Koziŏszyja
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| Koziŏszyja / Cygynhals Guchołazy | |||||
 Rynek we Koziŏszyjach | |||||
| |||||
| Geografijŏ | |||||
| Krŏj |  Polska
| ||||
| Historycznŏ krajina |  Gōrny Ślōnsk
| ||||
| Wojewōdztwo |  ôpolske
| ||||
| Krys |  nyski
| ||||
| Gmin |  Guchołazy
| ||||
| Wysokość | 288 m n.p.m. | ||||
| Spōłrzyndne | 50°19′02,21″N 17°23′00,42″E/50,317281 17,383450 | ||||
| |||||
| Społeczyństwo | |||||
| Nastōnie | 13. stolecie | ||||
| Prziwileje miasta | ≈ 1225 | ||||
| Wielość pōmiyszkiwŏczōw | 13 505 (2019) | ||||
| Tyngość zaludniyniŏ | 1977 ôs./km² | ||||
| Administracyjŏ | |||||
| Wiyrchnia | 6,83 km² | ||||
| Byrger | Edward Szupryczyński | ||||
| Adresa amtu miasta |
Rynek 15 48-340 Głuchołazy | ||||
| Kerōnkowŏ nōmera | (+48) 77 | ||||
| Pocztowy kod | 48-340 | ||||
| Ôznaczynie aut | ONY | ||||
| Transzport | |||||
| Drōgi krŏjowe | 
| ||||
| Drōgi wojewōdzke | 
| ||||
 Galeryjŏ we Wikimedia Commons
| |||||
| Internetowŏ zajta | |||||
Koziŏszyja[1] abo Cygynhals[2] lub tyz na bazie spolszczonej nazwy Guchołazy (po polsku i ôficjalnie Głuchołazy, pō niymiecku (Bad) Ziegenhals, po ślōnsko-niymiecku Ziegahåls, po czesku Hlucholazy) to je miasto we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, nad rzykōm Biołōm i pod Ôpawskimi Gōrami, wele polsko-czeskij granice, siydziba gminu z takim samym mianym. W grudniu 2019 miało 13 505 miyszkańcōw[3].
Gyszichta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Miasto było założōne we 13. stolyciu za kolōnizacyjnyj akcyje ôd wrocławskigo biskupa Lauryntego. Nojstarszŏ zmianka ô Ciginhals pochodzi z roku 1249, piyrszymi ôsadnikami byli hawiyrze, co sam prziszli kopać złoto[4]. Bergmaństwo sie rozwinyło ôsobliwie we 16. stolyciu, ale nikej niy ôsiōngło take rozmiary jak we niydalekim Cukmantlu. Aże do sekularyzacyje we roku 1810 miasto nŏleżało do biskupskigo nyskego ksiynstwa i beztōż było uwŏżane za tajlã Dolnego Ślōnska. Przi ferwaltungowyj reformie we roku 1815 je społym z cołkim nyskim krysym przikuplowali do Regierungsbezirk Oppeln i skuli tego je dzisiŏ czansto wrachowujōm do Gōrnego Ślōnska. We drugij połowie 19. stolyciŏ sie dziynka termalnym zdrzōdłom stały kurortym i dostały ôficjalny sztatus Bad. Bezmała ôd czeskigo ôkreślyniŏ „hluché lázně” mŏ pochodzić spōczesne miano miasta[5].
Ôd roku 1945 Koziŏszyja nŏleżōm do Polski, chocia i po piyrszyj, i po drugij światowyj wojnie miała na nie chyntkã Czechosłowacyjŏ, a to skirz tranzytowyj ajzynbanowyj sztreki ze Ôpawy do Frywołdowa (Jesiōnika)[6].
Historyczne cyntrum miasta je moc dobrze zachowane. Pojstrzōd nojcynnijszych zabytkōw sōm farski kościōł świyntego Lauryntego ze 13. stolyciŏ przebudowany barokowo we latach 1729–1731 i gotyckŏ wieża ôd gōrnyj miejskij fōrty, ô keryj piyrszŏ zmianka pochodzi z roku 1418. Tradycyje Bad Ziegenhals, kere za Polski niy były kōntynuowane, przipōminŏ dŏwny kurpark we połedniowyj czyńści miasta pod Przodniōm Kopōm (495 m n.m.).
Kamracke miasta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Koziŏszyja sōm skamracōne ze:
Przipisy
- ↑ Polskŏ forma Koziaszyja sie pojawiŏ we publikacyji Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej ôd Józefa Lompy (str. 28) i we Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (tōm IV, str. 543).
- ↑ We zŏpisie Cygenhals pojawiŏ sie we wykŏzie ślōnskich miast na patyncie ôd krōla Fridricha z roku 1750.
- ↑ Podug ôficjalnego statystycznego portalu Polska w liczbach, dostymp 2021-03-07
- ↑ Paul Kutzer. Über den Ortsnamen Ziegenhals. „Oberschlesische Heimat”, s. 101–109, 1908. Oppeln: Oberschlesisches Heimatverein (miym.).
- ↑ Głuchołazy: zdrowe uzdrowisko pełne historii (pol.). 8 Stóp, 21.8.2020. [dostymp 2021-03-07].
- ↑ Ôbocz sie ôsme mymorandum Edvarda Beneša na pokojowõ kōnferyncyjõ we Paryżu 1919 i Tomasz Leszkowicz: Kryzys polsko-czechosłowacki 1945 roku – dogrywka przedwojennego konfliktu (pol.). Histmag, 2.10.2016. [dostymp 2021-03-07].
| |||||||||||||
