Kijōw

Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Kijůw)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
ISO 639 Icon szl.svg
 Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Kijōw
Київ
Маріїнський палац в Києві (cropped).jpg
Pałac Maryński
Wapyn {{{dopołniŏcz}}}
Fana Kijowa
Wapyn Kijowa Fana Kijowa
Geografijŏ
Krŏj Flag of Ukraine.svg Ukrajina
Wydzielōne miasto Flag of Kyiv Kurovskyi.svg Kijōw
Wysokość 179 m n.p.m.
Spōłrzyndne 50°27′N 30°30′E/50,450000 30,500000
Społeczyństwo
Nastōnie 482 (ôficjalnie)[1]
Prziwileje miasta
Wielość pōmiyszkiwŏczōw 2 962 180 (2021)[3]
Tyngość zaludniyniŏ 3,299 ôs./km²
Skłŏd nacyjny Ukrajińce, Rusyjŏki, Żydy, Biołorusy, Polŏki, Armynijŏki
Administracyjŏ
Wiyrchnia 839 km²
Byrger Witalij Kłyczko
Adresa amtu
miasta 		Вул. Хрещатик 36
01044 м. Київ
Kerōnkowŏ nōmera (+380) 44
Pocztowy kod 01000-06999
Ôznaczynie aut AA KA 11
Transzport
Sztreki ojropejske Tabliczka E40.svg Tabliczka E95.svg Tabliczka E373.svg
Commons-logo.svg Galeryjŏ we Wikimedia Commons
Internetowŏ zajta

Kijōw (ukr. Київ – Kyjiw) to je stolica a tyż nojsrogsze miasto Ukrajiny, siydziba kijowskigo ôbwodu. Jedno ze nojsrogszych i nojstarszych miast we Ojropie. Sztad leży nad rzykōm Dniypr, we pōłnocnyj tajli krŏju. Zajmuje wiyrchniã 827 km² a we 2021 pōmiyszkiwoło sam 2,96 milijōna ludzi, za to we aglomeracyji – 3,65 milijōna. Kijōw je kulturalne i ekōnōmiczne cyntrum krŏju, wyndzeł kōmunikacyjny a cyntrum elektrotechnicznyj industryje. Skuli swojij gyszichty je ofyn mianowany „matkōm ruskich miast”[4].

Miano[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Miano miasta je utworzōne ôd miana Kij (Princ Kij – legyndarny princ Polanōw a założyciel Kijowa). We inkszych gŏdkach miano miasta je pisane: ynglandzkŏ: Kyiv, francuskŏ i rumyńskŏ: Kiev, polskŏ: Kijów, jidisz: קיאב [kijav], niymieckŏ: Kiew, łacina: Kiovia.

Gyszichta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Rujiny Kijowa w czasie drugij wojny światowyj

Miasto istnioło już we 5. stoleciu, kej bōł to słowiański zidlōng na wielgij sztrece handlowyj miyndzy Skandynawijōm a Kōnstantynopolym. Miastym reskyrowali Chazary[5], a we pōłowie 9. stoleciŏ przejōnli jy Waregi (Wikingi). Ze reskyrowaniym ôd Waregōw sztad ôstoł zrobiōny stolicōm Kijowskij Rusi, co bōła ôna piyrszym krŏjym Weschodnich Słowianōw. Zniszczōne w czasie mōngolskigo najŏzdu we 1240 roku, miasto straciyło wiynkszość swojich wpływōw na nadchodzōnce stolecia. Bōła to stolica prowincyje ô małym znaczyniu na ôbrzeżach terytoriōw kōntrolowanych ôd potynżnych sōmsiadōw, nojprzōd Litwã, niyskorzij Polskã, a na kōńcu Rusyjõ.

Sztad nazŏd prosperowoł w czasie industryjalnyj rewolucyje we Ruskim Impyrium pod kōniec 19. stoleciŏ. We 1918 roku, po ôgłoszyniu ôd Ukrajińskij Republiki Ludowyj samostanowiynia ôd Sowieckij Rusyje, ônyj stolicōm ôstoł Kijōw. Ôd 1921 roku Kijōw bōł miastym Sowieckij Ukrajiny proklamowanyj ôd Czyrwōnyj Armije, a ôd 1934 roku bōł ônyj stolicōm. Miasto bōło fest zniszczōne w czasie drugij wojny światowyj, nale gibko sie ôdbudowoło we latach powojynnych, ôstoło trzicim we srogości miastym SSSR.

Po padniyńciu SSSR a ôgłoszyniu samostanowiyniŏ Ukrajiny we 1991 roku, Kijōw ôstoł stolicōm Ukrajiny i doświadczōł stałego napływu etnicznych ukrajińskich migrantōw ze inkszych regiōnōw krŏju[6].

Dymografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Kijōw je nojsrogszym miastym we Ukrajinie a siōdmym pod wzglyndym wielości pōmiyszkiwŏczōw we Ojropie. 1 stycznia 2021 roku sztad mioł 2 962 180 pōmiyszkiwŏczōw[3], co przi wiyrchni 839 km² dŏwŏ tyngość zaludniyniŏ 3,299 ôs./km².

Pōmiyszkiwŏcze Kijowa podle nacyji i etnicznych skupin (podle danych ze wykŏzōw Ruskigo Impyrium, SSSR i Ukrajiny)
Rok Ukrajińce Rusyjŏki Polŏki Żydy Niymce Tatary krymske Biołorusy Czechy i Słowacyjŏki Łotysze Armynijŏki Azery Gruzyjŏki Moldawiaki
1874[7] 38,6 (31,43%) 58,2 (47,42%) 7,9 (6,41%) 12,9 (10,53%)
1897[8] 55 064 (22,23%) 134 278 (54,20%) 16 579 (6,69%) 29 937 (12,08%) 4354 (1,78%) 1133 (0,46%)
1919 128,7 (23,64%) 232,1 (42,65%) 36,8 (6,77%) 114,5 (21,07%)
1926[9] 216 528 (42,29%) 125 514 (24,51%) 13 706 (2,68%) 140 256 (27,39%) 3554 (0,69%) 733 (0,14%) 5436 (1,06%) 990 (0,19%) 805 (0,16%) 638 (0,12%)
1939[10] 450 556 (53,21%) 139 495 (16,47%) 11 808 (1,39%) 224 236 (26,48%)
1959[11] 663,9 (60,11%) 254,3 (23,02%) 8,5 (0,77%) 153,5 (13,90%)
1970[11] 1056,9 (64,76%) 373,6 (22,89%) 9,7 (0,59%) 152,0 (9,31%)
1979[11] 1455,6 (67,89%) 474,4 (22,13%) 10,5 (0,49%) 132,2 (6,17%)
1989[12] 1863,7 (72,45%) 536,7 (20,87%) 10,4 (0,40%) 100,6 (3,91%) (0,1%) (1,0%) (0,2%) (0,1%) (0,1%) (0,1%)
2001[13] 2110,8 tauz. (82,2%) 337,3 tauz. (13,1%) 6,9 tauz. (0,3%) 17,9 tauz. (0,7%) 2,5 tauz. (0,1%) 16,5 tauz. (0,6%) 4,9 tauz. (0,2%) 2,6 tauz. (0,1%) 2,4 tauz. (0,1%) 1,9 tauz. (0,1%)

Kamracke miasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Kamracke miasta Kijowa[14]:

Przipisy

  1. ↑ Oksana Lyachynska, Kyiv's 1,530th birthday marked with fun, protest, kyivpost.com, 31 mŏja 2012 [dostymp 2022-02-05] (angelski).
  2. ↑ Muster:Cytuj książkę
  3. ↑ 3,0 3,1 Чисельність наявного населення України, Державний Комітет Статистики України [dostymp 2022-02-05] (ukrajiński).
  4. ↑ Kyiv - History, Encyclopædia Britannica [dostymp 2022-02-05] (angelski).
  5. ↑ http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/kiev
  6. ↑ Paul Robert Magocsi, A History of Ukraine: The Land and Its Peoples, University of Toronto Press, 2010, s. 481, ISBN 978-1-4426-9879-6 (angelski).
  7. ↑ kyiv_perepys_1874.
  8. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostymp 2017-11-18].
  9. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostymp 2017-11-18].
  10. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostymp 2017-11-18].
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Итоги переписи населения Украины 2001 года, demoscope.ru [dostymp 2017-02-04].
  12. ↑ Всеукраїнський перепис населення 2001 | Результати | Основні підсумки | Національний склад населення | місто Киів:, 2001.ukrcensus.gov.ua [dostymp 2017-02-04].
  13. ↑ Всеукраїнський перепис населення 2001 | English version | Results | General results of the census | National composition of population | The city of Kiev, 2001.ukrcensus.gov.ua [dostymp 2017-11-18].
  14. ↑ Перелік міст, з якими Києвом підписані документи про поріднення, дружбу, співробітництво, партнерство

Necowe ôdwołania[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Flag of Ukraine.svg Ferwaltůngowy tajlůng Ukrajiny
Uobwody

charkowski • chersůński • chmjylńicki • czerkaski • czerńihowski • czerńowjecki • dńepropetrowski • důńecki • iwanofrankiwski • kijowski • kirowohradzki • lwowski • łuhański • mikołajewski • uodeski • połtawski • rowńyński • sumski • tarnopolski • winńicki • wołyński • zakarpacki • zaporoski • żytomjyrski

Autůnůmiczno republika Autůnůmiczno Republika Krymu
Wydźelůne mjasta Kijůw • Sewastopol
Ten szablon: pokaż • dyskusja • edytuj
Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kijōw&oldid=343324"