Katedralny sobōr św. Aleksandra Newskigo (Warszawa)
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| Katedralny sobōr św. Aleksandra Newskigo | |
 Katedralny sobōr św. Aleksandra Newskigo we Warszawie na aufnamie z 1910 roku | |
| Państwo |  Polskŏ
|
| Plac | Warszawa |
| Architekt | Leontij Benois |
| Napoczyńcie budowy | 1894 |
| Ukōńczynie budowy | 1912 |
| Zniszczōno | 1926 |
Katedralny sobōr św. Aleksandra Newskigo – dŏwny sobōr, kery bōł we Warszawie do 1926. Wyświyncōny ôstoł 20 moja 1912.
Gyszichta[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Pod kōniec 1880 roku we Warszawie zaczło brachować placu na nŏbożyństwa dlŏ prawosławnych miyszkańcōw Warszawy, bezto uzdano ô wystawiyniu srogigo soboru we cyntrum Warszawy na placu Saskim, kerego miano pomiyniono na plac Soborny skirz stawianiŏ haj soboru. Anfang stawianiŏ mioł plac 30 siyrpnia 1894 roku. Fest z przileżytości anfangu stawianiŏ soboru fajrowoł Jan Kronsztadzki, kery tyż ôfiarowoł 135 tysiyncy rubli na stawianie. Cołkŏ utrota stawianiŏ gmachu wyniosła 15 milijōnōw rubli, za to utrota na ajnrichtōng cerkwije wyniōs winycyj niźli 3 milijōny rubli. Sobōr poświyncōno 20 mŏja 1912 roku. Przed ewakuacyjōm Rusōw z Warszawy, ikony a zwōny ôstały wywieziōne. Nojsrogszy zwōn, ôstał potniynty na myńsze tajle, bezto iże bōł za srogi do transzportu. Kej do sztadu wkroczyli Niymce, sobōr ôstŏł pomiyniōny na kościōł garnizonowy św. Hajnela. 15 stycznia 1916 roku miała sam plac piyrszŏ katolickŏ mszŏ, a niyskorzij po tydniu piyrsze wanielicke nŏbożyństwo. Bez cołki czas ôkupacyje niymieckij Warszawy w soborze miały plac nŏbożyństwa katolicke a wanielicke. We postrzodku Niymce narychtowali nowy ôłtŏrz a ôrgany. Po upŏdku Krōlestwa Polskigo a skōńczyniu piyrszyj wojny światowyj było moc ajnfali na pomiynienie soboru, bajszpile to: narychtowanie haj kościoła katolickigo abo muzeum niyzawisłości. Ôstatecznie regiyry Polski uzdały ô zbuleniu soboru. Zbulenie soboru krōm srogij wielości szpryngowych sztofōw bōła ciynżkŏ i trwała ôd 1920 do 1926 roku. Podarziło sie uretować ino tajle soborowych mozaik i w 1932 roku ôstały wrażōne do nowego soboru Flyjgi Paniynki we Baranowiczach. Retowaniym mozaik kludził Bruni, kery tyż bōł jednym z ich autorōw.[1]
Baukōnszt[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Sobōr[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Sobōr zaprojektowoł baumajster Leontij Benois, na sztil rostowskich cerkwije z XVII wieku. Krōm głōwnej bani, sobōr mioł piyńć bań a jednã nad wchodym głōwnym. Zwōnica była naprociw soboru. Ściany zewnyntrzne były pokryte mozaikã. Sobōr posiadoł trzi ôłtŏrze: głōwny św. Aleksandra Newskigo a boczne św. Mikołaja Cudotwōrcy i św. św. Cyryla a Metodego. Mozaiki na wnōntrznych ścianach a kolōnach wykōnała petersburskŏ nŏrychta Frołowa podle cychōnkōw Bruniego, Riabuszkina, Sudkowskigo, Koszelewa i Dmitraszki. Nojsrogszŏ mozaika mioło wirychniã 100m2 a mianowała sie "O Tiebie radujetsia". Wnōntrze ustrajało szesnŏście kolōn z jaspisu, kere ôfiarowoł car Mikołaj II. Coby wykōńczyć wnōntrze, użyto karraryjskigo marmōru w roztōmajtych farbach a fińskigo granitu. Ikonostas bōł z kuprowego blechu. Ikony we ikonostasie ôstały napisane bez ruskich malyrzy Gurianowa a Charłamowa, za to ikona św. Aleksandra Newskigo ôfiarowoł moskewski fabrykant a fachmōn kōnsztu, Sawa Morozow. Sobōr bōł barzo moderny - mioł ôgrzwanie cyntralne a ôświytlynie na sztrōm. Mieściōł ôn 2500 perzōn.[1]
Zwōnica[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Zwōnica, wystawiōnŏ na sztil nojsrogszyj zwōnicy na moskewskim kremlu, miała 73 metry wysokości. Na gōrze zwōnicy zrobiōno platformã widokowõ, z keryj szło ôbejzdrzeć panoramã sztadu a ôkolice do 32 kilōmetrōw. Zwōny ôstały ôdlŏne we Moskwie a razym wŏżyły 40 tōn. Najsrogszy ze zwōnōw wŏżył 26,5 tōny. Coby rozkolybać serce zwōnō ô wŏdze 1 tōny trza było 5 perzōn. Parter zwōnicy mioł włŏsnõ kapliczkã.[1]
Przipisy[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kirył Sokoł: Cerkwie w centralnej Polsce 1815-1915. Aleksander Sosna. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2011, s. 152-155. ISBN 978-83-931480-2-8.