Wino (napŏwek)

Ze Wikipedia
Tyn artikel je ô napŏwku. Dej pozōr tyż: Wino (ujednoznaczniynie).
Keluszki czyrwōnego a biołego wina

Wino to je napŏwek alkoholowy dostany w wyniku gerowaniŏ ôwocōw, co je nazywane procesym winifikacyje. Wszeôbecnie używanym ôwocym do produkcyji wina sōm winogrady, z kerych produkuje sie tyż nojzŏcniyjsze zorty win. Je moc ôdmian, smakōw i zort wina. Jego smak a wōń zależy ôd zorty szczepōw winogradōw, knifu jejich uprawy, klimatu i ziymi na keryj sie jy uprawiŏ a tyż ôd knifu winifikacyje.

Wino skłŏdŏ sie z wody (75–90%), etanolu, glicerolu, polisacharydōw a roztōmajtych zojr i ferajnōw fenolowych[1]. Ôkrōm tego w winie sōm sole mineralne i witaminy. Cuzamyn zawiyrŏ bez tysiōnc substancyji, a niy wszyjske sōm dobrze poznane[2].

Klasyczne wina grōnowe (produkowane bez przidŏwkōw ôkrōm winogradōw, drōżdżōw i wody) tajluje sie na: biołe, czyrwōne a lilowe.

Wino produkowane je ôd tysiyncy lŏt. Nojstarsze wykazy na wino sōm ze antycznych Chin (kol. 7000 lŏt p.n.e.)[3][4][5][6][7], Gruzyji (6000 lŏt p.n.e.)[8][9], Persyji (5000 lŏt p.n.e.) i Italiji (4000 lŏt p.n.e.).

Produkcyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Winifikacyjŏ to je cołki proces produkcyje wina, ôd zbioru winogradōw aże do butelkowaniŏ wina. Wpływ na jakość wina mŏ tak ôdmiana winogradōw użytŏ do jego produkcyje, jak i warōnki, w jakich uprawianŏ bōła winorośl[10]. Wiynkszość rejōnōw, kaj produkuje sie wino na ôbōch pōłkulach mieści sie we cōunie klimatu umiarkowanego miyndzy rōwnoleżnikym 30° a 50°, ze strzedniõ rocznõ tymperaturōm miyndzy 10 °C a 20 °C[11].

Przipisy

  1. Artero A., Artero A., Tarín J.J., Cano A. The Impact of Moderate Wine Consumption on Health. „Maturitas”. 80, s. 3–15, 2015. DOI: 10.1016/j.maturitas.2014.09.007. 
  2. A. Dominé: Wino. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olejsiuk, 2008. ISBN 978-83-7588-275-9.
  3. The worlds of wine: Old, new and ancient, „Wine Economics and Policy”, 7 (2), 2018, s. 178–182, DOI10.1016/j.wep.2018.10.002, ISSN 2212-9774 [dostymp 2021-06-30] (angelski).
  4. New wine world from Asia Development, regional comparison and opportunities for the wine industry in China
  5. Smart Winery: A Real-Time Monitoring System for Structural Health and Ullage in Fino Style Wine Casks
  6. Susana Castro-Sowinski, Microbial Models: From Environmental to Industrial Sustainability, Springer, 17 listopada 2016, ISBN 978-981-10-2555-6 [dostymp 2021-06-30] (angelski).
  7. Gina Hames, Alcohol in World History, Routledge, 21 siyrpnia 2014, ISBN 978-1-317-54870-6 [dostymp 2021-06-30] (angelski).
  8. 'World's oldest wine' found in 8,000-year-old jars in Georgia, „BBC News”, 13 listopada 2017 [dostymp 2021-06-30] (angelski).
  9. Earliest wine in world found in 8,000-year-old Neolithic Georgia, Haaretz.com [dostymp 2021-06-30] (angelski).
  10. I. Hornsey: The Chemistry and Biology of Winemaking. Cambridge: RSC Publishing, 2007. ISBN 978-0-85404-266-1.
  11. T. Stevenson: The Sotheby’s Wine Encyclopedia. Londyn: DK, 2005. ISBN 0-7566-1324-8.