Uochodze

	Uochodze; Ochodze; Ochotz
Wojewůdztwo	uopolske
Krys	uopolski
Gmin	Kůmprachćicy
Szołtys	Rozwita Piechota
Rozlygowańy	50° 36' 40'' N; 17° 48' 40'' E
Wyżka	170 - 195 m n.p.m.
Liczba; ludźi (2007); • Wjelość ludźi; • gynstość	; ; 1082 ; 94 os./km²
Numeracyjno sztrefa; (do 2005)	77
Brifkod	46-070
Rejestracyjne tabule	OPO

Tyn artikel je narychtowany we gwarze Uochůdz.

Spůłrzyndne: 50°36'40" N 17°48'40" E50.6111111 17.8111111 (Uochodze)

Uochodze (pol. Ochodze, mjym. Ochotz, 1936-1945 Frühauf) – wjejś we Gůrnym Ślůnsku, we uopolskim kryśe, we gmińe Kůmprachćicy. Uod 2009 roku we wśi uobowjůnzuje podwůjne polsko-mjymjecke mjanowańy.

Charakteristicnyn uobjyktyn we Uochodzach je drewjanny kojśćůł śwjyntego Mourćina ze 1702 roku. Do 1941 roku stoł uůn we Kůmprachćicach, kej bůł przekludzůny na nowy plac. Wjejś Kůmprachćicy wcejśńi (1935) wybudowała nowou śwjůntyńa pod wyzwańym śwjyntego Frańćika.

We wśi je tes dynkmal postawjůny we 1930 roku ku pamjyńći mjyskajńcůw ftorzi padli we Wjelkej Wojńe (1914-1918)^[1]

We werće uobejzdrzyńou je tes kaplica-zwůńica ze 1878 roku i bozoumanka (krziz) ze 1861 roku. W cyntrům wśi je kacma postawjůnou we 1882 roku. Nad dwjyrzůma do kacmy wiśi stary wapyn Uochůdz.

Do Uochůdz jejźdźi autobus nůmer 8 fyrmy MZK Opole. Wele Uochůdz (uod połedńowo-zachodńej strůny) przełajźi autobana A4.

Do dźiśa uostały stare mjůna roztomajtnich placůw we wśi a nauokoło ńi.

Geśichta Uochůdz

17.11.1295: Napisany bůł noudouwńejsy znany dokumynt ftory spůminou uo Uochodzach. Stoji we ńyn ize wjejś, ftorou wtyncous zwjała śe `Ochodze', płaći źourńyn kojśćołowi wy Krzůncycach (wtyncous Chremchicz) (uoficjalne mjůno tera: Chrząszczyce).

1300: Wjejś płaći kojśćołowi we Krzůncycach (wtyncous Chremchicz) dźejśyńćina śtyrůma zortůma źourńou. Uochodze je wymjanowane jako Ochoss.

1536: Wjejś kupujůn braćou Buchta do kupy ze Důmeckyn. W tyn cajśe Uochodze i Důmecko sůn jednůn wśůn.

1564: Wjejś mjanuje śe Ochoze.

1687/88: Wjejś je wymjanowanou jako 'Villa Ochodz'.

1702: Postawjyńy barokowego kojśćoła śwjyntego Mourćina we Kůmprachćicach (pośwjyncyńy: 1703 rok). Ńeskorzi (1941) tyn kojśćůł bůł uozebrany a postawjůny we Uochodzach.

1723: Uochodze je jus uoddźylnůn wśůn.

1736: S tego roku pochodźi pjyrsou znanou landkarta, na ftorej idźe snojś Uochodze (Principatus Silesiae Opoliensis). Uod ńi autoryn je Johann Wolfgang Wieland.

1742-1936: Wjejś mou mjůno Ochotz.

1783: Wjejś Uochodze przinoulezy do Koschützky'ego.

1807: Armijou uod Napoljůna przełajźi drůgůn Sydelskůn w rychtůnku uod Nyse ku Uopolu, bez teryn, ftory dźiśej noulezy do Uochůdz.

1814: Spoulůł śe kojśćůł we Krzůncycach (wtyncous Chrzamtzütz), ftory bůł kojśćołyn parafijalnyn dlou Uochodzanůw.

1845: W Uochodzach mjyskou 372 ludźi, s tego 17 wańelikůw. W tyn cajśe we punocnej tajli Uochůdz stoł můn.

10.04.1847: Zwolńyńy Uochodzanůw uod frounu.

1865: Postawjyńy drewjannego krziza na Pastuszyńcu (wele dźiśejsej fojerwery).

1868: Gmina kupuje uod Kaspra Barůna bauplac i jedna morga uogroda. Na tyn bauplacu mou stanůńć skoła.

1878: W cyntrum wśi, przi drůdze, ftorou dźiśej zwjy śe `ul. Średnia', pobudowanou bůła kaplica pośwjyncůnou Matce Boskej.

1881: Zacynou fůnkcjyrować skoła we Uochodzach. Wcejśńi Uochojdzke skolourze muśały łajźić do skoły na Pucńiku (Simsdorf; wele 3 km uod cyntrum Uochůdz).

1882: Postawjůnou bůła kacma we Uochodzach. Stoji uůna do dźiśa.

1887: Uotwarćy bany ze Uopolou do Nyse. Kůnsek tej bany, do kupy s placyn dźe pjyrwej bůł przistanek Polnisch Neudorf / Polska Nowa Wieś (po ślůnsku: Nowowjejś), przełajźi dźiśej bez teryn, ftory noulezy do Uochůdz.

1889: Wjejś Uochodze (wtyncous Ochotz) zacynou przinoulezeć do parafije Kůmprachćice (wtyncous Comprachtschütz).

1890: W Uochodzach mjyskou 570 ludźi. Po ślůnsku/polsku radźůło 399, po mjymjecku 33, a po ślůnsku/polsku i mjymjecku 138.

1891: Postawjyńy kaplicki dlou śwjyntej Any Samotrzećej przi śoseji pod Kůmprachćicůma.

1900: W Uochodzach mjyskou 611 ludźi. Po ślůnsku/polsku radźůło 574, po mjymjecku 15, a po ślůnsku/polsku i mjymjecku 22.

1904: Postawjyńy pjyrsego krziza na kjerchůwku we Uochodzach. Jego fůndatoryn bůł Johann Hollek.

1910: Pjyrsy telefůn w Uochodzach (u feśtra Kupki).

1911: Postawjyńy murowanegio krziza na Zoupůću (dźiśej: `ul. Prószkowska'). Wcejśńi na tyn placu uod ńepamjyntnych casůw stoł drewjanny krziz.

1913: Pjyrse koła we wśi. W Uochodzach pjyrse koło mjoł rechtůr Hugo Pissarczyk, a druge sołtys Stefan Wenzel.

20.03.1921: Plebiscit na Gůrnym Ślůnsku. W Uochodzach welować můgło 464 ludźi, ze tego 366 mjyskało we Uochodzach i bůło urodzůnich we Uochodzach, 89 bůło urodzůnich we Uochodzach ale sam ńe mjyskało, 9 mjyskało we Uochodzach, nale urodzyńi byli kaj ińdźi. Welowało 459 ludźi. Za Polskům bůło 121, za Mjymcůma 338.

1925: Pjyrse trzi auta we wśi. W Uochodzach pjyrsy auto kupjůł Junghofer, druge Hollek, a trzeće Hieronymus Wenzel.

1929: W Uochojdzkej skole zacynou fůnkcjyrować pocta.

1930: (1) Postawjůny bůł dynkmal pod Kůmprachćicůma ku pamjyńći Uochodzanůw ftorzi padli wy pjyrsej wojńe śwjatowej (Wjelkej Wojńe). Dunkmal finansjyrowały gdowy, ftore straćůły na wojńe swojich chopůw. Wele dynkmalu Uochodzańe posadźyli lousek. (2) W lutyn utworzůnou bůła spůłka, ftorou mjała dokludźić do wśi śtroum. Realizacyjou całego projektu klapła dźewjyńć mjejśyncy ńeskorzi. Pjyrse byrny we Uochodzach napocły śwjyćić swourtego listopada.

1931: (1) W Uochodzach przi wykopowańu pńoukůw snojdzůne bůły strzybne rzymske pijůndze. Bůło to dźejś wele 100 klebzoukůw ze lout 69-197 po Krystuśe. (2) Zacynou fůnkcjyrować fojerwera we Uochodzach. Pjyrsym kjyrowńikyn a uorgańizatoryn fojerwery bůł Mikołaj Langner, na ftorego padali 'Lyngźik'.

1933: Postawjyńy drugygo krziza na kjerchůwku we Uochodzach. Fůndatoryn bůł Anton Cebulla.

1935: (1) Pobudowańy důmu dlou naućićelůw (dźiśejse przedskoly). (2) Uozbudowańy Uochojdzkej skoły do dźiśejsej srogojśći.

20.05.1936-1945: Wjejś mjanuje śe Frühauf - tak jak wcejśńi uochojdzkou feśtrowńa.

1939: W Uochodzach mjyskou 1066 ludźi.

1941: Barokowy kojśćůł śwjyntego Mourćina je przekludzůny ze Kůmprachćic (wtyncous Gumpertsdorf) do Uochůdz (Frühauf) do tajle wśi, na ftorůn ludźe goudali Wygůn. Pośwjyncyńy: 14.12.1941.

1941-1945: Farourzyn w Uochodzach bůł Gustaw Punde.

1945: Polskou admińistracyjou douwou wśi mjůno `Ochodza'.

1.09.1945-14.08.1953: Kjyrowńikyn skoły w Uochodzach bůł Paweł Gleńsk.

1945-1954: Farourzyn w Uochodzach bůł Eryk Puchała.

1946: Dźynki interwyncyji kjyrowńika skoły, ftoryn bůł wtyncous Paweł Gleńsk, wjejś zacynou mjanować śe Ochodze - gynau tak jak śe zwjała blank na pocůntku. W Uochodzach mjyskou 958 ludźi.

30.01.1947: Uo nowyn mjůńe wśi pise polski cajtůng "Trubuna Robotnicza".

15.08.1953-31.08.1955: Kjyrownikyn skoły we Uochodzach bůł Zenon Rolski.

26.06.1953: W Uochodzach pjyrsy rouz snojdzůnou bůła stůnka.

1954-1959: Farourzyn we Uochodzach bůł Jan Różalski.

1.09.1955-1970: Kjyrownickůn uochojdzkej skoły bůła Helena Szumańska.

1957: Utworzůne bůło Koło Gospodyń Wjejskich we Uochodzach.

1959-2006: Farourzyn we Uochodzach bůł Henryk Zając.

1960: Parafijou Uochodze krům śwjyntego Mourćina wybjyrou za patrůnka Matka Boskůn Krůlowůn Śwjata. Uod tego roku w Uochodzach śwjycůne bůły dwa uodpusty: 31.05 (Matki Boskej Krůlowej Śwjata) a 11.11 (św. Mourćina). Ńeskorzi pjyrsy uodpust bůł przecouwńynty na 22.08. W 1960 roku we Uochodzach mjyskało 1030 ludźi (s tego 503 chopůw).

1965: Do Uochůdz napocynou jejźdźić autobus nr 8 ze Uopolou. We wśi mjyskou 1118 ludźi (540 chopůw).

uod 1970: Kjyrowńikyn skoły we Uochodzach je Henryk Wrześniewski.

1977: W Uochodzach napocynou fůnkcjyrować przedskoly.

1979: Pocůntek budowy nowej fojerwery w Uochodzach.

1986: Uotwarćy nowej fojerwery w Uochodzach. Tego samego roku starou fojerwera bůła uozkopanou.

1987: Uochojdzkou fojerwera dostała nowe auto (Star-244).

1994: (1) Pobudowanou bůła nowou kaplica wele kojśćoła w Uochodzach (pośwjyncyńy: 9.06.1994). (2) Wjejś wybudowała waserlajtůng.

1995: Uochodzańe fajerowali 700 rokůw wśi.

6.04.1997: Przi śoseji w lejśe mjyndzy Uochodzůma a Pruskowyn gińe trzuch chopcůw z Uochůdz.

16.12.2000: Uotwarty bůł uodćinek autobany A4 uod Průndůw aze do Důmbrůwki (21.4 km). Uod ńego mały kůnsek przełajźi zduz połedńowo-zachodńej grańice Uochůdz.

2006-2010: Farourzyn w Uochodzach bůł Piotr Burczyk.

uod 2010: Farourzyn w Uochodzach je Erwin Kuzaj.

2012-2015: Budowa kanalizacyje w Uochodzach.

10.11.2013: Pośwjyncyńy dynkmalu upamjyntńajůncego myjśliwich ze Uochůdz. Tyn dynkmal stoji pod lasyn wele śpilplacu.

29.10.2015: Umar Henryk Zając, ftory w latach 1959-2006 bůł w Uochodzach za farourza.

Mjůna roztomajtnich placůw w Uochodzach i wele Uochůdz

Zoudne ze mjůnůw san uopisanich ńy mou charakteru uoficjalnego. Tak goudajůn abo goudali starzi Uochodzańe. Mjůna te uostały do dźiśa, yno ńe wszyjske ś ńich wszyjscy pamjyntajůn.

Adlerka (drůga). Tak śe zwjy drůga ftorou zacynou śe we lejśe przi kůjńcu uod drůgi co mou tera uoficjalne mjůno 'ul. Górna'. Kludźi na połedńowy zachůd, mjyndzy Uopolskůn a Grańicnůn (Ćmawůn). Mjůno wezło śe uod tego ize pjyrwej uorły mjały przi tej drůdze gńouzdo. Na plac dźe bůło te gńouzdo ludźe ze Uochůdz padajůn `Adlerwiza'.

Ameryka. Uochodzańe ftorzi mjeli pjyrwej swojy pola daleko uod cyntrum wśi, w strůna Kotuloukůw, zańyn na ńy zajechali ze kalymbůma, to ńerouz i bez godźina casu pomudźyli. Bestůs goudało śe ize na na tyn plac je tak daleko choby do Ameryki. Padało śe "Můmy pole na Ameryce", "Byli my na Ameryce" abo "Jadymy na Ameryka naśyc trouwy". Tukej i tukej je pokouzanou Ameryka knypsńymtou ze satelity.

Antek (Antkowńa) W 1906 roku we lejśe, przi drůdze Uopolskej, jake 3 kilomejtry uod Zidlůngu, kej śe jedźe ze Uochůdz do Przichoda, bůły postawjůne chaupy dlou gojnego a dlou lejśnich robotńikůw. Bez jakiś cas mjyskoł tan gojny na ftorego padali 'Antek'. Skuli tego do dźiśa śe goudou: "Byli my wele Antka", "Tyn las je za Antkyn", "Nazbjyroł'ch grzibůw przed Antkyn", "Byli my u Antka", atd. Jak Uochodzańe goudajůn "za Antkyn" abo "przed Antkyn", to zouwdy idźe uo to ize to je "za Antkyn" abo "przed Antkyn" kej śe jedźe ze Uochůdz ku Przichodowi. Na polskich landkartach Antkowńa je zmjanowanou jako 'Dębowiec'. Tak wyglůndou Antkowńa ze wjyrchu, a tukej idźe ńa snojś na landkarće.

Bjołou (drůga). Drůga we lejśe ftorou kludźi na połedńowy zachůd, mjyndzy Szydelskům a Źelůnůn. Bodejś mjůno wezło śe uod tego ize na tej drůdze na kůńec źimy zawdy dugo lezoł śńyg.

Brůńouk. Tak goudajůn na teryn wele Podlejśou, uod strůny Uochůdz. Mjůno wezło śe uod mjůna familije ftorou tukej pjyrwej mjyskała.

Bůmby. W 1944 roku jedyn amerikajński fliger wele Uopolou dostoł ślag uod mjymjeckej artileryje. Coby kej noudali zalećeć śćepnůn we lejśe wszyske bůmby jake wjůz. Ślećały uůne po lewej strůńe drůgi Ćmawej (jak śe jedźe ze Uochůdz), ńedaleko uod Dźywki. Jako ze bůły to dojś ćynske bůmby, po kozdej uostoła we źymi srogou dźura ftorou ze casyn przemjyńůła śe we stouwek. Pouran rokůw ńeskorzi wy tich stouwkach sło chytać welce. Do dźiśa na las dźe sůn te stouwki padou śe "Bůmby". Ludźe goudajůn: "jadymy na Bůmby", "byli my na Bůmbach", atd. Co do tego amerikajńskygo fligra, to uoszczaskoł śe uůn we Ringwitz (teraski: Rzymkowice), a uod ńygo piloći byli wejźńyńći do mjymjeckej ńewole.

Cerwjůny Krziz. Tak śe goudou/goudało na krzizůwka przi drůdze uopolskej (mjyndzy Krapkowjůnkůn a Przichodyn, wele 1.5 km uod Gerlachwize) abo na krziz ftory tan bůł postawjůny i stoji do dźiśa. Cerwjůny Krziz ze wjyrchu widać tukej. Idźe go snojś tes na tej landkarće, dźe je zmjanowany jako 'Rothe Kreuz'. Goudou śe: "jadymy na Cerwjůny Krziz / za Cerwjůny Krziz", "trefjyli my śe na Cerwjunyn Krzizu", "byli my na Cerwjůnyn Krzizu", atd.

Ćmawou (drůga). Zacynou śe we Uochodzach we lejśe, ńedaleko uod połedńowej grańice wśi, po prawej stůńe uod śuseje. Kludźi uůna na połedńowy zachůd. Mjůno wezło śe uod tego ize pjyrwej przi tej drůdze rosły feste wysoke strůmy i bestůs zawdy bůło tan ćmawo. Na 'Ćmawůn' padajůn tes 'Grańicnou', skiś tego ize za autobanůn, po lewej strůńe drůgi je gmina Průszkůw [uoficjalne mjůno tera: Prószków], a po prawej gmina Tylowice [uoficjalne mjůno tera: Tułowice].

Cyrńik. Jak śe wyjyzdzou ze Uochůdz śusejůn uod połedńou, we strůna Pruskowa, to po lewej strůńe je śpilpac. Za śpilplacyn zacynou śe drůga ftorůn idźe zajechać na Podlejśy. Na pocůntku tej drůgi, po jeji prawej strůńe, przed drugůn wojnůn stoła festelńe fajnou chaupa wy ftorej mjyskoł wachmajster co bůł kjyrowńikyn uod wachtyrzůw uod bůnkrůw we lejśe. Na tyn plac Uochodzańe do dźiśa goudajůn 'Cyrńik', a mjůno te wezło śe uod mjůna tego wachmajstra co tan pjyrwej mjyskoł. Po drugej wojńe chaupa na Cyrńiku bůła uozebranou, a hnet wszysko ś ńi pokradzůne a poswozůne na fůrach do Uochůdz. Na zdjyńću ze satelity Cyrńik je dźejś tukej. Po lewej strůńe widać śusejan a ze wjyrchu po lewej śpilplac.

Djoubelski Krzipop. Jak bůła wojna zibcich-ajnůnzibcich ze Francyjůn (1870-71), to we lejśe ńedaleko uod Uochůdz francuske ńewolńiki kopali głamboki a syroki krzipop co kludźuł ze tego lasa aze do glajzůw do Sidlowa. Tyn krzipop bůł potyn nafolowany wodůn, po ftorej kůńe ćůngły poswjůnzowane do kupy śtamy do Sidlowa. Ze zaśtopowanůn wodům krzipop wyglůndoł hnet choby takou majnksou rzycka i ńe sło go przeskocyć. Ńeftorzi ludźe padali ize uůn je taki syroki a głamboki, bo go sami djoubli wyćepali. Stůnd śe wezło mjůno 'Djoubelski Krzipop'. Na ńeftorich polskich landkartach Djoubelski Krzipop zmjanowany je jako `Wytoka'. Wlatuje uůn do rzyki ftorou teraski zwjy śe `Ścinawa Niemodlińska', a pjyrwej mjała mjůno `Stainau'.

Durśtik. Tak Uochodzańe padajůn na kůnsek lasa wele Uochůdz ftory w rychtůnku SE-NW uośćůngou śe po uobu strůnach drůgi Uopolskej (uod Adlerki aze do Kurejki) a w rychtůnku NE-SW mjyndzy pjyrsůn a drugůn alejkůn za autobanůn A4 (jak śe jedźe uod feśtrowńe). Durśtik znany je ze swojich ganstich jagodźinewjůw. Pozůr: ślizyk lasa uod autobany aze do pjyrsej aleje za ńůn ńe je zalicany do Durśtiku.

Dźywka. W lejśe wele Uochůdz, po prawej strůńe uod drůgi Ćmawej (jak śe jedźe uod Uochůdz), w XIX st. jedyn feśter zatuk swoja dźywka i tan ńa zakopoł. Bez noc jeji muter śe to wszysko śńůło i skuli tego ta dźywka tan na drugi dźyń bůła snojdzůnou, a faśtra za to sůnd ukouroł śmjerćůn. Uod tego casu do dźiśa na kůnsek lasa wy ftoryn to śe stało ludźe padajůn `Dźywka'. Jak śe ftojś pytou "Dźe jedźes?", to goudajůn: "Na Dźywka". Abo: "Dźe'jś bůł?" "Na Dźywce".

Ganśirynek. Pjyrwej wele uochojdzkej fojerwery bůł stouwek ze ftorego fojermany brali woda kej śe we wśi cojś chyćůło. Hnet kozdy dźyń prziłajźůły śe do tego stouwku ćůmplać ganśi a kacki ze chaupůw douokoła. Bestůs do dźiśa na plac przi fojerwerze padajůn 'Gansirynek'. Padou śe "trefić (kogo) na Ganśirynku", "iś na Ganśirynek", atd. W pojstrzodku tego zdjyńća idźe snojś Ganśirynek a uochojdzkůn fojerwera. Drůga ftorou kludźi ze zachodu na wschůd zwjy śe teraski 'ul. Średnia', drůga co idźe na punoc to je 'ul. Stawowa' a ta co kludźi na połedńy mou mjůno 'ul. Hibnera'. Na teryn wele Ganśirynku, ńekjedy do kupy ze Ganśirynkyn, padajůn 'Pastusyńec' abo Pastuszyńec.

Gerlachwiza. W lejśe mjyndzy Uochodzůma a Przichodym, jake 6 kilomejtrůw uod uochojdzkej feśtrowńe, we 1919 roku dwa roupśiki zaszczelyli feśtra ftory śe zwjoł Paul Gerlach (i mjyskoł przi Cournyn Krzizu). Dźiśej stoji na tyn placu dynkmal ftory dała postawić gdowa po Gerlachu. Na łůnka dźe tyn dnkmal stoji a las wele ńi padajůn 'Gerlachwiza' (mjym. Wiese=łůnka). Gerlachwiza je rozlygowanou mjyndzy drůgůn Bjołůn a Źelůnůn. Wele Gerlachwize swůj pocůntek mou rzyka Pruskowjůnka (uoficjalne mjůno: Prószkowski Potok; dů ńi wlatuje Rynna). Na ńeftorich polskich landkartach Gerlachwiza zmjanowanou je jako `Łąka Gerlacha'. Goudou śe: "Jadymy na Gerlachwiza", "Byli my na Gerlachwiźe / na Gerlachwiźi", "Jadymy bez Gerlachwiza / wele Gerlachwize".

Gminka. Tak śe zwjy teryn po lewej strůńe drůgi ze Zoupůćou na Likowjec. Przed drugůn wojnůn i krůtko po wojńe bůł san kopany scyrk. Bestůs uostała po tyn kopańu srogou dźura wy ftorej uochojdzke bajtle bez źima jejźdźůły na sůnkach a na śijach. Potyn plac ze tůn dźurůn kupjůła gmina Kůmprachćice. Teraski Gminka je jus zasutou rostomajtnymi chaśůma i abfalůma, zarojśńynntou strůmůma, a douokoła stoji pot. Gminka knypsńyntou ze satelity idźe uobejzdrzeć tukej.

Grańicnou (drůga). Cytej: Ćmawou.

Grobla (Groblou). Jescy na pocůntku XX st. we lejśe na połedńowo-zachodńyn kraju Uochůdz bůły stouwki ze rybůma przi ftorich lůngło śe kans kackůw. Mjyndzy pjyrsůn a drugůn wojnůn wyćepane bůły krzipopy (ftore kludźůły bez Likowjec do Rynny) coby wysusyć las a łůnki douokoła. Skuli tich krzipopůw ńy ma jus dźiśej stouwkůw uo ftorich goudka. Ale do dźiśa uostała grobla ftorou pjyrwej bůła mjyndzy ńymi. I bestůs na tyn teryn do teraska śe padou `Grobla' abo `Groblou'. Goudou śe: "iś na Grobla", "być na Grobli", "śpacyrować po Grobli", atd.

Judynberg. Pjyrwej Uochodzańe a Kůmprachcańe Judynbergyn zwjeli gůrka wy Kůmprachćicach ftorou je rozlygowanou wele grańice ze Uochodzůma. Starzi ludźe padajůn ize bodejś jescy przed pjyrsůn wojnůn Zydy mjeli san swoje trefy i stůnd śe wezło mjůno 'Judynberg'. Bez drugůn wojna na Judynbergu bůła kisgruba wy ftorej ńewolńiki ze Rusyje dobywali scyrk do stawjańou kůmpraskich kaserńůw. Dźiśej na placu tej kisgruby je pole a douokoła rosnůn lejśne strůmy. Ze Judynbergu do cyntrum Uochůdz je blizy kej do cyntrum Kůmprachćicůw, bestůs kans ludźi stůnd łajźi do kojśćoła do Uochůdz. Goudou śe: "iś na Judynberg", "mjyskać na Judynbergu". Na Judynbergu mou tes swojy zdrzůdło krzipop Studźůnka ftory wlatuje do Rynny.

Kotulouki. Jak Kotulla po pjyrsej wojńe kupjůł pole na Ameryce do kupy ze kůnskyn lasa to zacůn tan kopać pjousek a scyrk. Na doły ftore po tyn kopańu uostały ludźe padali 'Kotulowe Doły' abo ajnfach 'Kotulouki'. Ńeftorzi goudali tes 'Kotuloły'. Potyn Uochodzańe, Kůmprachcańe a Nowowśańe zacli do Kotuloukůw wyćepować roztomajtne klamorstwo i maras, bestůs Kotulowe Doły sůn jus dźiśej feste zasute. A do tego zarosły strůmůma co śe same wyśoły. Bez dugi cas tes chopcy tan krajzowali na kołach a na mopkach. Jak ftojś zbjyrou grziby we lejśe wele Kotulowich Dołůw, to goudou śe ize to je 'na Kotuloukach', 'przi Kotuloukach' abo 'wele Kotuloukůw'. Ja śe jedźe ze Uochůdz na flugplac do Nowejwśi, to śe 'przejyzdzou bez Kotulouki' Tukej idźe uobejzdrzeć Kotulouki knypsńynte ze satelity.

Krzizůwka. Krzizůwka to je cyntrum Uochůdz. Słazůn śe tan nouwazńejse drůgi we wśi. Wele krzizůwki stoji kacma, sůn tes trzi sklepy i bozoumanka (krziz). Pjyrwej bůł tukej uostańi przistanek uod lińje autobusowej nůmer 8. Teraski je uůn przecouwńynty na plac przed Zidlůngym, tan dźe słazům śe 'ul. Myśliwska' a 'ul. Leśna'. Krzizůwka je we pojstrzodku tego zdjyńća. Drůga co idźe ze połedńou na punoc zwjy śe 'ul. Opolska' (ńeftorzi padali tes na ńa 'Uochodzůnka'), drůga uod Krzizůwki na zachůd zwjy śe 'ul. Myśliwska' (kludźi na Zidlůng), a drůga uod Krzizůwki na wschůd mou mjůno 'ul. Średnia' i kludźi wele Ganśirynku na Zoupůćy. Na zdjyńću widać jescy jedna drůga co idźe uod krzizůwki na połedńowy zachůd. To je teraski 'ul. Górna' i idźe ńůn zajechać na pocůntek Adlerki.

Kůntńik. Tak śe zwjy tajla Uochůdz mjyndzy śusejůn (połedńowou tajla) a drůgůn co śe zacynou za skołůn (jak śe jedźe uod Krzizůwki na połedńy).

Kurejka (drůga). Tak śe zwjy drůga we lejśe ftorou zacynou śe wele Zidlůngu i kludźi na połedńowy zachůd, mjyndzy Źelůnůn a Uopolskůn.

Likowjec. Jak śe jedźe ze Uochůdz na Důmecko wele kjerchůwka, to nouprzůd przejyzdzou śe bez Zoupůćy, kole Gminki, a dali, przed Pucńikym, je Likowjec. Pjyrwej na Likowjec padali 'Lipowiec' skiś tego ize rosło tan fol lipůw. Ńeskorzi, ńe wjadůmo camu, 'Lipowjec' bůł przemjanowany na 'Likowjec'. Inksymi uzywanymi mjůnůma sůn: Lynkowjec (uod `lynkać śe') i Uochojdzki Przewůz.

Jak jescy w Uochodzach ńe bůło skoły, dźejcka muśały łajźić pjechty bez Likowjec do skoły na Pucńiku (3 kilomejtry uod cyntrum Uochůdz). Padajůn ludźe, ize rouz, jescy w XIX st., bůła bardzo srogou źima. Pjyńćoro uochojdzkich skolourzůw sło ze Pucńika dodům. Jak przełajżyli prawje bez Likowjec, to wrouz zrobjůła śe wijatyka a mrok. Zacůn tak feste suć śńyg ize ńic ńe bůło widać. A stoł tan taki stary ruby strům (jedńi goudajůn ize tu bůł toupůl, a drudzy ize lipa), do ftorego sło rajń wlyjź. I uůńi, wszyscy pjyńće, skludźyli śe do tego strůma. Radzůn ludźe, ize bodejś to te dźejcka uratowało uod zasućou uod śńega. Ńeskorzi, jak śńyg jus ńe su, jechoł tich skolorzůw łowić jedyn uochojdzki bamber a jak jich snoud wy tyn strůmje na Likowcu, to jich prziwjůz dodům na sańach. Uod tego casu, zawdy jak nasuło kans śńega, to ftojś s kůńmi na sańach wojźůł skolourzůw z Uochůdz na Pucńik, a popołedńu juzajś jich prziwojźůł nazoud do wśi. Dźiśej tego starego strůma na Likowcu jus ńy ma, ale wiśi tan śwjynty uobrouzek. Bez Likowjec leći tes uochojdzko-důmeckou grańica. Goudou śe: "jadymy na Likowjec", "jadymy bez Likowjec", "byli my na Likowcu", "łajźyli my po Likowcu". Likowjec ze wjyrchu idźe uobejzdrzeć tukej.

Můnek. Pjyrwej (w XIX st.) we punocnej tajli Uochůdz bůł můn. Kśůnzka "Powiat opolski - szkice monograficzne" podouwou ize to bůł můn wodny i stoł tan jus we 1845 roku. Ludźe we Uochodzach rostomajtńe radzůn. Jedńi padajůn ize richtich, uochojdzki můn bůł wodny, a woda broł ze krzipopa co tan je ńedaleko i wlatuje do Rynny. Yno ze tyn krzipop ńy mou za tela wody coby poradźůła krůńćić kołůma uod můna. Bestůs barzi wjerzić trza tyn ftorzi radzům ize to bůł wjatrouk i stoł na gůrce ńedalako. Jak śe můnourz Mourćinek uobjejśůł, to pod Kůmprachcicůma, wele Rynny, we 1891 roku postawjůnou bůła kaplicka dlou śwjyntej Any. Ta kaplicka stoji do dźiśa. Jescy przed pjyrsůn wojnůn, kej rouz przisoł feste wjater, uochojdzki můn śe uobalůł i jus zoudyn nazout go ńe postawjůł. Przed pjyrsůn wojnům ńedaleko uod můna bůła tes wypoulanou cegła. Na placu ze ftorego ceglourze brali glina zrobjůł śe stouwek ftory uostoł do dźiśa. Drůga ftorou kludźůła uod śuseje do můna teraski zwjy śe 'ul. Młyńska'. Jak ftojś tan mjyskou, to padajůn ize uůn "mjyskou na Můnku". Goudou śe tes "iś na Můnek" abo "iś bez Můnek". A tak wyglůndou Můnek knypsńynty ze satelity.

Pastusyńec (Pastuszyńec). Tak padajůn na teryn wele fojerwery i Ganśirynku (abo tyn teryn do kupy ze Ganśirynkyn).

Plama. Tak goudajůn na teryn mjyndzy Půlkyn a glajzůma ftore kludzůn ze Uopolou do Nyse.

Podlejśy. – pouran chaupkůw pod lasyn wele Nowej Kuźńe. Na polskich landkartach Podlejśy je zmjanowane jako 'Podlesie'. Podlejśy ze wjyrchu idźe uobejzdrzeć tukej.

Půlko. Tak śe zwjy krzizůwka na pocůntku drůgi Szydelskej. Na zachůd uod Půlka je Plama, we rychtůnku punocnyn idźe zajechać do cyntrum Kůmprachćic. Na wschůd uod Půlka je śusejou.

Rejmize/Ryjmize. Rejmiza abo Ryjmiza to je po ślůnsku taki lousecek mjyndzy polůma abo łůnkůma. Douokoła Uochůdz rojśńe kans małich louskůw, nale mjůno 'Rejmize'/'Ryjmize' je uzywane yno dlou tich louskůw ftore rosnůn mjyndzy Uodzodzůma a Důmeckyn, tak barzi uod punocnej strůny. Jak śe idźe na prostki ze Judynbergu we strůna Důmecka, tak co Rynna śe mou po prawej strůńe, to za trzećůn ślojzůn (zastawůn) na Rynńe je nouprzůd Pjyrsou Rejmiza, a dali Drugou i Trzećou. Goudou śe: "iś na Rejmize", "iś bez Rejmize", "być my na Rejmizach", "łajźić my po Rejmizach". Tak widać Rejmize ze satelity.

Ludźe we Uochodzach a na Důmecku spůminajůn ize jescy blank, blank pjyrwej na Rejmizach a na Likowcu bůły sroge a feste głamboke zduchy (=bagna). Na tich zduchach, po lewej strůńe drůgi (jak śe jechało ze Důmecka ku Kůmprachćicůn), usuty bůł śtucny beśůng na ftoryn stoł drewjanny zůmek (abo dwůr). W tyn zůmku mjoł mjyskać grouf ze swojůn familijůn. Rouz bez noc zrobjůł śe feste ślyw uod ftorego tyn zůmek zapoud śe pod źymjan ze całyn bogajstwyn i ludźmi ftorzi tan mjyskali. Starzi Uochodzańe radźůn ize do dźiśa bez noc na tyn placu strousou. Na polach dźe tyn zůmek mjoł stouć snojdzůne bůły kůnski starich zbůnkůw i inkse fićimatynta, nale do teraska zoudyn feste głamboko tan ńe kopoł coby łowić rujinůw.

Rynna (Uochodzůnka). Tak śe zwjy krzipop przi ftoryn wele śuseje (co leći uod Pruskowa bez Uochůdze aze do cyntrum Kůmprachćic) przełajźi uochojdzko-kůmpraskou grańica. Tak richtich to nouprzůd sůn dwje Rynny: Prawou Rynna i Lewou Rynna. Prawou Rynna mou swůj pocůntek we Uochodzach przi Zidlůngu a przełajźi ńedaleko uod Skwarzisu. Lewou Rynna zacynou śe we louskach na Ameryce, mjyndzy Zidlůngyn a Kotuloukůma. Lewou Rynna je dugsou uod prawej, bestůs ńeftorzi yno na ńa goudajůn 'Rynna', a Rynńe Prawej ńe douwajůn zoudnego mjůna. Uobje Rynny słazůn śe po zachodńej strůńe uod śuseje i dali zwjůn śe jus ajnfach Rynnůn. Do Rynny wlatuje krzipop Studźůnka co śe zacynou na Judynbergu. Za kůjńcym Studźůnki na Rynnie sůn trzi małe ślojze (place dźe woda je zaśtopowanou), na ftore padajůn 'zastawy'. Dali, za tymi trzůma zastawůma, Rynna leći bez Rejmize we strůna Důmecka dźe wlatuje do Pruskowjůnki (uoficjalnyn mjanyn uod tej rzycki je 'Prószkowski Potok'). Jescy przed drugůn wojnůn sło we Rynńe chytać ryby. Skůnd śe wezło mjůno 'Rynna', gynau ńe wjadůmo. Ńeftorzi radzůn ize pjyrwej tyn krzipop bůł wyćepany wy formje rynny bestůs tak a ńe inacy śe zwjy. Prawou Rynna zacynou śe dźejś tukej. A totukej widać pocůntek lewej Rynny. Całou Rynna (uod zdrzůdła lewej Rynny aze do Pruskowjůnki) je dugou na jake 5 kilomejtrůw. Na ńeftorich topograficnych landkartach Rynna i lewou Rynna majůn mjůno `Moszczana'.

Skwarzis. Wele drůgi ftorou teraski mjanuje śe 'ul. Leśna', uod strůny Ameryki, pjyrwej bůły bagna i kans torfu. Jak śe tyn torf rouz chyćůł, jescy przed pjyrsůn wojnůn, to bez dugi cas śe hajcowoł i durch śe tan skwarzůło a smańdźůło. Ludźe bouli śe na tyn plac łajźić, bo przecyś to můgło zynknůńć i můgli by pod spodek wlećeć. Uochodzańe padali ize tan śe djoubły poulůn abo skwarzůn pod źymjůn. Stůnd śe wezło mjůno 'Skwarzis'. Tukej je Skwarzis knypsńynty ze satelity. Ńedaleko uod Skwarzisu tes zacynou śe prawou Rynna.

Stoletńi Důmb. Je to noubarzi znany strům pod Uochodzůma. Jak śe wele feśtrowńe wjedźe na drůga Uopolskou, to za autobanůn A4 a jake 700-800 mejtrůw przed Antkym (przed Antkowńůn) trza skrůńćić tukej w prawo. W lejśe po lewej strůńe drůgi stoji feste stary důmb, na ftory jus przed pjyrsůn wojnůn ludźe padali 'stoletńi důmb'. Bestůs uůn jus baje mjoł tera bez dwjesta rokůw. Goudou śe "jadymy na stoletni důmb". Trza sam tes pedźeć ize kej śe pojedźe dali uod drůgi Uopolskej we strůna Sidlowa [uoficjalne mjůno tera: Szydłów], to na kraju lasa stoji drugi 'stoletńi důmb', ftory bodejś je jescy starsy uod tego Uochojdzkygo.

Studźůnka. Studźůnka je to krzipopek wy Kůmprachćicach dugi na jake 400-500 mejtrůw ftory mou swojy zdrzůdło na Judynbergu i wlatuje do Rynny. Ludźe padajůn ize rouz, jescy przed pjyrsůn wojnůn, przijechoł tukej jedyn cowjek ftory mjoł ślepego kůńa. I uopůkoł tymu kůńowi uocy ze studźůnkowego zdrzůdła. Bodejś tyn kůń zacůn zarouski widźeć. I kej śe to uozesło, to ludźe ze wśůw douokoła zacli przijyzdzać san po woda na uocy. Zdrzůdło uod studźůnki jus wjela rokůw ńe bůło ślůmowane i bestůs je tera blank zarojśńynte trouwůn, a kej desc ńe padou, to ańi ńy ma we ńyn wody. Przi zdrzůdle stoji strům na ftoryn je powjesůny uobrouzek ze Matkůn Boskůn.

Śpitoul (Śpitoulik). W Uochodzach nigdy śpitoula ńe bůło i ńy ma. Trza bůło zawdy jejźdźić na Pruskůw (pjyrwej 'Proskau', teraski 'Prószków'), tak wele 7 km na połedńowy wschůd uod Uochůdz. Jak ftojś jechoł ze Uochůdz śusejůn we połedńowyn rychtůnku, to padali ize uůn "jedźe na Śpitoul". Skuli tego połedńowou tajla Uochůdz mou do dźiśa mjůno Śpitoul.

Sydelskou /Szydelskou (drůga). Tak śe zwjy drůga we lejśe ftorou zacunou śe przi Půlku, kludźi wele Kotuloukůw i dali na połedńowo-zachodńi zachůd, do Sidlowa [uoficjalne mjůno tera: Szydłów]. Ludźe we Uochodzach radzůn, ize bez lato 1807 roku uod Neisse [teraski: Nysa] drůgůn Szydelskůn przełajźůła armijou uod Napoljůna.

Tabula. Jak śe jechało ze Krzizůwki na Zidlůng, to tan dźe zacynou śe drůga do feśtrowńe bez kupa lout stoła zaruśćałou tabula. Jak ftojś kumu pedźoł ize bańdźe na ńygo cekoł "przi tabuli" abo "wele tabule", to bůło wjadůmo dźe to je.

Uochodzůnka. Tak śe padou (a) na krzipop Rynna (b) na śuseja ftorou kludźi ze Pruskowa bez Uochodze do cyntrum Kůmprachic; ta drůga mou dwa uoficjalne mjůna: we Uochodzach to je 'ul. Opolska', a we Kůmprachćicach 'ul. Ochodzka'.

Uopolskou (drůga). Uopolskou zacynou śe wele uochojdzkej feśtrowńe i kludźi na połedńowy zachůd mjyndzy Kurejkůn a Adlerkůn, nad autobanůn A4, bez Durśtik, wele Antka (po polsku: 'Dębowiec'), bez Cerwjůny Krziz, aze do Przichoda. Mjůno 'Uopolskou' dali tej drůdze Przichodzańe ftorzi pjyrwej ńůn jejźdźyli ze Przichoda bez Uochodze na tourg do Uopolou. Pozůr: drůga Uopolskou we lejśe a śuseja ftorou śe teraski uoficjalńe zwjy 'ul. Opolska' to sůn blank roztomajtne drůgi!

Wypoulůnka. Jak śe jedźe uod Uochůdz drůgůn Uopolskůn we strůna Przichoda, to za Antkyn je las ftory śe wyhajcowoł we 1943 roku. Na tyn las Uochodzańe padajůn do teraska 'Wypoulůnka'.

Źelůnou (drůga). Tak goudajůn na drůga we lejśe ftorou kludźi na połedńowy zachůd, mjyndzy Bjołům a Kurejkům. Mjůno wezło śe uod tego ize na tej drůdze zouwdy rosło kans trouwy.

Zastawa. Tak śe goudou na pjyrsou ślojza na Rynńe, jake pu kilomejtra uod Jydynbergu we strůna Důmecka. Pjyrwej bůł tan taki podugowaty stouwek do ftorego kans dźejckůw ze Uochůdz jejźdźůło śe kůmpać. Jak łůnka wele Zastawy bůła uośycůnou, to fojermany przijyzdzali tan ibować abo plůmpać woda. Padou śe "być my na Zastawje", "iś/jechać na Zastawa", "Kůmpać śe na Zastawje/w Zastawje". Ńeftorzi 'zastawůma' zwali wszyske trzi ślojze na Rynńe.

Zidlůng. Tak śe zwjy zachodńou tajla Uochůdz, ńedaleko uod lasa. Mjůno wezło śe uod mjymjeckygo słowa 'Siedlung'. Na Zidlůng ńeftorzi padali tes `Teksas'. Tukej idźe uobejzdrzeć Zidlůng knypsńynty ze satelity. Uoficjalnyn mjůnyn Zidlůngu teraski je 'Osiedle'.

Zoupůćy/Zoupůć. Tak goudajůn na tajla Uochůdz przi drůdze ftorou zwjy śe teraski 'ul. Prószkowska'. Douwnyn mjůnyn zoupoćou je `Zaśyłek'.

Uochodze na landkartach a zdjyńćach ze satelity

Google maps Zumi -landkarta Zumi - zdjyńćy Szukacz Targeo

Landkarta ze kůjńca XIX st. (na dole, przi prawym kraju)

Interesantne fakty uo Uochodzach, Uochodzanach a uochojdzkej goudce

Bodejś mjůno 'Uochodze/Ochodze' wezło śe uod słowa 'ochodza/ochoza', ftore znacůło 'kůnsek landu, co uod ńygo grańice bůły nacychowane bez uobyńśćy douokoła do kupy ze sůmśadůma'.
Na Uochodzanůw ludźe ze wśůw douokoła Uochůdz goudali 'Kopśicry', 'Wystrachy' abo 'Huraszouki'. 'Kopśicry' skiś tego ize jak Uochodzańe grali w bala, to cansto mjeli na gowach pouski ze wołny coby kudły jym do uocůw ńe włajźůły. 'Wystrachy' skuli tego ize w Uochodzach mjyskało kans ludźi ftorzi mjanowali śe 'Wystrach'. A 'Huraszouki' skiś tego ize Uochodzańe mjeli charakteristicnůn wymouwa dlou goski 'sz'. Tan dźe normalńe na wśach wele Uopolou goudou śe `s',

w Uochodzach sło usłyseć `sz'. Dlou przikładu, goudało śe: szuszka, miszka, szyszka, do lasza.

Uochodzańe padali na Nowowśůnůw 'Ksiksouki'. Śmjouli śe ize Nowowśůny goudajům "Pseskocůła zaba pses ksipop i połůmała se ksiz", choćouz, prouda pedźeć, tańći gynau tak ńe goudali.
Jak ftojś ze Uochůdz jedźe do Przichoda abo do wśi kajś wele Przichoda, to padajům ize uůn "jedźe dudum" abo "jedźe do za lasam". Jak ftojś tan mjyskou, to ńeftorzi goudajům, ize uůn "mjyskou za lasam" abo "mjyskou dudum". Je tak skuli tego ize Przichodzańe zamjan "za lasym" goudajům "za lasam", a zamjan "dodům" radzům "dudum". A juzajś dlou ludźi ze Przichoda, to Uochodzańe mjyskajům "za lasam".
Bez noc ze Ńedźele Wjylkanocnej na Pjyńdźałek Wjylkanocny uochojdzke karluse bjylům dźouchům uokna woupnyn. Jak dźoucha je robotnou, to rano, kej ludźe idům do kojśćoła, wszyske uokna sům jus blank wysnozůne i ńic ńe znać śeli ftojś tan bůł bez noc bjylić.
29.07.1921r. na Pruskowje (7 km uod Uochůdz) bůła zmjerzůnou rekordowou tymperatura +40,2 °C.
Za Mjymca we starej uochojdzkej fojerwerze bůł harest. Jak ftojś we Uochodzach cojś nawynokwjoł i bůł chycůny, to śandara go tan zawjyroł na 24 godźiny a potyn juzajś na drugi dźiyń wypuscoł dodům.

Bibljografijou

"Encyklopedia powstań śląskich" Opole 1982
J. Filipczyk, M. Goc, E.Matuszczyk, U. Zajączkowska, "Gmina Komprachcice" ISBN 83-901570-9-8.
Kronika szkolna Ochodze.
Szymon Koszyk, "Pogwarki opolskie. Wesołe goudki i statecne łosprouwki

jako tez róztomajte śpiywki ze strón łodrzańskich." Katowice 1959

J. Madeja (red.) "Powiat Opolski - szkice monograficzne" Opole 1969
Stanisława Sochacka (red.), "Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, tom IX". Opole 1999 ISBN 83-7126-119-5
Henryk Zając, "Parafia w Ochodzach wczoraj i dziś".

Linki

Przipisy

↑ Lista uofjarůw (ńe wszyskich) na neczajće denkmalprojekt.org

[1] Lista uofjarůw (ńe wszyskich) na neczajće denkmalprojekt.org

[1]