Racibōrz
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artykuł je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskigo jynzyka. Żeby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artykułu ô nim. |
Spůłrzyndne: 50°05'31" N 18°13'11" E
| Racibōrz | |||||
_2.JPG) Zōmek w Raciborzu | |||||
| |||||
| Państwo |  Polskŏ
| ||||
| Historycznŏ krajina | Ślōnsk | ||||
| Wojywōdztwo |  ślōnske
| ||||
| Krys |  raciborski
| ||||
| Prawa miejskie | 1217 | ||||
| Prezydynt | Dariusz Polowy | ||||
| Wiyrchnia | 75,01 km² | ||||
| Wielość miyszkańcōw (2019) - wjelość - tyngość |
54 739 729,0 os./km² | ||||
| Numeracyjnŏ cōuna | +(48) 32 | ||||
| Rejestracyjnŏ tabula | SRC | ||||
Położynie na karcie Polski   Racibōrz | |||||
| TERC (TERYT) | 2411011 | ||||
| SIMC | 0942469 | ||||
Amt miastowy 47-400 Racibōrz | |||||
 Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
| |||||
| Zajta internetowŏ | |||||
Racibōrz (pol. Racibórz, mjym. Ratibor, śl-mjym. Rattebor[1], Rottwer) – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojywōdztwie, siydziba władz raciborskigo krysu. Stolica Gōrnego Ślōnska społym z Ôpolym. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Nizinie, nad Ŏdrõ. Dŏwnij nojsrogsze miasto Gōrnego Ślōnska.
Geografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Miasto leży we połedniowyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ślōnskij Nizinie.
Klimat[edytuj | edytuj zdrzōdło]
| Miesiōnc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Mŏj | Czy | Lip | Siy | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rocznŏ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Strzednie tymperatury we dziyń [°C] | 1.2 | 3.1 | 8.1 | 14.3 | 18.7 | 21.8 | 24.0 | 24.0 | 19.1 | 13.7 | 8.3 | 3.0 | 11,2 |
| Strzednie dobowe tymperatury [°C] | -1.3 | 0.1 | 3.8 | 9.5 | 14.2 | 17.6 | 19.7 | 19.4 | 14.8 | 10 | 5.5 | 0.6 | 9,5 |
| Strzednie tymperatury we nocach [°C] | -4.1 | -3.5 | -0.4 | 4.1 | 8.9 | 12.7 | 14.8 | 14.6 | 10.6 | 6.5 | 2.8 | -1.9 | 5,4 |
| Opady [mm] | 48 | 43 | 52 | 54 | 80 | 86 | 101 | 71 | 74 | 53 | 53 | 48 | 64 |
| Wilgłość [%] | 82 | 80 | 73 | 67 | 69 | 69 | 69 | 68 | 72 | 77 | 82 | 82 | 74 |
| Źrōdło: [2] 2021-02-15 | |||||||||||||
Historyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Trufŏ sie, iże zidlōng Budorgis ze karty Claudiusa Ptolemaeusa może być Raciborzym. Budorgis ôstała ôdwzorowana na antycznyj karcie Claudiusa Ptolemaeusa ze lŏt 142–147 naszyj ery. Ô tym, iże plac tyn mōg być Raciborzym, informuje kompendium „Hazlitt” (1850)[3] abo „Lexicon Universale” (1698) jak tyż wynikŏ to ze położyniŏ postrzōd inkszych zidyntyfikowanych placōw Ślōnska. Przinŏleży jednak krytycznie zauważyć, iże pisŏrze tamtych lŏt chutnie dorabiali miastōm a nŏrodōm antyczne rodowody[4].
Grōd raciborski bōł co nojmynij już ôd XI stoleciŏ[5]. Prawa miejskie Racibōrz dostoł we 1217 na flamandzkim prawie. 17 czyrwnia 1299 raciborski princ Przemysław nadoł Raciborzowi prawa miejskie podle magdeburskiego prawa, podle kerych miasto przejōnło ôd princa mocka jego uprawniyń.
W XVIII stoleciŏ Racibōrz podlygoł inspekcyje dŏwkowyj w Prudniku[6]. Po pokoju wrocławskim, miasto społym z cołkim Ślōnskiem znŏdło sie we granicach Prus. W 1846 miasto dostało piyrsze połōnczynie banowe ze Kandrzinym, a we 1847 ze Berlinem a Wiedyniem. W czasie II wojaczki światowyj wy mieście funkcjōniyrowały ôbozy przimusowyj roboty a robocze party zebranych wojynnych. W 1945 roku, po zajyńciu Raciborza bez wojska sowiecke, przikludzōno było sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł w rewitalizacyji tego placu.
21 czyrwnia 2001 Racibōrz za piyrsze miasto w Polsce i Ojropie dostało certyfikat ISO 14001 wkludzajōnc tym samym w gminie Systym Zarzōndzaniŏ Środowiskowego.
Ludność[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Liczba ludności Raciborza na przestrzyństwach lŏt[7][8][9][10][11][12]:
Kamrackie miasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]
| Miasto | Państwo | Datōm napoczyńciŏ spōłprace |
|---|---|---|
| Ôpawa |  Czechy |
1 czyrwnia 1991 |
| Roth |  Mjymcy |
19 września 1992 |
| Kaliningrad |  Kalińingrad |
5 marca 2002 |
| Leverkusen | Mjymcy |
18 marca 2002 |
| Tysmenytsia |  Ukrajina |
8 mŏja 2004 |
| Wrexham |  Wielgŏ Brytanijŏ |
8 mŏja 2004 |
| Kandrzin-Koźle |  Polskŏ |
22 lipnia 2005 |
| Villeneuve-d’Ascq |  Francyjŏ |
16 paździyrnika 2007 |
| Zugló |  Madziary |
11 grudnia 2008 |
Ôsoby zwiōnzane z Raciborzym[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- Jan Wyglenda (nar. 1894 w Brzyźnicy kole Raciborza, um. 1973 w Rybniku) – działŏcz absztimōngowy, uczestńik powstań ślōnskich
- Marek Plura (nar. 1970 w Raciborzu) – politiker
Przipisy
- ↑ Max Monwood, Bunte bilder aus dem Schlesierlande, t. 2, Wrocław 1903, s. 308.
- ↑ climatebase.ru (pol.). [dostymp 2021-02-16].
- ↑ kompendium „Hazlitt”, ancientlibrary.com [dostymp 2021-01-27] [zarchiwizowane z adresy 2009-08-17] (angelski).
- ↑ Norbert Mika, Dzieje ziemi raciborskiej, Kraków: Avalon, 2010, s. 19–20, ISBN 978-83-7730-003-9.
- ↑ Norbert Mika, Dzieje ziemi raciborskiej, Kraków: Avalon, 2010, s. 27, ISBN 978-83-7730-003-9.
- ↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl [dostymp 2021-01-27] (polski).
- ↑ Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 71.
- ↑ Statistik des Deutschen Reiches, tom 568, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 17. V. 1939. 1939, s. 41–43.
- ↑ Johann Adam Valentin Weigel: Geographische, naturhistorische und technologische Beschreibung des souverainen Herzogthums Schlesien, Siebenter Theil, Die Fürstenthümer Oels, Trachenberg, Neiße und Rattibor. Berlin: 1803, s. 163.
- ↑ Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien, 2. Teilband. Breslau: 1865, s. 656.
- ↑ Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Schlesien und ihre Bevölkerung, nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. Dezember 1871 bearbeitet und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. Breslau: 1874, s. 358–359.
- ↑ Statistik des Deutschen Reiches, tom 454, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 16. VI. 1933. 1933, s. 42.