Belgijŏ
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| |||||
| |||||
| Motto: (niyderl.) Eendracht maakt macht (fr.) L’union fait la force (miym.) Einigkeit macht stark (We jedności siyła) | |||||
| Hymn: (Brabantka) | |||||
.svg)
| |||||
| Kōnstytucyjŏ | Kōnstytucyjŏ Belgije | ||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | niyderlandzkŏ, francuskŏ, miymieckŏ | ||||
| Stolica | Bruksela | ||||
| Polityczny systym | dymokratyczny | ||||
| Zorta państwa | kōnstytucyjnŏ mōnarchijŏ, federacyjŏ | ||||
| Gowa państwa | krōl Filip I Koburg | ||||
| Szef rzōndu | prymier Alexander De Croo | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ • wody strzōdlōndowe |
136. na świecie 30 528 km² 6,4% | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ |
77. na świecie 11 303 528 370 ôsōb/km² | ||||
| PKB (2017) • cołke • na ôsobã |
494,7 mld USD 43 582 USD | ||||
| PKB (PSN) (2017) • cołke • na ôsobã |
528,5 mld miyndzynŏr. dolarōw 46 553 miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | 1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €) | ||||
| Samostanowiyniy | ôd Krōlestwa Zjednoczōnych Niderlandōw (ôgłoszynie: 4 paździyrnika 1830; uznanie bez Niderlandy: 1839) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC +1 – zima UTC +2 – lato | ||||
| Kod ISO 3166 | BE | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .be | ||||
| Kod autowy | B | ||||
| Kod fligerowy | OO | ||||
| Telefōniczny kod | +32 | ||||
 | |||||
Belgijŏ, Krōlestwo Belgije (niyderl. Koninkrijk België, fr. Royaume de Belgique, miym. Königreich Belgien) – federacyjne państwo we zachodnij Ojropie, we połedniowych Niderlandach. Belgijŏ je czōnkym Ojropejskij Unije, ÔZN jak tyż NATO.
Gyjografijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- Nojwyższy pōnkt: Signal de Botrange 694 m n.p.m.
- Nojniższy pōnkt: Pōłnocne Morze 0 m n.p.m.
Srogszõ tajle wiyrchnie Belgije stanowiōm peryglacjalne a aluwialne niziny; we pōłnocnyj czynści plaskatŏ, niyblank zabagnionŏ rōwnia Flandryje (tm. Niskŏ Belgijŏ), ôddzielōnŏ ôd morza wałym wydm (wys. do 20 m), jak tyż pagōrkowatŏ i piŏszczystŏ krajina Kempen (wys. do 95 m); we postrzodkowyj czynści (Strzedniŏ Belgijŏ) wysoczyzna Brabancyje (wys. 100–200 m) zbudowane zaôbycz z glinik i piŏskōw trzeciorzyndowych pokrytych lessem jak tyż bergi Hainaut (na zŏchodzie) zbudowane z gliniannych wytworōw.
Belgijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:
- na połedniu:
Francyjŏ (620 km)
Luksymburg (148 km)
- na weschodzie:
Miymcy (167 km)
- na pōłnocach:
Niderlandy (450 km)
Miasta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]| Lp. | Miasto | Populacyjŏ |
|---|---|---|
| 1. | .svg){kind=small} Antwyrpijŏ
|
529,247 |
| 2. |  Gent
|
263,927 |
| 3. |  Charleroi
|
202,746 |
| 4. |  Liège
|
197,217 |
| 5. |  Bruksela
|
185,103 |
| 6. |  Schaerbeek
|
132,799 |
| 7. |  Anderlecht
|
120,887 |
| 8. |  Brugge
|
118,656 |
| 9. |  Namur
|
111,432 |
| 10. |  Leuven
|
102,275 |
Historyjŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Na drukach wiedzyńskiego kōngresu powstoło Zjednoczōne Krōlestwo Niderlandōw majōnce sparcie Wielgij Brytanije, Krōlestwa Prus i Ruskigo Cysŏrstwa. Z powodōw religijnych, gŏdkowych, politycznych i ekōnōmicznych doszło do rewolucyje we Brukseli atoli wysłanie tam wojsk bez krōla Niderlandōw sprawiyło nasilynie sytuacyje (belgijskŏ rewolucyjŏ). Bōno sie ôstudy, tōż zôrganizowano lōndyńskõ kōnferyncyjõ, na keryj ôbsztalowano granice i neutralność Belgije[1]. Belgijŏ ôd zaczōntku miała sparcie Francyje a ôbranie na krōla Belgije brytyjskigo kandydŏta zapewniyło sparcie i tego krŏju.
3 siyrpnia 1914, na zaczōntku I światowyj wojaczki, Miymcy napadły neutralnõ Belgijõ, co sprawiyło prziwstōnie Wielgij Brytanije do wojaczki przeciw Miymcōm. Na mocy wersalskij umŏwy do Belgije prziłōnczōno miymiecke rejōny Eupen i Malmedy. We 1925 Belgijŏ ôstała zajtōm reńskigo paktu. We 1940 roku zaś neutralnŏ Belgijŏ ôstała napadniyntŏ, tym razym bez hitlerowske Miymce. Nazisty mieli zastrojynie swadzić germańskich Flamandōw z rōmańskimi Walonami we rōmach planu Flamen Politik. Po abszlusie II światowyj wojaczki Belgijŏ pociepła neutralność i stała sie czōnkym NATO, a tyż ôstała jednym z czōnkōw-założycieli Ojropejskij Spōlnoty. Z Holandyjōm a Luksymburgym Belgijŏ stworziła we roku 1948 cylnõ unijõ, a 1960 ekōnōmicznõ unijõ – powstoł Beneluks. We roku 1960 niyzawisłość dostała nojsrogszŏ kolōnijŏ tego państwa Belgijske Kōngo, a we roku 1962 mandatowe terytoria Rwanda a Burundi.
We XX stoleciŏ dochodziyło do stopniowego tajlōngu na dwie gŏdkowe cōuny: położōnõ na pōłnocach Flandryjõ (niderlandzkŏ gŏdka) i na połedniu Walonijõ (francuskŏ gŏdka). Sprawiyło to we 1963 roku formalny tajlōng Belgije na trzi regiōny: Flandryjõ, Walonijõ a Stołeczny Regiōn Brukseli. We roku 1993 doszło do przekształcyniŏ Belgije we federalne państwo z trzyma regiōnami ô szyrokij autōnōmiji. We 2007 spiyrka ô dalszõ reformã i srogszõ samodzielność Flandryje prziczyniōł sie do heropōw ze sformowaniym federalnego regyrōnku[2]. Ôd czyrwnia 2010 roku do grudnia 2011 w Belgiji trwoł nojdugszy we terŏźnyj Ojropie kryz regyrōnkowy.
Religijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Struktura religijnŏ krŏju we 2010 roku podle Pew Research Center[3][4]:
- katolicyzm – 62,0%
- brak religije – 29,0%
- islam – 5,9%
- protestantyzm – 1,4%
- prawosławie – 0,5%
- judaizm – 0,3%
- tradycyjne etniczne religije – 0,2%
- buddyzm – 0,2%
- inksi krześcijany – 0,2%
- inksze religije – 0,3%.
Przipisy
- ↑ Traités de Londres 1839 (fr.), Treaties and Documents Relative to the Neutrality of the Netherlands and Belgium (ang.).
- ↑ Najwyższy Czas!, 20.10.2007, str. XXIX, „cztery miesiące po wyborach wciąż nie udało się sformułować rządu”.
- ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].
- ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].
| Państwa Ojropy | |||
|
Albańijo • Andora • Austrijo • Belgijo • Bjołoruś • Bośńa a Hercegowina • Bułgaryjo • Chorwacyjo • Czesko Republika • Czorno Gůra • Dańijo • Estůńijo • Finlandyjo • Francyjo • Grecyjo • Irlandyjo • Islandyjo • Italijo • Liechtenstein • Litwa • Luksymburg • Łotwa • Madźary • Malta • Mjymcy • Mołdawijo • Můnako • Norwygijo • Ńiderlandy • Polsko • Portugalijo • Půłnocno Macedůńijo • Rusyjo • Růmůńijo • San Marino • Słowacyjo • Słowyńijo • Syrbijo • Szpańijo • Szwecyjo • Szwajcaryjo • Turcyjo • Ukrajina • Watykůn • Wjelgo Brytańijo | |||