Racibōrz

Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Raćibůrz)
Racibōrz

Rynek we Raciborzu
Wapyn {{{dopołniŏcz}}}
Fana Raciborza
Wapyn Raciborza Fana Raciborza
Geografijŏ
Krŏj  Polska
Historycznŏ krajina  Gōrny Ślōnsk
Wojewōdztwo ślōnske
Krys raciborski
Spōłrzyndne 50°08′N 18°12′E/50,133333 18,200000
Mapa
Społeczyństwo
Prziwileje miasta 1217
Wielość pōmiyszkiwŏczōw 54 739 (2019)
Tyngość zaludniyniŏ 729 ôs./km²
Skłŏd nacyjny Polŏki, Ślōnzŏki, Niymce
Administracyjŏ
Wiyrchnia 75,01 km²
Byrger Dariusz Polowy
Adresa amtu
miasta
ul. Batorego 6
47-400 Racibórz
Kerōnkowŏ nōmera (+48) 32
Pocztowy kod ôd 47-400 do 47-445
Ôznaczynie aut SRC
Transzport
Drōgi krŏjowe
Drōgi wojewōdzke
Galeryjŏ we Wikimedia Commons
Internetowŏ zajta

Racibōrz (pol. Racibórz, mjym. Ratibor, śl-mjym. Rattebor[1], Rottwer) – to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, siydziba władz raciborskigo krysu, stolica Ojroregiōnu Silesia. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Nizinie, nad rzykōm Ôdrōm.

Podle danych na 31 grudnia 2019 miasto miało 54 739 pōmiyszkiwŏczōw, co przi wiyrchni 75,01 km² dŏwŏ tyngość zaludniyniŏ 729 ôs./km².

Geografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Miasto leży we połedniowyj tajli Gōrnego Ślōnska, we połedniowo-weschodnij tajli Ślōnskij Niziny. Racibōrz je rozlygowany przi pograniczu prudnickigo, glywickigo a laszskigo dialektu ślōnskij gŏdki. Bez administracyjne granice miasta przepływŏ rzyka Ôdra a strugi Kamyniŏk, Plinc, Lyngōń i Nyndza.

Klimat[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Strzedniŏ tymperatura i ôpady dla Raciborza
Miesiōnc Sty Lut Mar Kwi Mŏj Czy Lip Siy Wrz Paź Lis Gru Rocznŏ
Strzednie tymperatury we dziyń [°C] 1.2 3.1 8.1 14.3 18.7 21.8 24.0 24.0 19.1 13.7 8.3 3.0 11,2
Strzednie dobowe tymperatury [°C] -1.3 0.1 3.8 9.5 14.2 17.6 19.7 19.4 14.8 10 5.5 0.6 9,5
Strzednie tymperatury we nocach [°C] -4.1 -3.5 -0.4 4.1 8.9 12.7 14.8 14.6 10.6 6.5 2.8 -1.9 5,4
Ôpady [mm] 48 43 52 54 80 86 101 71 74 53 53 48 64
Wilgłość [%] 82 80 73 67 69 69 69 68 72 77 82 82 74
Zdrzōdło: [2] 2021-02-15

Historyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Zōmek we Raciborzu

Podŏwŏ sie, iże zidlōng Budorgis ze karty ôd Claudiusa Ptolemaeusa może być Raciborzym. Budorgis ôstała ôdwzorowana na antycznyj karcie ôd Claudiusa Ptolemaeusa ze lŏt 142–147 naszyj ery. Ô tym, iże plac tyn mōg być Raciborzym, informuje kōmpyndium „Hazlitt” (1850)[3] abo „Lexicon Universale” (1698) jak tyż wynikŏ to ze rozlygowaniŏ postrzōd inkszych zidyntyfikowanych placōw Ślōnska. Trza jednak krytycznie zauważyć, iże pisŏrze tamtych lŏt chutnie dorabiali miastōm a nacyjōm antyczne rodowody[4].

Grōd raciborski istnioł co nojmynij już ôd 11. stoleciŏ[5]. Prziwileje miasta Racibōrz dostoł we 1217 na flamandzkim prawie. 17 czyrwnia 1299 raciborski princ Przemysław nadoł Raciborzowi prziwileje miasta podle magdeburskiego prawa, podle kerych miasto przejōnło ôd princa mocka ônego uprawniyń.

We 18. stoleciu Racibōrz podlygoł inspekcyje dŏwkowyj we Prudniku[6]. Po wrŏcłōwskim pokoju (1742), miasto społym ze cołkim Ślōnskym znŏdło sie we granicach Prus. We 1846 miasto dostało piyrsze połōnczynie banowe ze Kandzierzinym, a we 1847 ze Berlinym a Wiedziyniym. W czasie drugij wojny światowyj w mieście funkcjōniyrowały ôbozy przimusowyj roboty a robocze ôddzioły wojynnych zebranych. We 1945 roku, po zajyńciu Prudnika ôd wojsk sowieckich, prziwiyziōne sam bōły przimusowe polske wysiedlyńce ze terynōw anektowanych ôd SSSR. Gorŏle broły czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu.

21 czyrwnia 2001 Racibōrz ôstoł piyrszym miastym w Polsce i Ojropie, co dostało certyfikat ISO 14001, co wkludziyło we gminie Systym Zarzōndzaniŏ Środowiskowego.

Ludność[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Liczba ludności Raciborza na przestrzyństwach lŏt[7][8][9][10][11][12]:

Ôsoby zwiōnzane ze Raciborzym[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Przipisy

  1. Max Monwood, Bunte bilder aus dem Schlesierlande, t. 2, Wrocław 1903, s. 308.
  2. climatebase.ru (pol.). [dostymp 2021-02-16].
  3. kompendium „Hazlitt”, ancientlibrary.com [dostymp 2021-01-27] [zarchiwizowane z adresy 2009-08-17] (angelski).
  4. Norbert Mika, Dzieje ziemi raciborskiej, Kraków: Avalon, 2010, s. 19–20, ISBN 978-83-7730-003-9.
  5. Norbert Mika, Dzieje ziemi raciborskiej, Kraków: Avalon, 2010, s. 27, ISBN 978-83-7730-003-9.
  6. Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl [dostymp 2021-01-27] (polski).
  7. Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 71.
  8. Statistik des Deutschen Reiches, tom 568, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 17. V. 1939. 1939, s. 41–43.
  9. Johann Adam Valentin Weigel: Geographische, naturhistorische und technologische Beschreibung des souverainen Herzogthums Schlesien, Siebenter Theil, Die Fürstenthümer Oels, Trachenberg, Neiße und Rattibor. Berlin: 1803, s. 163.
  10. Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien, 2. Teilband. Breslau: 1865, s. 656.
  11. Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Schlesien und ihre Bevölkerung, nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. Dezember 1871 bearbeitet und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. Breslau: 1874, s. 358–359.
  12. Statistik des Deutschen Reiches, tom 454, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 16. VI. 1933. 1933, s. 42.

Necowe ôdwołania[edytuj | edytuj zdrzōdło]