Ślōnske wojaczki
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| Ślōnske wojaczki | |
 Batalijŏ pod Małujowicami | |
 Prusy |
 Austryjŏ |
| Czas | 1740–1742 (I ślōnskŏ wojaczka) 1744–1745 (II ślōnskŏ wojaczka) 1756–1763 (III ślōnskŏ wojaczka) |
| Prziczyna | chyńć panowaniŏ nad Ślōnskem |
| Wynik | ekōnōmiczne i polityczne zmocniynie Prus |
 Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
| |
Ślōnske wojaczki – trzi wojaczki miyndzy Austryjōm Habsburgōw (i jeji zmiyniajōncymi sie sojusznikami) a Prusami Hohenzollernōw ô panowanie nad Ślōnskem, we wyniku kerych wiynkszość Ślōnska (a tyż Kłodzko) znŏdły sie we granicach Prus, a społym z niymi ôd 1871 roku we zjednoczōnym bez Hohenzollernōw Miymieckim Cysŏrstwie.
Prziczyny
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Fryderyk II Wielgi uzdoł sie napaść Ślōnsk, spotrzebujōnc m.in. wzrŏstajōncõ wrogość pōmiyndzy prześladujōncymi protestantōw Habsburgami, a z wiynksza luterańskõ ludnościōm zebranyj prowincyje. Już wczaśnij uciskanŏ ludność cysŏrskij czynści Ślōnska (we ksiynstwach brzesko–lignickim a ôleśnickim ôbowiōnzowała swoboda wierzyniŏ a kultu) swrŏcała sie ô protekcyjõ do przechodzōncych bez jego terytorium szwedzkich wojsk (1706), kere uwŏżano za gwarantōw warōnkōw podpisanego po trzidziestorocznyj wojaczce westfalskiego pokoju.
Fryderyk swe fungowaniŏ spiyroł dynastycznymi roszczyniami, wynikajōncymi z podpisanego we 1537 roku układu ô przeżycie pōmiyndzy Joachimem II Hektorem a Fryderykiem II z dynastyje ślōnskich Piastōw – lignicko–brzeskim princym (ukłŏd niy ôstoł zryalizowany ani we 1548 roku po śmiyrci Fryderyka II, ani we 1675 roku po przedŏwniyniu dynastyje Piastōw; ksiynstwo przejyli Habsburgowie).
We tym samym czasie jednak Prusy zwiōnzane były – potwierdzōnõ bez fatra Fryderyka II Wielgigo we 1713 roku – pragmatycznõ sankcyjōm, zôbowiōzujōncõ jy do zachowaniŏ jedności wszyjskich ziym Habsburgōw jak tyż spiyraniŏ za nastympczyni a dziedziczki korōny Marii Teresy, cery umartego cysŏrza Karola VI.
I ślōnskŏ wojaczka (1740–1742)
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- 1740
- 1741
- 3 stycznia – paradny wjazd Fryderyka do Wrocławia[1]
- 10 stycznia – potyczka pod Ôtmuchowym
- 9 marca – zdobycie Głogowa bez pruske wojska
- 10 kwietnia – batalijŏ pod Małujowicami koło Brzegu, krōm zaucieczki Fryderyka Prusacy zwyciynżyli
- 10 siyrpnia – wkroczynie pruskich wojsk do Wrocławia
- 1742
- mŏj – boje na terynie Czech, klynski wojsk cysŏrskich
- 11 czyrwnia – podpisanie pokoju we Wrocławiu
II ślōnskŏ wojaczka (1744–1745)
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- 1744
- wkroczynie Fryderyka do Czech
- 16 września – zajyńcie Pragi
- 1745
- 4 czyrwnia – batalijŏ pod Dobromiyrzem
- 30 września – batalijŏ pod Soor
- 15 grudnia – batalijŏ pod Kesselsdorf[3]
- 25 grudnia – podpisanie pokoju we Dresden[3]
III ślōnskŏ wojaczka (1756–1763)
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- 1756
- 1757
- czyrwiyń – batalijŏ pod Kolínem, zwyciynstwo cysŏrskich wojsk
- 7 września – batalijŏ pod Moys, zwyciynstwo Austryjŏkōw
- 5 listopada – batalijŏ pod Rossbach
- 22 listopada – batalijŏ pod Wrocławiem
- 24 listopada – zdobycie miasta bez Austryjŏkōw
- 5 grudnia – batalijŏ pod Lutyniōm: zwyciynstwo Fryderyka nad dwukrotnie srogszym ôpacznikym (33 tys. przeciw 82 tys.), 10 tys. zabitych, 13 tys. zebranych
- 21 grudnia – poddanie sie austryjŏckigo garnizonu we Wrocławiu[3]: 17 tys. zebranych, w tym 17 jynerołōw
- 1759
- 12 siyrpnia – batalijŏ pod Kunowicami, zwyciynstwo Austryje, Prusacy straciyli 19 tys. ludzi i 172 harmaty
- 1760
- zdobycie bez Austryjŏkōw festōngu we Kłodzku[4]
- 23 czyrwnia – batalijŏ pod Kamiynnõ Gōrōm
- lato – ôblynżynie Wrocławia bez jyn. von Laudona
- 15 siyrpnia – batalijŏ pod Lignickim Pōntnowem; zwyciynstwo Prusakōw nad trzikrotnie srogszymi Austryjŏkami
- paździyrnik – zajyńcie Berlina bez antypruskõ koalicyjõ
- 1761
- 1762
- styczyń – śmierć caryce Elżbiety Romanowej; władze przejmuje wielbiciel Fryderyka Piotr III, kery nakŏzoł swojim wojskōm przejście na zajtã Prus
- lipiyń – ôbalynie i zamordowanie Piotra III; trōn ôbyjmuje jego ślubnŏ Katarzyna II, kerŏ wycŏfuje sie z wojaczki
- 21 lipnia – batalijŏ pod Burkatowem; Fryderyk pokōnuje znacznie srogszõ austryjŏckõ armijõ
- 1763
- rozpad antypruskij koalicyje
- 15 lutego – pokōj we Hubertusburgu: potwierdzynie status quo ante, a wrŏz utrwalenie podziału Ślōnska, jaki prziszoł we wyniku I ślōnskij wojaczki z lŏt 1740–1742[6]
Przipisy
- ↑ 1,0 1,1 Olszyna podczas wojen śląskich – Przegląd Lubański [dostymp 2021-02-22] (polski).
- ↑ Jak Śląsk wpadł w ręce Prus? Konflikt trwał 20 lat, PolskieRadio.pl [dostymp 2021-02-22] (polski).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Redakcyjŏ, Zdarzyło się w grudniu – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-02-22].
- ↑ Polska - Twierdza Kłodzko, Onet Podróże, 9 czerwca 2010 [dostymp 2021-02-22] (polski).
- ↑ Janusz Stolarczyk, Bitwa pod Trzebiną (Kunzendorff) – Muzeum Ziemi Prudnickiej, www.muzeumprudnik.pl [dostymp 2021-02-22].
- ↑ CONA Iconography Record, getty.edu [dostymp 2021-02-22].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
