Pōdź kaj inhalt

Josef Koždoň

Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Jozef Kożdōń)
 Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Josef Koždoň

Josef Koždoň we Skoczowie, kej bōł gmińskim Aprowizacyjnym Kōmisŏrzym
Data a plac narodzyniŏ 8 września 1873
Lesznŏ Gōrnŏ
Data a plac śmierci 7 grudnia 1949
Ôpawa
Powōd śmierci żōłtŏczka niyżytowŏ
Plac spoczynku smyntŏrz we Ôpawie
Fach politiker
Nacyjŏ ślōnskŏ
Ôbywatelstwo Austryjŏ-Madziary
(1873–1918)
Czechosłowacyjŏ
(1918–1949)
Partyjŏ Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ
Galeryjŏ we Wikimedia Commons

Josef Koždoň, śl. Jozef Kożdōń, pol. Józef Kożdoń, miym. Josef Kozdon[1] (nar. 8 września 1873 we Lesznyj Gōrnyj, um. 7 grudnia 1949 we Ôpawie) to bōł ślōnski politiker, założyciel i lider Ślōnskij Ludowyj Partyje a spōłzałożyciel i gyneralny sekretŏrz Ferajnu Ślōnzŏkōw (Bund der Schlesier) we Cieszyńskim Ślōnsku we Austryjŏ-Madziarach a niyskorzij we Czechosłowacyji. Bōł spōmŏgŏczym idyje nadaniŏ autōnōmije i samostanowiyniŏ dlŏ Ślōnska a idyjologym egzystowaniŏ ôsobnyj ślōnskij nacyje[2]. Działŏcz ôbywatelski i samoregyrōnkowy, deputyrowany Ślōnskigo Landtagu we Ôpawie ôd 1909 do 1918, macher czechosłowackij delegacyje we kōnferyncyji we Wersalu we 1919 roku, czōnek ślōnskij Krajowyj Kōmisyje Administracyjnyj we Ôpawie ôd 1919 do 1927, byrger Czeskigo Cieszyna ôd 1923 do 1938, założyciel (1925) a lider (1940–1944) Ślōnskigo Ludowego Banku.

Biografijŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Narodziōł sie ôn we wanielickij bauerskij familiji we Austryjŏ-Madziarach. W dōma nauczōł sie cieszyńskigo dialektu ślōnskij gŏdki, jak tyż polskij a miymieckij gŏdki[3]. Skōńczōł niymieckõ szkołã ludowõ we ônego familijnyj Lesznyj Gōrnyj, niymiecke gimnazyjōm ryalne we Cieszynie i niymiecke[pozōr 1] syminarium rechtorske, tyż we Cieszynie (1892), kaj przeszoł kurs polskij gŏdki. Ôd 1893 do 1898 robiōł ôn we niymieckij szkole ludowyj we Strumiyniu, a ôd 1898 roku we dwugŏdkowyj, wanielickij szkole ludowyj we Skoczowie, co bōł ônyj kerownikym ôd 1902 roku. Bōł aktywnym czōnkym ślōnskigo Krajowego Ferajnu Rechtorōw we Ôpawie[4]. Propagowoł edukacyjõ – zainicjowoł stworzynie polskij publicznyj czytelni we Strumiyniu a spōłtworzōł niymiecke Tŏwarzistwo Czytaniŏ (Leseverein) we Skoczowie.

Krōm robot we szkole, tyż ôd 1898 roku bōł majstrym ôd chōru niymieckigo Mynskigo Tŏwarzistwa Śpiywaniŏ we Skoczowie. We ônego szkole krytykowoł kamratōw za niymczanie mian i bōł przeciwny roztōmajtym tyndyncyjōm germanizacyjnym[5]. Skirz tego niymiecki, cieszyński cajtōng „Silesia” nazwoł go „polskim agitatorym” i ôd terŏz wielu „uchodziōł za Polŏka”[6]. Josef Koždoň ôd 1905 roku zaczōn gosić hasło „Ślōnsk dlŏ Ślōnzŏkōw”[7], przi czym fest sprzeciwioł sie wzrōstowi polskich i czeskich wpływōw postrzōd miyjscowyj ludności bez inteligyncyjõ, co napływała ze Galicyje i Morawy a ônyj kamratōw. We 1907 roku wziōn udzioł we kampaniji ôbiōrczyj skupiny ônego szwigra, byrgera Skoczowa Karola Sohlicha – Niymieckij Progresywnyj Partyje, kerŏ we welowaniu do austryjŏckij Rady Państwa mioła kōnkuryncyjõ ze Niymieckōm Krześcijōńskōm Ludowōm Partyjōm i Niymieckōm Socjalistycznōm Partyjōm. We 1910 roku założōł Kōmitet dlŏ Utrzimaniŏ Czystoty Ślōnskij Gŏdki, kerego auftragym bōło wyciepniyńcie germanizmōw ze cieszyńskigo dialektu[8]. Spōmŏgoł idyjõ dwugŏdkowyj edukacyje, tōż dopōminoł sie wkludzyniŏ nauczaniŏ niymieckij gŏdki we polskich szkołach ludowych, cum bajszpil we Wielgich Gōrkach, jak tyż polskij gŏdki we niymieckich szkołach ryalnych i gimnazyjach, cum bajszpil we Cieszynie[9]. Wypōminoł ôn polskim nŏrodowcōm, iże sami fest dobrze znajōm niymieckõ gŏdkã, skirz czego majōm zapewniōne wysokodochodowe posady, a tyż iże uczōm włŏsne bajtle tyj gŏdki, a we tym samym czasie krytykujōm jejich za blokowanie utrakwizacyje polskich szkōł ludowych i dōnżynie do zmiany szkōł dwugŏdkowych we ino polske, co ôdbiyrało bajtlōm ślōnskich chopōw możebność nauki niymieckij gŏdki, a tym samym szansã sztajgniyńciŏ ônych społecznego sztatusu. Podkryślōł to słowami:

„ Wszechpolskŏ partyjŏ chce ino, coby bajtel ôd biydnego chopa, pod bankym narodzōny, na dycki ôstoł pod bankym. ”


Za ôdpowiydź, Polŏki skōmyntowali ônego wypowiydź tekstym „Koždoň zniyważŏ chopōw”[10]. Josef Koždoň nikej niy zmiyniōł swojich poglōndōw. Klarownie prawiōł: „Niy je żech Niymcym, dyć niy je żech tyż i niy chcã być Polŏkym”[11].

Politiker we Austryji

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Piyrsze wydanie cajtōngu „Ślązak”

W lecie 1908 roku Koždoň zaczōn formowanie włŏsnyj skupiny Ślōnskij Ludowyj Partyje, kerŏ we mōmyncie registracyje we styczniu 1909 roku, mioła kole 2000 czōnkōw, sebranych we 30 terynowych skupinach[12][13]. Ôd lutego 1909 roku partyjŏ wydŏwała włŏsnõ presã – tydnik „Ślązak” (Ślōnzŏk) – redagowany ôd Adolfa Hoffmana a niyskorzij Klaudiusza Koske. We cajtōngu, miyndzy inkszymi sōm Koždoň gŏdoł, iże Ślōnzŏki to je ôsobnŏ nacyjŏ[14]. Koždoň mianowoł „Ślązaka” „nojpoczytniyjszym cajtōngym we Weschodnim Ślōnsku”[15]. Tyż ôd 1909 roku Josef Koždoň bōł deputyrowanym do Ślōnskigo Landtagu we Ôpawie ôd ônego partyje. Ôbrany bōł ze biylsko-strumiyńsko-skoczowskigo rejōnu welowaniŏ. Dostoł ôn sam wiyncyj gosōw aniżeli prziwōdca polskigo ruchu we Cieszyńskim Ślōnsku – Józef Londzin[16]. We rejōnie cieszyńsko-jabłōnkowsko-frysztackim zwyciynżōł Franciszek Halfar, podpiyrany społym ôd strōnnictwa Polŏkōw, jak i Ślōnzŏkōw. Drugi mandat dostoł polski nŏrodny działŏcz Jan Michejda, kery bez gosy czeskich elektorōw pokōnoł Józefa Cichego, kandydŏta ôd ŚLP[17]. Trzeci kandydŏt ôd ŚLP – Edward Quasnitza – wygroł we I turze we rejōnie frydecko-ôstrawsko-bogumińskim, kaj pokōnoł polskigo kandydŏta Adamka i czeskigo bauera, bez co dotrzoł do ścisłego welowaniŏ, w kerym ulegnōł czeskimu nŏrodowcowi Janowi Poppe – byrgerowi Ślōnskij Ôstrawy[18] (terŏźnie tajla Ôstrawy). We Syjmie Koždoň zasiŏdoł we Wydziale Ekōnōmicznym, Spraw Wojskowych i Publicznego Bezpiyczyństwa, kaj zaprzijŏźnił sie ze synkym ôd ślōnskigo krajowego hetmana grŏfym Jōnym Larisch-Monnichem ze Karwinyj. We lipniu 1910 roku we Cieszynie społym ze Józefym Cichym i Pawłym Waniōm założōł zaplecze Ślōnskij Ludowyj Partyje – Ferajn Ślōnzŏkōw (Bund der Schlesier), przōdzij pod mianym Ślōnski Ferajn Ludowy „Nasz Hajmat” (Schlesischer Volksverband „Unsere Heimat”).

Koždoň zwalczoł liderōw polskigo ruchu Jana Michejdã i Józefa Londzina, protestowoł tyż przeciw przibywaniu polskich rechtorōw i fabrykŏrzy ze Galicyje na teryn Cieszyńskigo Ślōnska, bo prawiōł, iże ôdbiyrajōm ôni robotã hanysōm[19]. Podanie gŏdoł ô Czechach ze Morawy i Czech – ôbskarżoł ônych ô „czechizacyjõ” Cieszyńskigo Ślōnska[9]. Polske badŏcze dajōm pozōr, iże niy wystympowoł przeciw niymieckim przibytnym[20]. We 1910 roku we Cieszyńskim Ślōnsku pōmiyszkało kol. 57 tysiyncy imigrantōw ze Galicyje, 25 tysiyncy imigrantōw ze Czech i Morawy a rōncz 2 tysiōnce imigrantōw ze inkszych austryjŏckich krŏjōw[21]. Pōnadto zapōminajōm ôni, iże lidery napływowych Czechōw chcieli prziłōnczyć Austryjŏcki Ślōnsk do Morawy (co ôsiōngli antlich we 1928 roku), lidery napływowych Polŏkōw chcieli prziłōnczyniŏ Cieszyńskigo Ślōnska do Galicyje, przi czym gŏdali, iże „Cieszyński Ślōnsk dycki bōł administracyjnōm tajlōm Krakowskigo”[22], za to napływowe Niymce (m.in. Haase, Bukowski, Payer) podpiyrali utrzimanie samodzielnego i autōnōmicznego sztatusu korōnnego krŏju Ślōnsk, a tyż ôficjalnie poprzili nastōnie i działalność brōniōncyj tego sztatusu Ślōnskij Ludowyj Partyje, kere to sparcie (a nojbarzij ôd Payera) polske nŏrodowce ofyn spōminali dlŏ Kożdonia.

Krysy ôbiōrcze nr 13 i 14 we 1911 roku, na żōłto zwyciynstwo kandydŏta Józefa Kożdonia

We 1911 roku Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ bōła nojsrogszōm skupinōm politycznōm we Cieszyńskim Ślōnsku. Ôbyjmowała panowanie we 39 gminach biylskigo a cieszyńskigo krysu[21]. W tym tyż roku, z tych rejōnōw Josef Koždoň bōł kandydŏtym na deputyrowanego do Rady Państwa we Wiedziyniu. Straciōł jednak dużo gosōw skirz socjalistōw (Chobota i Kunickigo), kerzi dziynki nagośniyniu powiōnzań Kożdonia ze ślōnskōm arystokracyjōm, pokōnali go nawet we pŏru gminach, we kerych reskyrowała ônego partyjŏ. Wpływ na to miało tyż wyciepniyncie ze biylskigo rejōnu 8 gminōw kole Biylska, kere sparły Kożdonia we syjmowych welowaniach, a kere we parlamyntarnych welowaniach bōły prziłōnczōne do jednego ze rejōnōw we Ôpawskim Ślōnsku (krys ôbiōrczy nr 10). Bez to mandaty we ôbōch rejōnach zdobyli kandydŏty polskigo nŏrodnego ôboza (Londzin i Michejda). W czasie I wojny światowyj Koždoň formalnie durch bōł deputyrowanym, nale Ślōnski Landtag niy ôbradowoł. Koždoň przijōn funkcyjõ Aprowizacyjnego Kōmisŏrza gminu Skoczōw, przi czym bōł w Kōmitecie dlŏ podpor familiji wojŏkōw. We 1914 roku ônego partyjŏ miała kole 1000 czōnkōw[23].

Ciynżki ôkres 1918–1920

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Po kōńcu I wojny światowyj Koždoň mioł nadziejã na niyzawisłość dlŏ Austryjŏckigo Ślōnska we rōmach federacyje państw austryjŏckich. Kej ta kōncepcyjŏ padła, ôpedzioł sie za ônego imyntnym samostanowiyniym i połōnczyniym ze propōnowanym niypodlygłym gōrnoślōnskim krŏjym. We czesko-polskij ôstudzie ô dŏwne cieszyńske ksiōnżynctwo ôpedzioł sie po zajcie Czechōw. We grudniu 1918 roku Josef Koždoň społym ze ônego ślubnōm Juliōm bōł porwany ôd Polŏkōw[16] a ôsadzōny we wiynziyniu we Krakowie, a ônego ślubnŏ we ôbozie Kraków-Dąbie. Koždoň bōł wypuszczōny po miesiōncu po interwyncyjach tukejszych niymieckich i czeskich politykrōw. Po tym incydyncie zamiyszkoł we Ôstrawie.

We czasie miyndzynŏrodowych ôsprŏwek ô prziszłości Ślōnska propōnowoł utworzynie samostanowiōnego krŏju, co we ônego skłŏd mioł wchodzić dŏwny Austryjŏcki Ślōnsk, teryn Morawy ôddzielajōncy ônego dwie tajle ôd siebie (rejōn Ôstrawy i Mistek z Koloradowym), Biołŏ ze ôkolicami – niyskorzij to państwo miało połōnczyć sie ze samostanowiōnym krŏjym Gōrnego Ślōnska. Na wersalskij kōnferyncyje „Memorioł we sprawie utworzyniŏ Republiki Ślōnsk Weschodni – Cieszyn”, zrychtowany ôd Kożdonia a Richtera i Fuldã – liderōw Delegacyje Niymieckich Partyji Weschodnigo Ślōnska, przedstawiōł biylski rajca Robert Piesch, wchodzōncy we skłŏd austryjŏckij delegacyje. Sam, krōm mocy memoriałōw ôd Kożdonia, Kōmisyjŏ dostała „Memorioł we sprawie Samostanowiyniŏ Cieszyńskigo Krŏju” ôd Eduarda Augusta Schrodera[24], kerego autōr podpiyroł i argōmyntowoł dōnżynia do samostanowiyniŏ ôd Kożdonia. Postulat mioł sparcie u trzech czōnkōw Miyndzysojuszniczyj Kōmisyje: Duboisa ôd Zjednoczōnych Sztatōw, Tissiego ôd Italije i Coulsona ôd Wielgij Brytanije, nale powŏżnie zaôpōnowoł przedstŏwiciel Francyje – Grenard. Terŏzki Koždoň zapropōnowoł, coby we ślōnskim absztimōngu przidać trzeciõ ôpcyjõ ôbioru – samostanowiyniŏ, nale zaś ônego postulat niy dostoł sparciŏ. Tedy Koždoň nawiōnzoł bliske relacyje ze nojwŏżniyjszymi politikerami Czechosłowacyje: prezydyntym Tomášym Masarykym, prymierym Karelym Kramářym i ministrym spraw zagranicznych Edvardym Benešym. Zapewniyli go ôni, iże Ślōnsk we granicach Czechosłowacyje zachowie politycznõ autōnōmijõ, kerõ posiadoł we mōnarchiji Habsburgōw, a Ślōnzŏki dostanōm nŏrodnõ autōnōmijõ. We Paryżu Koždoň bōł jednym ze macherōw czechosłowackij delegacyje. Sam ôbalōł argumynta etniczne polskij zajty, przekōnoł aliantōw, iże Ślōnzŏki to sztwŏrtŏ, ôsobnŏ nacyjŏ na tym terynie. Skrytykowoł plan tajlōngu Cieszyńskigo Ślōnska na dziołe wodnym pōmiyndzy Ôlzōm a Wisłōm, bo niy chcioł „za żŏdnõ cynã ôdstōmpić Ustrōniŏ, Skoczowa i Strumiyniŏ”[25], kaj mioł nojwiyncyj spōmŏgŏczy. Przekōnoł czechosłowackich politykrōw do forsowaniŏ absztimōngu, bo jak prawiōł, ônego spōmŏgŏcze to wiynkszość ludności Cieszyńskigo Ślōnska, w tym 9/10 wanielikōw. Krōm ôficjalnego sparciŏ dlŏ Czechosłowacyje, Koždoň niy zrezygnowoł ze ôpcyje samostanowiyniŏ i nawiōnzoł bliskõ spōłpracã ze liderym gōrnoślōnskich spōmŏgŏczy samostanowiyniŏ Ewaldym Lataczym, kerujōncym pōłmilijōnowyj Unije Gōrnoślōnzŏkōw (Bund der Oberschlesier)[26].

We tym ôkresie, ôbie ôrganizacyje utworzōne ôd Kożdonia przibrały masowõ naturã. Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ miała pŏrãnŏście tysiyncy czōnkōw, a Ferajn Ślōnzŏkōw 52 tysiōnce czōnkōw. Ze inspiracyje Kożdonia we Frysztŏcie Paweł Bajtek założōł Ślōnskõ Socjaldymokratycznõ Partyjõ, tworzōncõ sie ze lewicowych spōmŏgŏczy ślōnskij nacyje, zaôbycz ze Ustrōniŏ i Goleszowa, kaj miała nojsrogsze terynowe skupiny. We ôrganizowaniu ônyj rosnōncych struktur broł udzioł Karol Smyczek – ôsobisty sekretŏrz Kożdonia. Imyntnŏ wielość czōnkōw a sympatykōw „ruchōw ślōnzŏkowskich” je szacowanŏ na 100 tysiyncy ôsōb[3]. Wiynkszość ze nich miyszkała na terynach administrowanych ôd Polŏkōw, a sam ôbowiōnzowoł zakŏz kolportażu cajtōngu „Ślązak”. Czōnki tych ôrganizacyji podle m.in. Kożdonia byli ôfiarami zastrŏszaniŏ, sprań, podpaleń, dymolowaniŏ ônych lokalōw itp.[27] Nojbarzij narażyni na terror byli ślōnske socjaldymokraty, skirz czego Koždoň ugŏdoł sie ze Emanuelym Chobotym – liderym Polskij Socjaldymokratycznyj Partyje ze siydzibōm we Ôstrawie, rywalizujōncyj ze Polskōm Partyjōm Socjalistycznōm ze siydzibōm we Cieszynie. ŚSDP i PSDP zjednoczyły sie pod mianym tyj ôstatnij[28]. Polske władze prōbowały dokōnać tyż rozłamu we samyj Ślōnskij Ludowyj Partyje. Prōba wykreowaniŏ propolskigo Karola Sikory na lidera partyje niy prziniosła sukcesu, tōż siyłōm[29] zmusiyli pŏrunŏstu strzod znaczōncych działŏczy do ôdbyciŏ partyjnego sjŏzdu i wykluczyniŏ Kożdonia ze ôrganizacyje. Taki mydialny pokŏz zafungowoł na władze we Pradze, kere stwiyrdziyły, iże je to ryalny rozpad tm. „ruchu ślōnzŏkowskigo”, a wycŏfały sie ze dōnżyń do absztimōngu. Niy pōmōg byzuch Kożdonia we Pradze ani protest do alianckij Kōmisyje. Przeciw woli miyszkańcōw 15 lipnia 1920 dokōnane bōło potajlowanie Cieszyńskigo Ślōnska. Po polskij zajcie, kaj ôstało kole 80% struktur Ślōnskij Ludowyj Partyje a Ferajnu Ślōnzŏkōw robota strōnnikōw Kożdonia niy bōła dozwolōnŏ[3].

Miyndzywojynny ôkres

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Ôd 1919 roku Koždoň bōł czōnkym Krajowyj Administracyjnyj Kōmisyje dlŏ Krŏju Ślōnskigo ze siydzibōm we Ôpawie. Po potajlowaniu Cieszyńskigo Ślōnska zamiyszkoł we nowopowstōnym Czeskim Cieszynie we Czechosłowacyji. Hned ôbsztalowoł politykã wobec władz Czechosłowacyje, ôd kerych dopōminoł sie zoce dlŏ regiōnalnych ôdrymbności, nŏrodnyj autōnōmije i amtōw dlŏ Ślōnzŏkōw. We styczniu 1921 roku, kej kludziōł delegacyje przedstŏwicieli Krŏju Ślōnskigo, bez powołowanie sie na przedabsztimōngowe ôbiecki ôd regyrōnku, prōbowoł dostać ôd prezydynta Tomáša Masaryka autōnōmijõ dlŏ czeskigo Ślōnska[30]. Nale Masaryk niy mioł żŏdnych formalnych zobowiōnzań (pōniywŏż absztimōng sie niy ôdbōł) wycŏfoł sie ze ônego ôbiecek. Kwestyjŏ nŏrodnyj autōnōmije regyrōnek potraktowoł enigmatycznie. W czasie wykŏzu ludzi miast propōnowanyj ôd Kożdonia kategoryje: ślōnskŏ nacyjŏ, ukŏzały sie trzi: Ślōnzŏk-Czechosłowŏk, Ślōnzŏk-Polŏk, Ślōnzŏk-Niymiec, a deklarujōnce to 47 tysiyncy ôsōb rozciepniynte bōły pōmiyndzy trzi nacyje[12]. Skirz tego Ferajn Ślōnzŏkōw niy mōg ôficjalnie reprezyntować ślōnskij myńszości, tōż potajlowoł sie na gŏdkowe sekcyje: niymieckõ, polskõ i czeskõ. Tã ôstatniŏ hned bōła zlikwidowanŏ, bo niy mogła dostŏwać dotacyje dlŏ nŏrodnych myńszości. Josef Koždoň prziwstoł do niymieckij sekcyje, nale bydōc sekretŏrzym gyneralnym przewodziōł ôrganizacyje ôficjalnie reprezyntujōncyj tak niymieckõ myńszość, jak i polskõ. Prziwstōnie Kożdonia do niymieckij sekcyje, wynikało ze faktu, iże zgodnie ze prawidłami, do keryjś prziwstŏć musioł. Za to we czasie niyskorniyjszego wykŏzu ludzi we 1930 roku, kej ślōnskŏ nacyjŏ bōła potajlowanŏ na kategoryje: Ślōnzŏk-Czechosłowŏk, Ślōnzŏk-Czech, Ślōnzŏk, Ślōnzŏk-Polŏk, Ślōnzŏk-Niymiec i Ślōnzŏk-Słowŏk[12], sōm Koždoň zadeklarowoł sie ino jako „Ślonzok”[31]. Ze ônego działalnościōm we kwestyji ôdrymbności ślōnskij nacyje we latach 30. korespōndowała twōrczość a działalność ôd frydeckiego pisŏrza Erwina Goja (Óndra Łysohorsky), co ô nim Czechy pisali: „Ondra Lysohorsky, to je Koždoň na Parnasie”.

Na frakcyje potajlowała sie tyż sama Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ. Frakcyjŏ proczeskŏ ze Karolym Smyczkym i Karolym Pawlasym za liderōw dokōnała secesyje, czym stała sie ôsobnōm partyjōm, spōłpracujōncōm ze czeskimi Agrariuszami. Frakcyje proniymieckŏ i polskogŏdkowŏ, spōłdziałały ino we niykerych gminach, a łōnczyła jy ôsoba Józefa Kożdonia. Frakcyjŏ niymieckŏ pod wodzōm ôd Rudolfa Francusa i Waltera Harbicha skutecznie sztartowała we welowaniu do cieszyńskigo krysu. Za to frakcyjŏ polskogŏdkowŏ we welowaniu do praskigo parlamyntu i brnyńskigo Syjmu, wchodziyła we skłŏd szyrokij polskij koalicyje. Liderym delegacyje, kludzōncyj koalicyjne ôsprŏwki, bōł Koždoň. Spōlnym hasłym ôbiōrczym polskij koalicyje bōło: „Ślōnsk dlŏ Ślōnzŏkōw” we welowaniu do parlamyntu (1925), a piyrszy plac we welowaniu do Syjmu (1928) zajōn Gustaw Wałach ôd Ślōnskij Ludowyj Partyje[32]. Krōm spōłprace ze Polŏkami, Josef Koždoň durch uwŏżoł sie jyny za Ślōnzŏka. We 1929 roku ôdciepnōł tōż propozycyjõ Strōnnictwa Ludowego rozwiōnzaniŏ Ślōnskij Ludowyj Partyje i prziłōnczyniŏ sie do ôboza polskigo. Wczaśnij ôdciepnōł czeskõ propozycyjõ ôpuszczyniŏ Ślōnska i ôbjyńciŏ ekspōnowanego stanowiska we Pradze. We 1927 roku czechosłowacki regyrōnek zaś wyciepnōł ôbiecki dane Ślōnzŏkōm, kej uzdoł połōnczyć czeskõ tajlã Ślōnska ze Morawōm. Ôrŏz powstoł Kōmitet Ôbrōny Praw Ślōnska, pod liderstwym byrgera Ôpawy Ernsta Franza, kery prōbowoł zapobiyc wkludzyniu tyj decyzyje, m.in. bez kolportaż niymieckogŏdkowyj broszury ôd Kożdonia „Prawo naszyj ślōnskij ôjczyzny do administracyjnyj niyzawisłości” (Das Recht unserer schlesischer Heimat auf die verwaltungmässige Selbständigkeit), kaj przedstawiōnŏ bōła niyracjōnalność tyj decyzyje, podle ôprzyniŏ sie na argumyntach historycznych, ôbywatelskich i ekōnōmicznych[33]. Przeciwko połōnczōnego Krŏju Ślōnsko-Morawskigo protestowały pospōł Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ, Ferajn Ślōnzŏkōw, jak tyż wszyjske polske i niymiecke ôrganizacyje, jednak praske władze zignorowały te haje.

Josef Koždoň – byrger Czeskigo Cieszyna we czasie ôficjalnego fajeru

W 1938 roku Czechosłowackŏ Armijŏ pokōnała aufsztand ôd sudeckich Niymcōw we Ôpawskim Ślōnsku. Skirz tego, III Rajch upōmnioł sie ô teryny Czechosłowacyje zamiyszkane zaôbycz bez ludność niymieckõ, a Polska, ô tm. Zaôlzie (zachodni Cieszyński Ślōnsk bez krysu frydeckigo i Ślōnskij Ôstrawy). Ôwdy alianty wysłoli do Pragi ônych przedstŏwicieli. 8 września Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ, jako „reprezyntacyjŏ ślōnskij nacyje”, wysłoła memorioł do przedstŏwiciela Wielgij Brytanije – lorda Waltera Runcimana, w kerym spōminała ô niydotrzimanyj ôbiecce absztimōngu we 1920 roku. Chciała ôd sztwōrki alianckich mocarstw zrobiyniŏ absztimōngu we kwestyji neutralizacyje spornych terynōw. Pismo, do kerego prziwstōnŏ bōła praca ôd Kurta Witta „Die Teschener Frage”, sygnował m.in. czesko-cieszyński byrger Josef Koždoň (snŏdź autōr memoriołu)[34]. Jednak postulat „reprezyntacyje ślōnskij nacyje” – jak sie sami ôkryślyli – niy mioł echa.

We 1923 roku, krōm niyakceptacyje ôd czeskich władz, co chciały Czecha na tym stanowisku, gosami ôd Niymcōw, Ślōnzŏkōw i Polŏkōw (we proporcyjach 15, 5 i 2, przeciw 13 czeskim gosōm)[16], Koždoň bōł ôbrany byrgerym Czeskigo Cieszyna. Dziynki ônego talyntōm ôrganizacyjnym, Koždoň bōł barzo dobrym byrgerym, co prziznŏwali nawet ônego ôpaczniki. We czasie ônego regyrowaniŏ miasto rozwijało sie fest wartko, zbudowany bōł lazaryt, szkoły i przedszkola m.in. tyż polskŏ szkoła, a przede wszyjskim zgolymŏ wielość dōmōw miyszkalnych m.in. kamynice przi hulicy Akacjowyj jak tyż ôsiedle jednofamilijnych dōmkōw „Na Rozwoju”. Krōm katolickigo kościoła powstoły trzi wanielicke („Na Rozwoju“, „Na Niwach“, czeskobraterski na Frydeckij), synagoga a kōmunalny smyntŏrz. Postawiōne bōły tyż administracyjne budōnki m.in. gmach krysowego amtu, a we 1929 roku Czeski Cieszyn dostoł włŏsny rathaus, przi kerym we 1933 roku powstoł nowy rynek. Miasto przetnōł nec nowych ulic (po potajlowaniu Cieszyna bōła sam praktycznie ino jedna hulica), powstoła tyż miastowŏ masarnia, znacznie rozrosła sie infrastruktura handlowŏ i gastrōnōmicznŏ. Byrger Koždoň we czasie wszelich ôficjalnych przemōwiyń używoł krōm amtowyj czeskij gŏdki i niymieckij – rodnyj dlŏ wiynkszości miyszkańcōw, tyż polskij gŏdki, krōm tego, iże Polŏki niy stanowiyli we Czeskim Cieszynie ôrdōnkowych 20% miyszkańcōw, co gwarantowałoby im gŏdkowe rōwnouprawniynie. Dziynki ônego hyrskości dostŏwała cołkŏ Ślōnskŏ Ludowŏ Partyjŏ, keryj sparcie we mieście trzikrotnie urosło (1922 – 604 gosy i 5 rajcōw, 1931 – 1684 gosy i 12 rajcōw)[35]. Trzi razy we 1923, 1927 a 1931 roku bōł ôbiyrany głosami ôd Ślōnzŏkōw, Niymcōw i Polŏkōw przi sprzeciwianiu ôd Czechōw. Sztwŏrty rŏz bōł ôbrany jednogośnie we wrześniu 1938, nale miesiōnc niyskorzij, po aneksyji „Zaôlziŏ” ôd Polŏkōw, bōł ôn wyciepniynty ze tyj funkcyje[pozōr 2]. 6 paździyrnika nowe władze zdelegalizowały wszyjske niypolske ôrganizacyje na tym terynie, tyż Ślōnskõ Ludowõ Partyjõ i Ferajn Ślōnzŏkōw.

Działalność we III Rajchu

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Po uwiynziyniu, krōtkim pobycie we Biylsku i Katowicach, kaj używoł gościnności niymieckij myńszości (Volksbundu), nawrocie do Cieszyna i dalszych ôdpytōnkach, w listopadzie 1938 roku Koždoň przeniōs sie na teryn III Rajchu, do Ôpawy. Ôwdy bez wiedze i zwōle ôd Kożdonia, lider proniymieckij frakcyje Ślōnskij Ludowyj Partyje Walter Harbich nawiōnzoł kōntakt ze piyrwyjszym czōnkym tyj partyje Paulym Lamatschym i bez ônego postrzednictwo podporzōndkowoł zdelegalizowanõ Ślōnskõ Ludowõ Partyjõ Cyntralnyj Placōwce Ludności Niymieckij (Volksdeutsche Mittelstelle), powiōnzanyj ze wydziałym nacyjnym agyndy dywersyje a interview, podporzōndkowanyj Reichsführerowi SS[34]. Koždoň mioł nadziejã, iże niymiecke reskyrowanie na Ślōnsku bydzie nawrotym czasōw mōnarchije Habsburgōw. Wrōciōł do Cieszyna „ôwacyjōm powitany ôd ônego spōmŏgŏczy”[36] dwa tydnie po zajyńciu miasta ôd Wehrmachtu. Ôczekowania Kożdonia na sparcie ônego starōnkōw we sprawie samostanowiyniŏ Ślōnzŏkōw niy bōły społniōne, a Niymce użyli go do roztōmajtych ônych celōw, zaôbycz do stŏwki wojŏkōw[16]. Niy prziwrōciyli mu stanowiska byrgera, niy zalegalizowali Ślōnskij Ludowyj Partyje, niy przizwolyli wydŏwaniŏ presy. Po prŏwdzie, we czasie policyjnego wykŏzu ludzi zarachowanŏ bōła nacyjŏ „ślōnzŏckŏ” (ôgraniczōnŏ jyno do terynōw Cieszyńskigo Ślōnska, włōnczōnych dyrekt do Rajchu), co jōm deklarowało 157 tysiyncy ôsōb, atoli dwa lata niyskorzij wkludzōnŏ bōła volkslista, podle keryj wszyjscy mieli być Niymcami. Koždoň ignorowoł zakŏz publicznego gŏdaniŏ ślōnskōm gŏdkōm, publicznie krytykowoł „rozstrzylaniŏ ludności niywinowatyj”, zakŏz używaniŏ polskij gŏdki we kościołach i inksze przejŏwy polityki germanizacyje. Nazisty niy chcieli nałożyć żŏdnych represyji dlŏ Kożdonia, bo rōwnałoby sie to dlŏ nich ze klynskōm propagandy na tym terynie[29]. We wrześniu 1943 roku na 70. gyburstag Kożdonia, ze uzdōniym ôd Adolfa Hitlera (wymŏgane we warōnkach wojynnych) urzōndzōny bōł huczny fajer, w czasie kerego nadany mu bōł tytuł hōnorowego ôbywatela Cieszyna „za zasugi dlŏ niymczyzny”[37]. Tukejszy kreisleiter NSDAP Pannenborg we swojim przemōwiyniu uznoł go za „muster niymieckigo bojownika”, a cieszyński landrat Kruger chwŏlōł go za perfekt wiadōmość miyjscowych relacyji. Przeciw ôpinie nazistowskigo dygnitarzŏ Koždoň używoł swojã pozycyjõ, coby chrōnić przed nazistowskimi represyjami swojich dotynczasowych politycznych ôpacznikōw[38]. Pōmōg nawet swojimu adwersarzowi Władysławowi Zabawskimu[39], kery ôbrażoł Kożdonia 30 lŏt we „Dzienniku Cieszyńskim” a sproł go ze kōmpanami we kwietniu 1909, czym chwŏlōł sie we ônego cajtōngu[38].

Ôstatnie lata życiŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Symboliczny grōb Józefa Kożdonia na smyntŏrzu we Czeskim Cieszynie

Pod kōniec 1944 roku, kej Czyrwōnŏ Armijŏ zbliżała sie do granic Ślōnska, Koždoň społym ze ônego familijōm bōł ewakuowany dalij do Rajchu. Jednak we drōdze uznoł, iże niy chce ôpuszczać Ślōnska. We Karlowych Warach pożegnoł sie ze ślubnōm i poszoł we powrotnõ drōgã do Cieszyna, a sam hned po wkroczyniu Czyrwōnyj Armije bōł pŏrã tydni internowany. Po wojnie ôstoł we Czechosłowacyji i, dziynki flyjdze ôd czeskich nŏrodnych socjalistōw[40], uniknōł ôbskarżyń ô kolaboracyjõ. Władze Czechosłowacyje ôdciepły tyż polski antrag ô ônego ekstradycyjõ. Fiaskym zakōńczyła sie tyż prōba porwaniŏ Kożdonia do Polski, co jōm zaplanowoł zaôlziōński sztab Wojska Polskigo[41]. Po tym trefiyniu, majōncy już 73 lata Koždoň, sprany knyplym i kamyniym[29], zaś przeniōs sie do Ôpawy. Sam – na żōndanie policyje – napisoł antrag ô rehabilitacyjõ, do kerego prziwstoł wykŏz kol. 300 ôsōb, kerym pōmōg w czasach nazistowskigo terroru. Na kōńcu antragu spytoł „czym mōg wiyncyj uczynić i fto wiyncyj uczyniōł?”. Josef Koždoň umrził we 1949 roku na żōłtŏczkã niyżytowõ we ôpawskim hospicyjōm Marianum[4] przi hulicy Roosevelta 45. Pogrzebany bōł 11 grudnia na bazowym smyntŏrzu we Ôpawie. Ônego symboliczny grōb je tyż na kōmunalnym smyntŏrzu we Czeskim Cieszynie.

Poglōndy

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Ônego poglōndy sōm ofyn podsōmowywane hasłym Ślōnsk dlŏ Ślōnzŏkōw[29]. Polske historyki prawiōm, iże podpiyroł ôn akcyje germanizacyje na Ślōnsku. Podle inkszych zdrzōdeł, brōniōł ôn praw ludzi do używaniŏ polskij gŏdki we szkołach i amtach. Niy spiyroł teoryje, iże sam, kaj ôstała polskŏ mŏwa, ta ziymia je polskŏ. Argōmentowoł to tym, iże na pograniczu niy idzie stosować kryteriōw gŏdkowych ani religijnych[19].

Ôbrŏz Kożdonia niy dlŏ wszyjskich bōł pozytywny abo choby neutralny. Ôd Polŏkōw Koždoň bōł widziany za ôszydnika i agynta wpływu. Cum bajszpil, Maria Pilch we „Zaraniu Śląskim” ôpisała go tak:

„ Toć we czasach absztimōngu „prym” sam dzierżyli ślōnske renegaci, za pijōndze niymiecke, abo czeske. ... Pamiyntōm miano ôszydnika Koždoňia i ôbōz „Ślōnzŏkowcōw” ze ônych ôrganym, Nowym czasym, napadajōncym pod płaszczykym wyznaniowym, jeszcze dugi czas po wojnie na polskość. ... To bōł dobry chop tyn Koždoň. ... Tyn umioł żerować na ciasnocie naciepanyj ôd zaborcōw, na ôbojyntności nŏrodnyj landsmanōw. Przedoł Ślōnsk Czechōm[42]. ”


Roboty

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
  • KOŽDON Josef, Über die Sonderstellung der schlesischen Polen, die nationalen Verhältnisse und die allpolnische Propaganda in Ostschlesien (Beilage Rede des Landtagabg[eordneten] Koždon in der Budgetdebatte des schlesischen Landtages (44. Sitzung) am 8. November 1910), Skotschau 1910.
  • KOŽDON Josef, Denkschrift der Schles[ischen] Volkspartei an die Interallierte Volksabstimmungkommission in Teschen, (Teschen 1920).
  • KOŻDOŃ Józef, Krzyk rozpaczy o pomoc dla Ślązaków (dodatek skargi i żale Śląskiej Partyi Ludowej do międzynarodowej Komisyi plebiscytowej w Cieszynie w sprawie polskich aktów gwałtu i terroru), Morawska Ostrawa 1920.
  • KOŽDON Josef, 4. Beschwerde-Eingabe der schlesischen Volkspartei an die internationale Volksabstimmungkommission in Teschen, (Mährisch Ostrau) 1920.
  • [KOŻDOŃ Józef], Memoryał Śląskiej Partyi Ludowej w sprawie plebiscytu w Księstwie Cieszyńskim wystosowany do Międzynarodowej Komisyi Plebiscytowej w Cieszynie, (Morawska Ostrawa) 1920.
  • KOŽDON Josef, Das Recht unserer schlesischen Heimat auf die verwaltungmässige Selbständigkeit, Troppau 1927.
  • KOZDON Josef, Teschen und Teschner Land, Sonderdruck aus dem Werk „Schlesien“ Band 8, Berlin-Fiedenau 1930.
  • KOŽDON Josef, "Aus der jüngster Geschichte der Teschener Landes – Erinnerungen und Erlebnisse", we: Schlesisches Jahrbuch, Breslau 1940.
  • KOŻDOŃ Józef, Mój stosunek do Polski, Polaków i do ludności naszej, Cz. Cieszyn 1946.
  • KOŽDOŇ Josef, Moje zkušenosti ve službě vlasti, můj osud, Opava 1948.

Pozōr

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
  1. ↑ Tedy we Cieszynie bōły ino niymiecke szkoły, na co dŏwoł pozōr sōm Koždoň: „Wspomnienia” Józefa Kożdonia, wyd. K. Nowak, „Pamiętnik Cieszyński”, t. 16, 2001, s. 91.
  2. ↑ Koždoň wyszoł coby powitać wojewodã Grażyńskigo ze blumami i symbolicznym kluczym do miasta, nale Grażyński niy chcioł jejich przijmnōńć.

Przipisy

  1. ↑ Der Schlonsake Josef Kozdon steht vor einer Renaissance seiner Ideen für ein Schlesiertum im Teschener Schlesien (miym.). oberschlesien-aktuell.de. s. 6. [dostymp 2021-09-26]. [zarchiwizowane z tyj adresy].
  2. ↑ Przemōwiynie ôd Józefa Kożdonia we czasie debaty budżetowyj ślōnskigo syjmu (44. sesyjŏ) 8 listopada 1910 roku we Ôpawie. W: Josef Koždoň: Über die Sonderstellung der schlesischen Polen, die nationalen Verhältnisse und die allpolnische Propaganda in Ostschlesien. Skoczōw: Schlesischen Volkspartei, 1910. [dostymp 2021-09-26]. (miym.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Arnulf Hein. Vor 55 Jahren starb der Schlonsakenführer Josef Koždoň. „Unser Oberschlesien”. 23-24, 2004-12 (miym.). 
  4. ↑ 4,0 4,1 Karl Walter Neumann: Skotschau in Ostschlesien : Geschichte - Erinnerung - Dokumentation. Aarbergen: Untere Weinbergstrasse 22 K. W. Neumann, 1984. OCLC 312810960.
  5. ↑ Piotr Dobrowolski: Ugrupowania i kierunki separatystyczne na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem w latach 1918-1939. Kraków: Państwowe Wydawn. Naukowe [Oddz. w Krakowie], 1972. OCLC 14203606. (pol.)
  6. ↑ Wilhelm Szewczyk, Syndrom śląski: szkice o ludziach i dziełach, Wydawn. "Śląsk", 1986, ISBN 978-83-216-0583-8 [dostymp 2021-09-26] (polski).
  7. ↑ Dariusz Jerczyński: Orędownicy niepodległości Śląska : rys biograficzny wybitnych śląskich książąt oraz działaczy i badaczy opowiadających się za językową, narodową lub państwową odrębnością Śląska : Franciszek Hein, Józef Kożdoń, Jan Gajda [...]. Zŏbrze: Ślōnsko Nacyjno Ôficyno, 2005. ISBN 83-919589-4-9. OCLC 749595039.
  8. ↑ Kevin Hannan: Borders of language and identity in Teschen Silesia. New York: Peter Lang, 1996, seryjŏ: Berkeley insights in linguistics and semiotics. ISBN 978-0-8204-3365-3.
  9. ↑ 9,0 9,1 Piotr Dobrowolski. Pismo ślązakowskie – tygodnik „Ślązak” (1909-1923). „Zaranie Śląskie”, 1970. Katowice. 
  10. ↑ „Gwiazdka Cieszyńska – Pismo naukowe i zabawne”. 46, 1911-06-10. Józef Londzin. 
  11. ↑ „Ślązak” nr 1, 5.01.1910
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Andrzej Szefer. Współpraca tzw. Ślązakowców z Niemcami. „Zaranie Śląskie”, 1963. Katowice–Cieszyn. 
  13. ↑ Josef Koždon. Aus der jüngster Geschichte der Teschener Landes – Errinerungen und Erlebnisse. „Schlesisches Jahrbuch für deutsche Kulturarbeit im gesamtschlesischen Raume”, 1940. Breslau: Wilh. Gottl. Korn (miym.). 
  14. ↑ „Ślązak” – roczniki 1909, 1910; „Dziennik Cieszyński” nr 56, 88, 123, 190, 218, 261 (za „Silesiōm”), nr 299 ze 1909 roku, 246 ze 1910 roku; „Gwiazdka Cieszyńska” nr 16 i 23 ze 1909 roku, nr 13 ze 1911 roku.
  15. ↑ Śląski Kalendarz Ludowy, 1912, Skoczów: Wydawnictwo "Ślązak" [dostymp 2021-09-27] (polski).
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Józef Kożdoń. W: Joanna Rostropowicz: Ślązacy od czasów najdawniejszych do współczesności. Jan Kopiec, Norbert Honka. T. 1. Łubowice-Opole: Górnośląskie Centrum Kultury i Spotkań im. Eichendorffa Opole Fundacja Nauki i Kultury na Śląsku, 2005, s. 122. ISBN 83-88672-77-0.
  17. ↑ Wybory do Sejmu. „Nowy Czas”. 20, 1909-09-26. 
  18. ↑ „Robotnik Śląski”. 89, 1909-09-24. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Andrzej Chwalba: Histori Polski: 1795-1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001, s. 536. ISBN 83-08-03053-X.
  20. ↑ Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim. W: Krzysztof Nowak: Regionalizm a separatyzm – historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów. Maria Wanatowicz. Wydawn. Uniwersytetu Śląskiego, 1995, s. 32, seryjŏ: Uniwersytet Śląski Katowice: Prace naukowe Uniwersytetu Ślaskiego w Katowicach. ISBN 83-226-0609-5.
  21. ↑ 21,0 21,1 Kazimierz Piątkowski: Stosunki narodowościowe w Księstwie Cieszyńskiem. Cieszyn: nakł. Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, 1918, s. 37.
  22. ↑ „Robotnik Śląski”. 60, 1919-08-05. 
  23. ↑ Józef Szymeczek, Roman Kaszper, Krótki zarys historii Śląska Cieszyńskiego, „Czeski Cieszyn/Český Těšín Papers”, 2.
  24. ↑ Eduard August Schroeder: Die Neutralitätserklärung des Herzogtums Teschen vom 5. März 1779. Denkschrift zur völkerrechtlichen und staatsrechtlichen Stellung des Teschner Landes (mit Beilage Die Neutralitätserklärung des Herzogtums Teschen vom 5. März 1779. Denkschrift zur völkerrechtlichen und staatsrechtlichen Stellung des Teschener Landes). Teschen: 1919. (miym.)
  25. ↑ Franciszek Szymiczek: Walka o Śląsk Cieszyński w latach 1914-1920. Katowice: Nasza Księgarnia, 1938. (pol.)
  26. ↑ Rudolf Vogel: Deutsche Presse und Propaganda des Abstimmungkampfes in Oberschlesien. Beuthen O.S.: 1931.
  27. ↑ Józef Kożdoń: Krzyk rozpaczy o pomoc dla Ślązaków: skargi i żale Śląskiej Partyi Ludowej do międzynarodowej Komisyi plebiscytowej w Cieszynie w sprawie polskich aktów gwałtu i teroru. Morawska Ostrawa: 1920.
  28. ↑ Rozwój Polskiej Partii Socyalnodemokratycznej w republice czesko-słowackiej. „Głos Robotniczy”. 23, 5.06.1920. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Dariusz Jerczyński: Historia narodu śląskiego: prawdziwe dzieje ziem śląskich od średniowiecza do progu trzeciego tysiąclecia. Wyd. II (uzupełnione i poprawione). Zabrze: Ślōnsko Nacyjno Ôficyno, 2006. ISBN 978-83-60540-55-8. OCLC 749979114.
  30. ↑ „Ślązak” 15.01.1921
  31. ↑ Krzysztof Nowak. „Wspomnienia” Józefa Kożdonia. „Pamiętnik Cieszyński”, 2001. 
  32. ↑ Krzysztof Nowak: Leon Wolf (1883-1968): biografia polityczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002, seryjŏ: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Historia. ISBN 83-226-1195-1.
  33. ↑ Josef Koždoň, Das Recht unserer schlesischer Heimat auf die verwaltungmässige Selbständigkeit, Troppau 1927.
  34. ↑ 34,0 34,1 Andělin Grobelny: Tešinsko jako předmět německe politiky v letech 1933-39. Opava: 1970.
  35. ↑ Andělín Grobelný, Bohumil Čepelák, Český Těšín: 50 let městem. Studie a materiály k minulosti a výstavbě města, Ostrava: Profil, t. Tisk 3, Čes. Těšín, 1973 [dostymp 2021-10-01] (czeski).
  36. ↑ Wilhelm Szewczyk: Syndrom śląski: szkice o ludziach i dziełach. Katowice: Wydawn. "Śląsk", 1986. ISBN 83-216-0583-4.
  37. ↑ Michael Morys-Twarowski: Gorzka prawda o cieszyńskich burmistrzach (pol.). gazetacodzienna.pl, 2009-11-24. [dostymp 2021-10-02].
  38. ↑ 38,0 38,1 Dariusz Jerczyński: Zefel Kożdōń (1873-1949) : reskirok Ślōnskij Ludowyj Partyje, a kwestyjo ślōnskij nacyje we Cieszińskim a Ôpawskim Ślōnsku bez XIX a XX stolecie. Zŏbrze: Ślōnsko Nacyjno Ôficyno, 2013. ISBN 978-83-60540-08-4. OCLC 867284050. (śl.)
  39. ↑ Piotr Dobrowolski: Józef Kożdoń – przywódca ślązakowców na Śląsku Cieszyńskim. W: Danuta Kisielewicz, Lech Rubisz: Śląsk w myśli politycznej i działalności Polaków i Niemców w XX wieku (cz.2). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
  40. ↑ Józef Golec, Bojda: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej. T. 1. Cieszyn: 1993, s. 161. (pol.)
  41. ↑ Robert Danel, Sztab Zaolziański, „Głos Ziemi Cieszyńskiej” nr 24 ze 13.06.2003.
  42. ↑ Marja Pilchówna, „Polok” czy „Ślązok”, Zaranie Śląskie, 1935, nr 11, z. 4, 269-273.

Bibliografijŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Josef_Koždoň&oldid=371064"