Ślōnske wojaczki

	Ślōnske wojaczki
	; Batalijŏ pod Małujowicami
; Prusy	; Austryjŏ
Czas	1740–1742 (I ślōnskŏ wojaczka); 1744–1745 (II ślōnskŏ wojaczka); 1756–1763 (III ślōnskŏ wojaczka)
Prziczyna	chyńć panowaniŏ nad Ślōnskem
Wynik	ekōnōmiczne i polityczne zmocniynie Prus
	Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons

Ojropa, kol. 1740.

Fryderyk II Wielgi

Maria Teresa Habsburg

Ślōnske wojaczki – trzi wojaczki miyndzy Austryjōm Habsburgōw (i jeji zmiyniajōncymi sie sojusznikami) a Prusami Hohenzollernōw ô panowanie nad Ślōnskem, we wyniku kerych wiynkszość Ślōnska (a tyż Kłodzko) znŏdły sie we granicach Prus, a społym z niymi ôd 1871 roku we zjednoczōnym bez Hohenzollernōw Miymieckim Cysŏrstwie.

Prziczyny[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Fryderyk II Wielgi uzdoł sie napaść Ślōnsk, spotrzebujōnc m.in. wzrŏstajōncõ wrogość pōmiyndzy prześladujōncymi protestantōw Habsburgami, a z wiynksza luterańskõ ludnościōm zebranyj prowincyje. Już wczaśnij uciskanŏ ludność cysŏrskij czynści Ślōnska (we ksiynstwach brzesko–lignickim a ôleśnickim ôbowiōnzowała swoboda wierzyniŏ a kultu) swrŏcała sie ô protekcyjõ do przechodzōncych bez jego terytorium szwedzkich wojsk (1706), kere uwŏżano za gwarantōw warōnkōw podpisanego po trzidziestorocznyj wojaczce westfalskiego pokoju.

Fryderyk swe fungowaniŏ spiyroł dynastycznymi roszczyniami, wynikajōncymi z podpisanego we 1537 roku układu ô przeżycie pōmiyndzy Joachimem II Hektorem a Fryderykiem II z dynastyje ślōnskich Piastōw – lignicko–brzeskim princym (ukłŏd niy ôstoł zryalizowany ani we 1548 roku po śmiyrci Fryderyka II, ani we 1675 roku po przedŏwniyniu dynastyje Piastōw; ksiynstwo przejyli Habsburgowie).

We tym samym czasie jednak Prusy zwiōnzane były – potwierdzōnõ bez fatra Fryderyka II Wielgigo we 1713 roku – pragmatycznõ sankcyjōm, zôbowiōzujōncõ jy do zachowaniŏ jedności wszyjskich ziym Habsburgōw jak tyż spiyraniŏ za nastympczyni a dziedziczki korōny Marii Teresy, cery umartego cysŏrza Karola VI.

I ślōnskŏ wojaczka (1740–1742)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

1740
- 14 grudnia – antyaustryjŏcki bunt we Wrocławiu^[1]
- 16 grudnia – wkroczynie Fryderyka na Ślōnsk^[2]
- 28 grudnia – ôblynżynie Głogowa^[3]
1741
- 3 stycznia – paradny wjazd Fryderyka do Wrocławia^[1]
- 10 stycznia – potyczka pod Ôtmuchowym
- 9 marca – zdobycie Głogowa bez pruske wojska
- 10 kwietnia – batalijŏ pod Małujowicami koło Brzegu, krōm zaucieczki Fryderyka Prusacy zwyciynżyli
- 10 siyrpnia – wkroczynie pruskich wojsk do Wrocławia
1742
- mŏj – boje na terynie Czech, klynski wojsk cysŏrskich
- 11 czyrwnia – podpisanie pokoju we Wrocławiu

II ślōnskŏ wojaczka (1744–1745)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

1744
- wkroczynie Fryderyka do Czech
- 16 września – zajyńcie Pragi
1745
- 4 czyrwnia – batalijŏ pod Dobromiyrzem
- 30 września – batalijŏ pod Soor
- 15 grudnia – batalijŏ pod Kesselsdorf^[3]
- 25 grudnia – podpisanie pokoju we Dresden^[3]

III ślōnskŏ wojaczka (1756–1763)[edytuj | edytuj zdrzōdło]

1756
- wyprzedzajōncy szlag Fryderyka na Saksōnijõ
- ôblynżynie i kapitulacyjŏ Pirny
- wkroczynie do Czech
- batalijŏ pod Lobositz
1757
- czyrwiyń – batalijŏ pod Kolínem, zwyciynstwo cysŏrskich wojsk
- 7 września – batalijŏ pod Moys, zwyciynstwo Austryjŏkōw
- 5 listopada – batalijŏ pod Rossbach
- 22 listopada – batalijŏ pod Wrocławiem
- 24 listopada – zdobycie miasta bez Austryjŏkōw
- 5 grudnia – batalijŏ pod Lutyniōm: zwyciynstwo Fryderyka nad dwukrotnie srogszym ôpacznikym (33 tys. przeciw 82 tys.), 10 tys. zabitych, 13 tys. zebranych
- 21 grudnia – poddanie sie austryjŏckigo garnizonu we Wrocławiu^[3]: 17 tys. zebranych, w tym 17 jynerołōw
1759
- 12 siyrpnia – batalijŏ pod Kunowicami, zwyciynstwo Austryje, Prusacy straciyli 19 tys. ludzi i 172 harmaty
1760
- zdobycie bez Austryjŏkōw festōngu we Kłodzku^[4]
- 23 czyrwnia – batalijŏ pod Kamiynnõ Gōrōm
- lato – ôblynżynie Wrocławia bez jyn. von Laudona
- 15 siyrpnia – batalijŏ pod Lignickim Pōntnowem; zwyciynstwo Prusakōw nad trzikrotnie srogszymi Austryjŏkami
- paździyrnik – zajyńcie Berlina bez antypruskõ koalicyjõ
1761
- 30 lipnia – batalijŏ pod Trzebinōm podle Prudnika^[5]
1762
- styczyń – śmierć caryce Elżbiety Romanowej; władze przejmuje wielbiciel Fryderyka Piotr III, kery nakŏzoł swojim wojskōm przejście na zajtã Prus
- lipiyń – ôbalynie i zamordowanie Piotra III; trōn ôbyjmuje jego ślubnŏ Katarzyna II, kerŏ wycŏfuje sie z wojaczki
- 21 lipnia – batalijŏ pod Burkatowem; Fryderyk pokōnuje znacznie srogszõ austryjŏckõ armijõ
1763
- rozpad antypruskij koalicyje
- 15 lutego – pokōj we Hubertusburgu: potwierdzynie status quo ante, a wrŏz utrwalenie podziału Ślōnska, jaki prziszoł we wyniku I ślōnskij wojaczki z lŏt 1740–1742^[6]

Przipisy

↑ ^1,0 ^1,1 Olszyna podczas wojen śląskich – Przegląd Lubański [dostymp 2021-02-22] (polski).
↑ Jak Śląsk wpadł w ręce Prus? Konflikt trwał 20 lat, PolskieRadio.pl [dostymp 2021-02-22] (polski).
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Redakcyjŏ, Zdarzyło się w grudniu – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-02-22] .
↑ Polska - Twierdza Kłodzko, Onet Podróże, 9 czerwca 2010 [dostymp 2021-02-22] (polski).
↑ JanuszJ. Stolarczyk JanuszJ., Bitwa pod Trzebiną (Kunzendorff) – Muzeum Ziemi Prudnickiej, www.muzeumprudnik.pl [dostymp 2021-02-22] .
↑ CONA Iconography Record, getty.edu [dostymp 2021-02-22] .

[olszyna-1] 1,0 ^1,1 Olszyna podczas wojen śląskich – Przegląd Lubański [dostymp 2021-02-22] (polski).

[2] Jak Śląsk wpadł w ręce Prus? Konflikt trwał 20 lat, PolskieRadio.pl [dostymp 2021-02-22] (polski).

[wachtyrzgrudziyń-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Redakcyjŏ, Zdarzyło się w grudniu – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-02-22] .

[4] Polska - Twierdza Kłodzko, Onet Podróże, 9 czerwca 2010 [dostymp 2021-02-22] (polski).

[5] JanuszJ. Stolarczyk JanuszJ., Bitwa pod Trzebiną (Kunzendorff) – Muzeum Ziemi Prudnickiej, www.muzeumprudnik.pl [dostymp 2021-02-22] .

[6] CONA Iconography Record, getty.edu [dostymp 2021-02-22] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]