Połedniowŏ Ameryka
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Połedniowŏ Ameryka to je kōntynynt ô wiyrchni 17,8 milijōnōw km², co leży na pōłkuli zachodnij, we srogszyj tajli na pōłkuli połedniowyj, a w myńszyj – na pōłkuli pōłnocnyj. Czasym uwŏżanŏ je tyż za subkōntynynt Ameryki[1].
Geografijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Wiyrchnia Połedniowyj Ameryki zajmuje 17 840 000 km². Wiyrchniōm, postrzōd kōntynyntōw, Połedniowŏ Ameryka zajmuje sztwŏrty plac (za Azyjōm, Afrykōm i Pōłnocnōm Amerykōm). Nojsrogszym miastym je majōnce blisko 20 mln miyszkańcōw São Paulo we Brazyliji[2].
Bezma cołki kōntynynt je na placie połedniowoamerykōńskij. Trōjkōntny kształt Połedniowyj Ameryki sprawiŏ, iże mŏ ôna nojkrōtszõ piskã brzegu spostrzōd wszyjskich kōntynyntōw.
We Połedniowyj Ameryce je nojwyższy wodopŏd świata – Salto Angel we Wynezueli, rzyka ô nojsrogszym strzednim przepływie (dugość je sprawōm spōrnõ) – Amazōnka (7,2 mln km²), nojdugszŏ keta gōrskŏ – Andy (nojwyższŏ szpica to Aconcagua – 6962 m n.p.m.), najsuchszy plac na Ziymi – Pustynijŏ Atakama[3][4][5], nojsrogszy las deszczowy – Amazōnijŏ, nojwyżyj położōne jezioro spotrzebowowane w cylach handlowych – jezioro Titicaca, nojwyższy wulkōn – Ojos del Salado (6885 m n.p.m.), jak tyż nojwyższy czynny wulkōn – Llullaillaco, nojwyżyj położōnŏ stolica świata – La Paz (3600–4100 m n.p.m.).
Państwa
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- Argyntyna
- Boliwijŏ
- Brazylijŏ
- Chile
- Ekwador
- Gujana
- Gujana Francuskŏ
- Kolōmbijŏ
- Paragwaj
- Peru
- Surinam
- Trynidad i Tobago
- Urugwaj
- Wynezuela
Populacyjŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Połedniowõ Amerykã zamiyszkuje 418 mln miyszkańcōw (2015). Ludność Ameryki Połedniowyj je roztōmajtŏ rasowo; Brazylijŏ, Peru i Kolōmbijŏ to państwa ô srogich miszōngach ras. Ludność tubylczŏ przinŏleży do rasy żōłtyj (mōngoloidalnej) i zamiyszkuje zaôbycz Andy Postrzodkowe, Peru i Boliwijõ, kaj stanowi kole 40% ludności. Bazowe gŏdki tubylcze to keczua (gŏdka Inkōw) – kole 10 mln ôsōb, ajmara – kole 1,5 mln ôsōb i guarani – kole 1 mln ôsōb.
Przipisy
- ↑ South America. New York: Columbia University Press, 6th ed. 2001-6, seryjŏ: The Columbia Encyclopedia.
- ↑ Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps, citypopulation.de [dostymp 2021-05-05].
- ↑ Priit J. Vesilind: Najsuchsze miejsce na świecie. National Geographic. [dostymp 2011-09-05].
- ↑ Najsuchsze miejsce: Pustynia Atacama, Chile (ang.). Extreme Science. [dostymp 2011-09-05].
- ↑ Chris McKay: Two dry for life> Atacama Desert and Mars. [dostymp 2011-09-05].
| ||||||||||||||||||||||||||||
