Mjasto-retowńik
Mjasto-retowńik (ukr. Місто-рятівник, Misto-rjatiwnyk, IPA: /ˈmʲistɔ rʲɐtʲiu̯ˈnɪk/) to je ukrajińsko hůnorowo uodznaka, nadowano mjastům spoza Ukrajiny, kere pokozały humańizm, dobro a solidarność ze ukrajińskim norodym we jego walce uo ideały swobody, pokoju a dymokracyje wczos ruskij inwazyje.
Uodznaka bůła stworzůno dekretym prezydynta Ukrajiny Wołodymyra Zelenskigo. Podug sztandu na luty 2024. uodznaczůno bůło śedym mjast, w tym sztyry we Polsce a jedne we Czeskij Republice, żodnego we Ślůnsku.
Historyjo[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Uodznaka bůła stworzůno 22. moja 2022. roku jak uodpowjydź na czynsto wyrożano potrzeba pokozańo zocy a wdźyncznośći dlo auslyndrůw, zagrańicznych państw a mjast, co ńesům půmoc Ukrajińe. 4. kwjytńa 2023. roku dekretym prezidynta bůło uopisano wyglůnd uodznaki a plaketki, a tyż procedura jeji prziznowańo. We dekreće je napisane, iże:
| „ | Hůnorowo uodznaka je prziznowano mjastům zagrańicznych państw, kerych půmjyszkańce udzielajům humańitarnyj uochrůny a inksze zorty půmocy uobywatelům Ukrajiny, co muśeli uopuśćić swůj Hajmat skuli zbrojnyj agresyje Ruskij Federacyje proćiw Ukrajiny, a tyż inksze wożne sparće Ukrajińe we uobrůńe jeji ńyzoleżnośći a suwerynnośći[1]. | ” |
Pjyrszym uodznaczůnym mjastym bůł Rzeszůw, nadgrodzůny tym samym dekretym, kero stworzoł uodznaka. Tego samego dńa prezidynt Wołodymyr Zełenski na pośedzyńu Nojwyższyj Rady Ukrajiny (Werchownyj Rady), we uobecnośći polskigo prezidynta Andrzeja Dudy, pedźoł:
| „ | Przed tym wystůmpjyńym podpisoł żech dekret, kery dowo pozůr na uosobliwo rola polskigo mjasta Rzeszůw. Stworzůł żech ekstra hůnorowe mjano «Mjasto-retowńik» dlo partnyrskich mjast naszego państwa, co dźiśo robjům ůnmyglich rzeczy, coby nům půmůż, půmůż naszym ludźům, půmůż naszyj armiji. We mjańe cołkigo ukrajińskigo norodu chca wyraźić wjelgo wdźynczność Rzeszowowi – pjyrszymu mjastu-retowńikowi. Fest dźynkuja[2]. |
” |
W tym samym roku bůły uodznaczůne Przemyśl a Praga, a we 2023 – Vilnius, Lublin, Chełm a Paryż.
Publiczno recepcyjo[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Prezidynt Lublina Krzysztof Żuk, kej uodbjeroł nadgroda, padoł: «Je żech sztolc, iże mogli'chmy pokozać, jak fest uotwarte sům nasze serca». We podobnym tůńe pisoł prezidynt Chełma Jakub Banaszek: «Je żech sztolc a wzruszůny, iże můg żech ja [ta nadgroda] we waszym mjańe uodebrać»[3]. Pod mianym Rzeszów Miasto-ratownik uodbywała śe we 2024. wystawa we Ojroparlamyńće, pośwjyncůno sparću Rzeszowa dlo ukrajińskich uchůdźcůw[4].
Uodznace ale ńyradźi byli polske faszistowske aktiwisty Wojciech Olszański a Marcin Osadowski, co we strimje na YouTube'je tuplikowali, iże «Sůmśod to ńyma důmowńik, a Mjasto-Retowńik Rzeszůw to ńyma Mojżeszůw»[5].
Z poczůntku ńykere polske medyja (do przikładu Gazeta Wyborcza[6]) felerńy spokopjůły słowa uod Zelenskigo a podały informacyjo, iże tyn titel uotrzimało uod razu 18 mjast we Polsce (wszyjske wojewůdzke mjasta).
Uodznaczůne mjasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]
| № | Wapyn | Mjasto | Państwo | Data uodznaczyńo |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Rzeszůw |  Polska
|
22. moja 2022[7] |
| 2 | 
|
Przemyśl | Polska
|
11. lipńa 2022[8] |
| 3 | 
|
Praga |  Czesko Republika
|
28. paźdźyrńika 2022[9] |
| 4 | 
|
Vilnius |  Litwa
|
24. styczńa 2023[10] |
| 5 | 
|
Lublin | Polska
|
3. kwjytńa 2023[11] |
| 6 | 
|
Chełm | Polska
| |
| 7 | 
|
Paryż |  Francyjo
|
18. kwjytńa 2023[12] |
Karta[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Statystyka podug państw[edytuj | edytuj zdrzōdło]
| № | Państwo | Mjano we godce państwa |
Liczba uodznaczonych mjast |
|---|---|---|---|
| 1 | Polska
|
pol. Miasto-ratownik | 4 |
| 2 | Czesko Republika
|
czes. Město-zachránce | 1 |
| 2 | Litwa
|
lit. Miesto gelbėtojo | 1 |
| 2 | Francyjo
|
fr. Ville sauveur | 1 |
Kandidatury[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Mjejske rajce Krymynczuka słożůły forszlag, coby nadgrodźić mjasta Bydgoszcz (we Polsce) a Alytus (we Litwje)[13]. Antrag uo titel dlo Bydgoszczy a latwijskij Valmiery słożůły rajce ze Czerkasůw[14].
Uopis uodznaki[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- Hůnorowo uodznaka mo forma kartusza ze murowanům korůnům na tle liśćo akantusa. We kartuszu znojduje śe wapyn mjasta, kerymu prziznowo śe uodznaka.
- Uodznaka wykůnano je ze stopůw mjedźi. Wizerůnek kartusza a korůny pokryty je galwańicznym złotym, a liśćy akantusa – ńiklym.
- Na rewerśe uodznaki na kartuszu je szrajbńynto: «mjano mjasta MJASTO-RETOWŃIK».
- Wizerůnki kartusza, korůny a liśćo akantusa sům plaskatoszńicowane.
- Wymjary uodznaki: wysokość – 50 mm, szyrzka – 47,5 mm.
- Szlajfka uodznaki je jedbowno, moiré, ze podużnymi poskami we farbach modryj a żůłtyj. Szyrzka szlajfki: 28 mm, szyrzka kożnego poska: 14 mm.
- Plaketka mo forma uorjyntowanego horyzůntalńy prostokůnta. Jeji podstawa je wykůnano ze laminowanego kůmpozytowego materjału, na kerym umjeszczůno je prostokůntno płytka ze bjołego metalu.
- Prawo tajla płytki przedstowjio zwůj ze tekstym dekretu prezidynta Ukrajiny uo prziznańu uodznaki.
- Lewo tajla przedstawjo uodznaka bez podkładki, ńiżyj napis we dwůch wersach, wykůnany modrymi literami: "_____ MJASTO-RETOWŃIK".
- Z kraja płytki uozdoba we formje bobkowego liśćo uo złotyj farbje.
- Rozmjar plaketki: 220x300 mm.
Uobocz tyż[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Przipisy[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- ↑ Dekret «Питання почесної відзнаки "Місто-рятівник"»
- ↑ Stynogram plenarnego pośedzyńo Nojwyższyj Rady Ukrajiny ze 22. moja 2023.
- ↑ Piotr Kozłowski, Lublin i Chełm z tytułem "Miasto Ratownik" od prezydenta Zełenskiego. Za pomoc Ukrainie i jej obywatelom, Wyborcza.pl
- ↑ Monika Domino, Parlamencie Europejskim w Brukseli została otwarta wystawa „Rzeszów Miasto Ratownik”, Radio Rzeszów
- ↑ W. Olszański M. Osadowski: Sąsiad to nie domownik "Miasto Ratownik Ukrainy" Rzeszów to nie Mojżeszów
- ↑ Marta Woźniak, Warszawa i 17 innych polskich miast z tytułem "miasta-ratownika". Tak uhonorował je prezydent Zełenski, Wyborcza.pl
- ↑ Dekret «Про встановлення почесної відзнаки „Місто-рятівник”»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки „Місто-рятівник” місту Перемишль (Республіка Польща)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Прага (Чеська Республіка)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Вільнюс (Литовська Республіка)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» містам Люблін і Хелм (Республіка Польща)»
- ↑ Dekret «Про присвоєння почесної відзнаки «Місто-рятівник» місту Париж (Французька Республіка)»
- ↑ Switłana Pawlenko, «Двом містам-побратимам Кременчука хочуть присвоїти звання "Місто-рятівник"», kg.ua
- ↑ Польському Бидгощу і латвійській Валмієрі просять присвоїти звання “Місто-рятівник”, dzvin.media