Pokŏż zdrzōdło Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ

{{NowOrt}}
{{Państwo infoszachtla
 |ôryginalne miano     = República Democrática de São Tomé e Príncipe
 |ślōnske miano        = Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
 |fana_ôbrŏzek         = Flag of São Tomé and Príncipe.svg
 |wapyn_ôbrŏzek        = Coat of arms of São Tomé and Príncipe.svg
 |miano dopołniŏcz     = Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
 |motto                = 
 |motto_gŏdka          = 
 |motto_ślōnski        = 
 |hymn                 = <center>[[Plik:Independência total (instrumental).ogg]]</center>[[Hymn Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj|Independência total]]
 |lokalizacyjŏ_ôbrŏzek = Location São Tomé and Príncipe AU Africa.svg
 |kōnstytucyjŏ         = 
 |ôficjalnŏ_gŏdka      = [[Portugalsko godka|portugalskŏ]]
 |stolica              = [[São Tomé]]
 |polityczny_systym    = [[republika]]
 |zorta_państwa        = 
 |gowa_państwa         = [[Evaristo Carvalho]]
 |gowa_państwa_ôpis    = [[Prezydynci Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj|prezydynt]]
 |szef_rzōndu          = [[Jorge Bom Jesus]]
 |szef_rzōndu_ôpis     = [[Prymiery Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj|prymier]]
 |wiyrchnia            = 1001
 |wiyrchnia_plac       = 171
 |ludność              = 201 025<ref>{{Cytuj |tytuł = The World Factbook — Central Intelligence Agency |data = 2017-11-14 |data dostympu = 2021-05-06 |ôpublikowany = web.archive.org |url = http://web.archive.org/web/20171114063615/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tp.html}}</ref>
 |tyngość              = 201
 |ludność_rok          = 2017
 |ludność_plac         = 184
 |pkb                  = 0,341 mld<ref name="IMF">{{Cytuj |tytuł = Report for Selected Countries and Subjects |data dostympu = 2021-05-06 |ôpublikowany = www.imf.org |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=35&pr.y=9&sy=2013&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=716&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,LP&grp=0&a=}}</ref> [[Amerikański dolar|USD]]
 |pkb_rok              = 2014
 |pkb_ôsoba            = 1725<ref name="IMF" /> [[Amerikański dolar|USD]]
 |pkb_ppp              = 0,624 mld<ref name="IMF" /> [[Miyndzynŏrodowy dolar|miyndzynŏr. dolarōw]]
 |pkb_ppp_rok          = 2014
 |pkb_ppp_ôsoba        = 3153<ref name="IMF" /> [[Miyndzynŏrodowy dolar|miyndzynŏr. dolarōw]]
 |waluta_miano         = [[dobra (waluta)|dobra]] (STD)
 |UTC                  = [[UTC]] ±0
 |kod_ISO              = ST
 |dōmyna               = [[.st]]
 |kod_autowy           = STP
 |kod_fligerowy        = S9
 |telefōniczny_numer   = +239
 |znŏleżne_terytoria   = 
 |karta_ôbrŏzek        = São Tomé and Príncipe - Location Map (2013) - STP - UNOCHA.svg
 |commons              = Category:São Tomé and Príncipe
|hymn_miano_ślōnski=Cołkowitŏ niypodległość}}
'''Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ''' ([[Portugalsko godka|port]]. ''São Tomé e Príncipe''), '''Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj''' ([[Portugalsko godka|port]]. ''República Democrática de São Tomé e Príncipe'') to je [[państwo]] we [[Zŏtoka Gwinyjskŏ|Zŏtoce Gwinyjskij]], na pōłnoc ôd [[Růwńik|rōwnika]], skłŏdajōnce sie z piyńciu wysp, z kerych trzi sōm zamiyszkane.

== Geografijŏ ==
[[Plik:São Tomé - Ilhéu das Rolas - Praia de Santo António (3).jpg|thumb|left|Ilhéu das Rolas]]
Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ sōm na [[Atlantycki Uocean|Atlantyckim Ôceanie]] we [[Zŏtoka Gwinyjskŏ|Zŏtoce Gwinyjskij]], na pōłnocny weschōd ôd pōnktu, w kerym rōwnik przecinŏ sie ze zerowym połednikym. W jego skłŏd wchodzōm dwie bazowe wyspy, ôd kerych wziōnła sie miano krŏju, a kere leżōm ôd siebie w delce kole 150 km. Sōm to [[Wyspa Świyntego Tōmasza]] – 859 km² i [[Wyspa Ksiōnżyncŏ]] – 142 km². Pōnadto do tyj niywielgij republiki przinŏleżōm tyż małe wyspy [[Pedras Tinhosas]] i [[Ilhéu das Rolas]] (leżōncŏ na rōwniku).

Sōm to [[Wyspa wulkanicznŏ|wyspy wulkaniczne]], doś wysoke ô gōrzistyj wiyrchni. [[Klimat]] sam je tropikalny. [[Urzyndowo godka|Amtowõ gŏdkōm]] je [[portugalskŏ gŏdka]], miyszkańcy używajōm tyż inkszych lokalnych gŏdek. Walutōm krŏju je [[Dobra (waluta)|dobra]], kerŏ tajluje sie na 100 [[Cyntym|cyntymōw]].

Państwo tajluje sie na dwie prowincyje ôbyjmujōnce kożdŏ jednã z bazowych wysp. Stolicōm je położōne na Wyspie Świyntego Tōmasza miasto [[São Tomé]].

== Historyjŏ ==
Przed przibyciym sam [[Portugalijŏ|Portugalczykōw]] wyspy były bezludne. Ôstały ôdkryte we 1471 roku ([[João de Santarém]] i [[Pero de Escobar]]) a kole 1483 roku przibywali sam piyrsi portugalscy ôsadnicy. Ôd 1522 roku portugalskŏ [[Kolōnijŏ (geografijŏ politycznŏ)|kolōnijŏ]]. Do pōłowy XVI stoleciŏ wyspy stały sie srogim ôstrzodkym plantacyji trzciny cukrowyj. Do roboty na nich przikludzani byli niywolniki ze [[Zachodniŏ Afryka|zachodnij Afryki]]<ref name="pwn">{{Cytuj |tytuł = Republika Zielonego Przylądka. Historia - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy |data dostympu = 2021-05-06 |ôpublikowany = encyklopedia.pwn.pl |url = https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4575210 |jynzyk = pl}}</ref>. Ôd 1951 roku zamorskŏ prowincyjŏ Portugalije. We latach 60. powstoł ruch niepodległości. We 1973 roku regiōn dostoł [[Autōnōmijŏ|autōnōmijõ]] a dwa lata niyskorzij niyzawisłość<ref name="pwn" />.

== Polityczny reżim ==
[[Plik:Palais présidentiel à São Tomé (7).jpg|thumb|left|Pałac prezydyncki Wysp]]
We 1990 roku Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ stały sie [[Republika|republikōm dymokratycznōm]], na czole keryj stoji prezydynt, ôbiyrany na 5-latowõ kadyncyjõ. Parlamynt jednoizbowy (''Assembleia Nacional''), 55 ôsobowy, ô uprawniyniach ôrdōnkodŏwczych i kōntrolnych. Władzã wykōnawczõ sprawuje prezydynt z regyrōnkym, na czole kerego stoji prymier.

== Ekōnōmijŏ ==
Bazowy sektōr ekōnōmije stanowi bauerstwo ôparte przede wszyjskim na plantacyjnyj uprawie kakauwca. Inksze uprawne rośliny to m.in. kawowiec, palma makrōnowŏ i ôlyjowa, banany, wanilijŏ, cymt a tyż maniok. Bazowõ rolã ôdegrŏwŏ industryjŏ spożywczŏ i drzewnŏ; w krŏju fungujōm tyż fyrmy produkujōnce mydło.

== Dymografijŏ ==
Wyspy zamiyszkuje 201 tys. ôsōb. Czynstym zjawiskym sōm migracyje zarobkowe ludności. Wiynkszość ludności zamiyszkuje Wyspã Świyntego Tōmasza. [[Krześcijōństwo|Krześcijōńskŏ]] ludność, postrzōd keryj przewŏżajōm [[Katolicyzm|katoliki]], stanowi wiynkszość. [[Czŏrnŏ ôdmiana czowieka|Ludność czŏrnŏ]] byciŏ afrykańskigo prziwiyziōnŏ na wyspy bez Portugalczykōw stanowi 95%, [[Kreole]] stanowiōm 4%, a ludność byciŏ ojropejskigo (zaôbycz portugalskigo) – 1%.

{| class="wikitable"
|+Etnicznŏ struktura, 2018<ref>{{Cytuj |tytuł = São Tomé and Príncipe |data dostympu = 2021-05-06 |ôpublikowany = joshuaproject.net |url = https://joshuaproject.net/countries/TP}}</ref>
!Etnicznŏ skupina
!Gŏdka
!Wielość w tys.
!Procynt populacyje
|-
|[[Mestico]]
|[[Gŏdka saotomense|saotomense]]
|align=right| 187
|align=right| 89,5%
|-
|[[Angolar]]
|kreolskŏ angolar
|align=right| 7,7
|align=right| 3,7%
|-
|[[Cape Verdean]]
|kreolskŏ
|align=right| 6,0
|align=right| 2,9%
|-
|[[Fang]]
|[[Gŏdka fang|fang]]
|align=right| 2,5
|align=right| 1,2%
|-
|[[Principense Kreole]]
|[[Gŏdka principense|principense]]
|align=right| 2,4
|align=right| 1,1%
|}

=== Religijnŏ struktura ===
Religijnŏ struktura krŏju<ref>{{cytuj strōnã |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tp.html |tytuł=The World Factbook |data= |ôpublikowany=cia.gov}}</ref>:
* [[katolicyzm]] – 55,7%
* brak religiji – 21,2%
* [[zielōnoświōntkowcy]] (Boże Zbory – 3,4%, Kościōł Mana – 2,3%, Uniwerzalny Kościōł Krōlestwa Bożego – 2%)
* [[Kościōł Adwentystōw Dnia Siōdmego|adwentyści dnia siōdmego]] – 4,1%
* [[Kościōł Nowoapostōlski]] – 2,9%
* [[Świŏdki Jehowe]] – 1,2%
* inksze religije – 6,2%.
* niyzadeklarowani – 1%.

{{Przipisy}}

== Linki zewnyntrzne ==
* [http://www.saotome.st/ Ôficjalny portal regyrōnku]

{{Państwa Afryki}}
{{ka}}

[[Kategoryjo:Państwa Afriki]]
[[Kategoryjo:Archipelagi Atlantyckigo Uoceanu]]