Hůmer

Hůmer

Hůmer (grc. Ὅμηρος Homeros uoznačo "ślepy") (VIII vjek p.n.e.) – grecki aojda (rapsodas) čyli bard. Bůu uůn śpjywokym wyndrownym. Uwožany je za uojca poezyji epickij. Nojstaršy znůny s imjyńo ojropejski poeta, kery zapewne přejůu dźedźictvo dugij i bůgatej tradycyji poezyji heroičnyj (kerej istńyńy je nale ino důmysuym).

Hůmer je autorym poymatůw Ilijody i Uodysei. Grecko tradycyjo widźoua we ńim tyž autora epopei kůmičnyj Batrachomyomachji (podug nojnowšych teorje ńy uůn je jeji twůrcům) i Hymnůw hůmeryckych. Žodyn poeta grecki ńy přewyžšůu suawům Hůmera. Na wyspach Ios i Chjos wzńyśůno pośwjyncůne mu świůntyńy, a we Uolimpji i Delfach postawjůno jygo posůngi. Pizystrat wprowadźiu recytacyje hůmeryckych poymatůw na panatynoje.

Podug ńykerych lygyndarnych informacyji Hůmer pjyrwotńy nazywou śe Melesigenes i bůu synym bůga řyki Meles, puynůncyj kouo Smyrny, i ńimfy Kreteis. Śwjadčy to uo randze Hůmera we śwjeće greckym, gdyž zawše wybitnym ludźům připisywano tam boske abo půuboske pochodzyńy.

Ńy zachowouy śe žodne wjarygodne wjadůmośći uo jygo žyću i, kej škryflou badoč John Myres, žodne zdańy dotyčůnce Hůmera ńy je bezsporne. Ńymńij, antyčńi Grecy ńigdy ńy wůntpili we jygo istńyńy. Prawdopodobńy urodźiu śe we Smyrńy abo na wyspje Chjos we Jůńji – kraińy we Azyji Mńijšej, nale wjela mjast greckych ubjygouo śe uo tyn hůnorowy zaščyt. We spoře uo pochodzyńy Hůmera brouo udźou śedym mjast: Argos, Atyny, Chjos, Itaka, Kolofůn, Pylos a Smyrna. Podug lygyndy Hůmer bůu ślepcym. Teza ta můgům wspjerać dwa epizody ůmješčůne we hůmeryckych epopejach. W Uodysei ńywidůmy bard Dymodokos uopjewo bohaterske čyny, a autor, prawdopodobńy Hůmer, we Hymńy hůmeryckym piše do Apollina: "Pozdrawjům was wšyjstke. A uo mńy pamjyntejće, jak přijdźe jakiś čowjek uobcy, co śwjata dośwjadčůu, i zapyto: Dźouški, kery je wům nojmilšy s aojdůw, co sam přichodzům? Wuůnčas wšyjstke cuzamyn uodpowjeće: Ślepjec, kery mješko na skalistym Chjos – jygo pjeśńi bydům zawše nojgryfńijše"(...). Martin P. Nilsson we Homer and Mycynae podowo, aže we wjelu rygjůnach bardowje byli we rytualny sposůb pozbawjańi wzroku, co mjouo stymulować pamjyńć.

Autorstwo Ilijody a Uodysei wzbudzo ale do dźiś wůntpliwośći, a problym tyn nazywany je kwestjům hůmeryckům. Brak je wjarygodnych danych uo žyću Hůmera, ńykeři badače, a nawet juž antyčńi choridzontes, wysuwali hipoteza, aže Hůmer ńigdy ńy istńou. Podwaliny do tygo půglůndu, zwanygo teorjům pluralistyčnům (oba dźeua sům zlepkym pjeśńi s růžnych časůw, pouůnčůnych we Atynach we VI w. p.n.e.), dou mjymjecki filolůg F.A. Wolf we wydanyj we r. 1795 kśiůnžce Prolegomena ad Homerum. Po uokouo stu pjyńćdźeśyńću lotach dyskusyji i sporůw zwyćynžůua teorja ůńitarystyčno, kero twjerdźi, aže Hůmer istńou i bůu autorym uobu poymatůw, a jygo zasůgům je stwořyńy wybitnych dźeu we uoparću uo wjelowjeko tradycyjo pjeśńi heroičnych istńijůnco we starožytnyj Grecyji.