Guchołazy

(Pōnkniyntŏ ze Gůchołazy)
Guchołazy
Koziŏszyja / Cygynhals

Rynek we Guchołazach
Wapyn {{{dopołniŏcz}}}
Fana Guchołazōw
Wapyn Guchołazōw Fana Guchołazōw
Geografijŏ
Krŏj  Polska
Historycznŏ krajina  Gōrny Ślōnsk
Wojewōdztwo ôpolske
Krys nyski
Gmin Guchołazy
Wysokość 288 m n.p.m.
Spōłrzyndne 50°19′02,21″N 17°23′00,42″E/50,317281 17,383450
Mapa
Społeczyństwo
Nastōnie 13. stolecie
Prziwileje miasta ≈ 1225
Wielość pōmiyszkiwŏczōw 13 505 (2019)
Tyngość zaludniyniŏ 1977 ôs./km²
Administracyjŏ
Wiyrchnia 6,83 km²
Byrger Edward Szupryczyński
Adresa amtu
miasta
Rynek 15
48-340 Głuchołazy
Kerōnkowŏ nōmera (+48) 77
Pocztowy kod 48-340
Ôznaczynie aut ONY
Transzport
Drōgi krŏjowe
Drōgi wojewōdzke
Galeryjŏ we Wikimedia Commons
Internetowŏ zajta

Guchołazy, przōdzij tyż Koziŏszyja[1] abo Cygynhals[2] (po polsku i ôficjalnie Głuchołazy, pō niymiecku (Bad) Ziegenhals, po ślōnsko-niymiecku Ziegahåls, po czesku Hlucholazy) to je miasto we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, nad rzykōm Biołōm i pod Ôpawskimi Gōrami, wele polsko-czeskij granice, siydziba gminu z takim samym mianym. W grudniu 2019 miało 13 505 miyszkańcōw[3].

Gyszichta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Miasto było założōne we 13. stolyciu za kolōnizacyjnyj akcyje ôd wrocławskigo biskupa Lauryntego. Nojstarszŏ zmianka ô Ciginhals pochodzi z roku 1249, piyrszymi ôsadnikami byli hawiyrze, co sam prziszli kopać złoto[4]. Bergmaństwo sie rozwinyło ôsobliwie we 16. stolyciu, ale nikej niy ôsiōngło take rozmiary jak we niydalekim Cukmantlu. Aże do sekularyzacyje we roku 1810 miasto nŏleżało do biskupskigo nyskego ksiynstwa i beztōż było uwŏżane za tajlã Dolnego Ślōnska. Przi ferwaltungowyj reformie we roku 1815 je społym z cołkim nyskim krysym przikuplowali do Regierungsbezirk Oppeln i skuli tego je dzisiŏ czansto wrachowujōm do Gōrnego Ślōnska. We drugij połowie 19. stolyciŏ sie dziynka termalnym zdrzōdłom stały kurortym i dostały ôficjalny sztatus Bad. Bezmała ôd czeskigo ôkreślyniŏ „hluché lázně” mŏ pochodzić spōczesne miano miasta[5].

Ôd roku 1945 Guchołazy nŏleżōm do Polski, chocia i po piyrszyj, i po drugij światowyj wojnie miała na nie chyntkã Czechosłowacyjŏ, a to skirz tranzytowyj ajzynbanowyj sztreki ze Ôpawy do Frywołdowa (Jesiōnika)[6].

Historyczne cyntrum miasta je moc dobrze zachowane. Pojstrzōd nojcynnijszych zabytkōw sōm farski kościōł świyntego Lauryntego ze 13. stolyciŏ przebudowany barokowo we latach 1729–1731 i gotyckŏ wieża ôd gōrnyj miejskij fōrty, ô keryj piyrszŏ zmianka pochodzi z roku 1418. Tradycyje Bad Ziegenhals, kere za Polski niy były kōntynuowane, przipōminŏ dŏwny kurpark we połedniowyj czyńści miasta pod Przodniōm Kopōm (495 m n.m.).

Kamracke miasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Guchołazy sōm skamracōne ze:

Przipisy

  1. Polskŏ forma Koziaszyja sie pojawiŏ we publikacyji Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej ôd Józefa Lompy (str. 28) i we Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (tōm IV, str. 543).
  2. We zŏpisie Cygenhals pojawiŏ sie we wykŏzie ślōnskich miast na patyncie ôd krōla Fridricha z roku 1750.
  3. Podug ôficjalnego statystycznego portalu Polska w liczbach, dostymp 2021-03-07
  4. Paul Kutzer. Über den Ortsnamen Ziegenhals. „Oberschlesische Heimat”, s. 101–109, 1908. Oppeln: Oberschlesisches Heimatverein (mjym.). 
  5. Głuchołazy: zdrowe uzdrowisko pełne historii (pol.). 8 Stóp, 21.8.2020. [dostymp 2021-03-07].
  6. Ôbocz sie ôsme mymorandum Edvarda Beneša na pokojowõ kōnferyncyjõ we Paryżu 1919 i Tomasz Leszkowicz: Kryzys polsko-czechosłowacki 1945 roku – dogrywka przedwojennego konfliktu (pol.). Histmag, 2.10.2016. [dostymp 2021-03-07].