, aby ale w peuńi můguy śe ujawńić pozytywne jei skutki, kůńyčne je pobudzyńy uobywateli do krytycyzmu (w tym samokrytycyzmu) i samodźelnośći intelektualnyj.