Ślōnske wojaczki

Ze Wikipedia
Ślōnske wojaczki
Batalijŏ pod Małujowicami
Batalijŏ pod Małujowicami

Prusy

Austryjŏ
Czas 1740–1742 (I ślōnskŏ wojaczka)
1744–1745 (II ślōnskŏ wojaczka)
1756–1763 (III ślōnskŏ wojaczka)
Prziczyna chyńć panowaniŏ nad Ślōnskem
Wynik ekōnōmiczne i polityczne zmocniynie Prus
Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
Ojropa, kol. 1740.
Fryderyk II Wielgi
Maria Teresa Habsburg

Ślōnske wojaczki – trzi wojaczki miyndzy Austryjōm Habsburgōw (i jeji zmiyniajōncymi sie sojusznikami) a Prusami Hohenzollernōw ô panowanie nad Ślōnskem, we wyniku kerych wiynkszość Ślōnska (a tyż Kłodzko) znŏdły sie we granicach Prus, a społym z niymi ôd 1871 roku we zjednoczōnym bez Hohenzollernōw Miymieckim Cysŏrstwie.

Prziczyny[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Fryderyk II Wielgi uzdoł sie napaść Ślōnsk, spotrzebujōnc m.in. wzrŏstajōncõ wrogość pōmiyndzy prześladujōncymi protestantōw Habsburgami, a z wiynksza luterańskõ ludnościōm zebranyj prowincyje. Już wczaśnij uciskanŏ ludność cysŏrskij czynści Ślōnska (we ksiynstwach brzeskolignickim a ôleśnickim ôbowiōnzowała swoboda wierzyniŏ a kultu) swrŏcała sie ô protekcyjõ do przechodzōncych bez jego terytorium szwedzkich wojsk (1706), kere uwŏżano za gwarantōw warōnkōw podpisanego po trzidziestorocznyj wojaczce westfalskiego pokoju.

Fryderyk swe fungowaniŏ spiyroł dynastycznymi roszczyniami, wynikajōncymi z podpisanego we 1537 roku układu ô przeżycie pōmiyndzy Joachimem II Hektorem a Fryderykiem II z dynastyje ślōnskich Piastōw – lignicko–brzeskim princym (ukłŏd niy ôstoł zryalizowany ani we 1548 roku po śmiyrci Fryderyka II, ani we 1675 roku po przedŏwniyniu dynastyje Piastōw; ksiynstwo przejyli Habsburgowie).

We tym samym czasie jednak Prusy zwiōnzane były – potwierdzōnõ bez fatra Fryderyka II Wielgigo we 1713 roku – pragmatycznõ sankcyjōm, zôbowiōzujōncõ jy do zachowaniŏ jedności wszyjskich ziym Habsburgōw jak tyż spiyraniŏ za nastympczyni a dziedziczki korōny Marii Teresy, cery umartego cysŏrza Karola VI.

I ślōnskŏ wojaczka (1740–1742)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

  • 1740
    • 14 grudnia – antyaustryjŏcki bunt we Wrocławiu[1]
    • 16 grudnia – wkroczynie Fryderyka na Ślōnsk[2]
    • 28 grudnia – ôblynżynie Głogowa[3]
  • 1741
    • 3 stycznia – paradny wjazd Fryderyka do Wrocławia[1]
    • 10 stycznia – potyczka pod Ôtmuchowym
    • 9 marca – zdobycie Głogowa bez pruske wojska
    • 10 kwietnia – batalijŏ pod Małujowicami koło Brzegu, krōm zaucieczki Fryderyka Prusacy zwyciynżyli
    • 10 siyrpnia – wkroczynie pruskich wojsk do Wrocławia
  • 1742
    • mŏj – boje na terynie Czech, klynski wojsk cysŏrskich
    • 11 czyrwnia – podpisanie pokoju we Wrocławiu

II ślōnskŏ wojaczka (1744–1745)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

III ślōnskŏ wojaczka (1756–1763)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

  • 1756
    • wyprzedzajōncy szlag Fryderyka na Saksōnijõ
    • ôblynżynie i kapitulacyjŏ Pirny
    • wkroczynie do Czech
    • batalijŏ pod Lobositz
  • 1757
    • czyrwiyń – batalijŏ pod Kolínem, zwyciynstwo cysŏrskich wojsk
    • 7 września – batalijŏ pod Moys, zwyciynstwo Austryjŏkōw
    • 5 listopada – batalijŏ pod Rossbach
    • 22 listopada – batalijŏ pod Wrocławiem
    • 24 listopada – zdobycie miasta bez Austryjŏkōw
    • 5 grudnia – batalijŏ pod Lutyniōm: zwyciynstwo Fryderyka nad dwukrotnie srogszym ôpacznikym (33 tys. przeciw 82 tys.), 10 tys. zabitych, 13 tys. zebranych
    • 21 grudnia – poddanie sie austryjŏckigo garnizonu we Wrocławiu[3]: 17 tys. zebranych, w tym 17 jynerołōw
  • 1759
    • 12 siyrpnia – batalijŏ pod Kunowicami, zwyciynstwo Austryje, Prusacy straciyli 19 tys. ludzi i 172 harmaty
  • 1760
    • zdobycie bez Austryjŏkōw festōngu we Kłodzku[4]
    • 23 czyrwnia – batalijŏ pod Kamiynnõ Gōrōm
    • lato – ôblynżynie Wrocławia bez jyn. von Laudona
    • 15 siyrpnia – batalijŏ pod Lignickim Pōntnowem; zwyciynstwo Prusakōw nad trzikrotnie srogszymi Austryjŏkami
    • paździyrnik – zajyńcie Berlina bez antypruskõ koalicyjõ
  • 1761
  • 1762
    • styczyń – śmierć caryce Elżbiety Romanowej; władze przejmuje wielbiciel Fryderyka Piotr III, kery nakŏzoł swojim wojskōm przejście na zajtã Prus
    • lipiyń – ôbalynie i zamordowanie Piotra III; trōn ôbyjmuje jego ślubnŏ Katarzyna II, kerŏ wycŏfuje sie z wojaczki
    • 21 lipnia – batalijŏ pod Burkatowem; Fryderyk pokōnuje znacznie srogszõ austryjŏckõ armijõ
  • 1763
    • rozpad antypruskij koalicyje
    • 15 lutego – pokōj we Hubertusburgu: potwierdzynie status quo ante, a wrŏz utrwalenie podziału Ślōnska, jaki prziszoł we wyniku I ślōnskij wojaczki z lŏt 1740–1742[6]

Przipisy

  1. 1,0 1,1 Olszyna podczas wojen śląskich – Przegląd Lubański [dostymp 2021-02-22] (polski).
  2. Jak Śląsk wpadł w ręce Prus? Konflikt trwał 20 lat, PolskieRadio.pl [dostymp 2021-02-22] (polski).
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Redakcyjŏ, Zdarzyło się w grudniu – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-02-22].
  4. Polska - Twierdza Kłodzko, Onet Podróże, 9 czerwca 2010 [dostymp 2021-02-22] (polski).
  5. Janusz Stolarczyk, Bitwa pod Trzebiną (Kunzendorff) – Muzeum Ziemi Prudnickiej, www.muzeumprudnik.pl [dostymp 2021-02-22].
  6. CONA Iconography Record, getty.edu [dostymp 2021-02-22].