Ślōnske wojewōdztwo

Ze Wikipedia
ISO 639 Icon szl.svg
 Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Ślōnske wojewōdztwo
Województwo śląskie
Śląskie.svg
Wapyn {{{dopołniŏcz}}}
Fana
Wapyn Fana
Geografijŏ
Lokalizacyjŏ
Stolica Katowice
Sroge miasta Czynstochowy, Sosnowiec, Glywice, Zŏbrze, Biylsko-Biołŏ
Zorta wojewōdztwo
Wiyrchnia 12 333,09 km²
Populacyjŏ
Wielość ludzi 4 492 330 (2020[1])
Tyngość zaludniyniŏ 370 ôs./km²
Gŏdka polskŏ
ślōnskŏ
niymieckŏ
Skłŏd nacyjny Polŏki: 81,93%
Ślōnzŏki: 15,59%
Niymce: 0,75%
niyôkryślōnŏ: 1,57%[2]
Administracyjŏ
Krŏj Flag of Poland.svg Polska
Tajlōng Krysy
• grodzke: 19
• ziymske: 17
Gminy
• miastowe: 49
• miastowo-dziedzińske: 22
• dziedzińske: 96
Nastōnie 1999
Wojewoda Jarosław Wieczorek (PiS)
Marszołek Jakub Chełstowski (PiS)
Idyntyfikacyjŏ
ISO 3166-2 PL-24
NUTS PL22
Ôznaczynie aut S
Commons-logo.svg Galeryjŏ we Wikimedia Commons
Internetowŏ zajta

Ślōnske wojewōdztwo (pol. Województwo śląskie) to je jedne spostrzōd szesnŏstu wojewōdztw we Polsce, co powstoło we czasie administracyjnyj reformy we 1998 roku. Leży ôno na połedniu krŏju, przi granicach ze Czechami i Słowacyjōm, we weschodnij tajli Gōrnego Ślōnska a zachodnij tajli Małopolski, a je nojtyngij zaludniōnym wojewōdztwym Polski. Ônego stolicōm je miasto Katowice.

Przeciw mianu ino 48% wiyrchnie wojewōdztwa je na samym Ślōnsku, a ôstatek to teryny historycznie przinŏleżōnce do Małopolski[3]. Miano nawiōnzuje do tradycyje polskigo miyndzywojynnego (fest myńszego) ślōnskigo wojewōdztwa – tedy bōła to cołkŏ polskŏ tajla historycznego Ślōnska.

Gyszichta[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Terytorialnŏ ewolucyjŏ ślōnskigo wojewōdztwa ôd 1920 roku.

Ślōnske wojewōdztwo we ônego terŏźnyj formie powstoło we czasie reformy administracyjnego tajlōngu Polski we 1998 roku, co wkludzōne tedy bōło szesnŏście „srogich” wojewōdztw zamiast 49 „małych”, kere egzystowoły ôd 1975 roku. Zrobiōne bōło ze wiynkszości terynōw dŏwnych wojewōdztw katowskigo i czynstochowskigo a zachodnij tajli biylskigo.

Przōdzij we kōncepcyji reformy mioło być ino dwanŏście wojewōdztw. Krōm tego, co je terŏźnie, do nowego ślōnskigo wojewōdztwa mioł przinŏleżeć Ôpolski Ślōnsk, na muster ślōnskigo wojewōdztwa, kere istnioło po II wojnie światowyj ôd 1945 do 1950. Antlich, wela protestōw ôd miyszkańcōw Ôpolskigo Ślōnska a lobbowaniŏ ôd społecznych ôrganizacyji, we tym politycznyj reprezyntacyje ôpolskij niymieckij myńszości, dokludziyły do uchowaniŏ ôsobnego ôpolskigo wojewōdztwa ze wiynkszościōm Gōrnego Ślōnska we nowym tajlōngu[4][5][6]. Terŏźnie, niykere ślōnske regiōnalne ôrganizacyje, durś wołajōm do zrobiyniŏ jednego a spōlnego gōrnoślōnskigo wojewōdztwa we historycznych granicach Gōrnego Ślōnska[7][8][9].

Ôd 1922 do 1939 (de iure 1945) egzystowoło autōnōmiczne ślōnske wojewōdztwo utworzōne ze tajli Pruskigo i Cieszyńskigo Ślōnska, co po I wojnie światowyj a niyskorniyjszych terytorialnych swadźbach bōła prziznanŏ Drugij Polskij Republice. Dzisioj to terytoriōm stanowi kole ⅓ nowego ślōnskigo wojewōdztwa.

Geografijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Ôgōlnogeograficznŏ karta ślōnskigo wojewōdztwa

Ślōnske wojewōdztwo mŏ wiyrchniã 12 333,09 km². Ze populacyjōm kole 4,5 mln je drugim pod wzglyndym wielości ludzi wojewōdztwym Polski po mazowieckim (kere je trzi razy srogsze i ôbyjmuje stolicã krŏju – Warszawã). Je to nojtyngij zaludniōne wojewōdztwo a jedyne, kere mŏ wiyncyj grodzkich (19) aniżeli ziymskich krysōw (17). Ônego wiyrchnia stanowi 3,9% wiyrchnie Polski[10]. Na ônego terynie funkcjōniyruje jedyny we Polsce ferajn metropolitalny – Gōrnoślōnsko-Altrajchowŏ Metropolijŏ.

Geograficznie ślōnske wojewōdztwo przinŏleży do Ślōnskij Chyże, Krakowsko-Czynstochowskij Jury, Ôświyncimskij Kotliny jak tyż Beskidōw (Ślōnski Beskid). Pōnadto we tych terynach geograficznych idzie wymiynić myńsze, jak cum bajszpil Tarnogōrski Pukel, Rybnicki Plaskowyż abo Raciborskŏ Kotlina.

Administracyjny tajlōng[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Grodzke krysy[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Miasto Wielość ludzi (2019)
Katowice Herb.svg Katowice 292 774
POL Częstochowa COA.svg Czynstochowy 220 433
POL Sosnowiec COA.svg Sosnowiec 199 974
POL Gliwice COA.svg Glywice 178 603
POL Zabrze COA.svg Zŏbrze 172 360
POL Bielsko-Biała COA.svg Biylsko-Biołŏ 170 663
POL Bytom COA.svg Bytōm 165 263
POL Rybnik COA.svg Rybnik 138 098
POL Ruda Śląska COA.svg Ruda 137 360
POL Tychy COA.svg Tychy 127 590
POL Dąbrowa Górnicza COA.svg Dōmbrowa 119 373
POL Chorzów COA.svg Krōlewskŏ Huta 107 807
Coat of Jaworzno POL.gif Jaworzno 91 115
POL Jastrzębie-Zdrój COA.svg Jastrzymbie 88 743
POL Mysłowice COA.svg Myslowice 74 618
POL Siemianowice COA.svg Siymianowice 66 841
POL Żory COA.svg Żŏry 62 472
POL Piekary Śląskie COA.svg Piekary 55 030
POL Świętochłowice COA.svg Świyntochlowice 49 557

Ziymske krysy[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Krys Stolica Wielość ludzi (2019)
POL powiat bieruńsko-lędziński COA.svg Bierōńsko-lyńdziński krys Bierōń 59 776
POL powiat będziński COA.svg Byńdziński krys Byńdzin 148 089
POL powiat bielski (województwo śląskie) COA.svg Biylski krys Biylsko-Biołŏ 165 960
POL powiat częstochowski COA.svg Czynstochowski krys Czynstochowy 134 555
POL powiat gliwicki COA.svg Glywicki krys Glywice 115 528
POL powiat kłobucki COA.svg Kłobucki krys Kłobuck 84 591
POL powiat lubliniecki COA 1.svg Lublyniecki krys Lublyniec 76 451
POL powiat mikołowski COA.svg Mikołowski krys Mikołōw 98 990
POL powiat myszkowski COA.svg Myszkowski krys Myszkōw 70 880
POL powiat pszczyński COA.svg Pszczyński krys Pszczyna 111 539
POL powiat raciborski COA.svg Raciborski krys Racibōrz 119 373
POL powiat rybnicki COA.svg Rybnicki krys Rybnik 78 213
POL powiat tarnogórski COA.svg Tarnogōrski krys Tarnowske Gōry 140 519
POL powiat cieszyński COA.svg Cieszyński krys Cieszyn 178 191
POL powiat wodzisławski COA.svg Władzisłōwski krys Władzisłōw 157 088
POL powiat zawierciański COA.svg Zŏwierciański krys Zŏwiercie 117 624
POL powiat żywiecki COA.svg Żywiecki krys Żywiec 152 726

Przipisy

  1. ↑ Województwo śląskie w liczbach (pol.). polskawliczbach.pl. [dostymp 2021-09-25].
  2. ↑ Struktura narodowo-etniczna 2011 (pol.). Główny Urząd Statystyczny. [dostymp 2021-09-25].
  3. ↑ Tomasz Szymczyk: Województwo śląskie, a dominuje w nim Małopolska. Ale w nazwie jej nie ma (pol.). Dziennik Zachodni, 2017-09-01. [dostymp 2021-09-25].
  4. ↑ Krzysztof Zyzik: Brońmy swego! Czyli NTO w walce o województwo (pol.). Nowa Trybuna Opolska, 2012-06-18. [dostymp 2021-09-25].
  5. ↑ 7 czerwca - Święto Województwa Opolskiego (pol.). Samorząd Województwa Opolskiego, 2020-06-02. [dostymp 2021-09-25].
  6. ↑ Agnieszka Kuczała: Mniejszość niemiecka w życiu politycznym województwa opolskiego (pol.). Politeja, 2014. s. 395–410. [dostymp 2021-09-25].
  7. ↑ Szef RAŚ w Opolu: Opolskie powiększyć na cały Górny Śląsk!, Dziennik Zachodni, 5 czerwca 2012 [dostymp 2021-09-25] (polski).
  8. ↑ Gorzelik: Zacznijmy już dyskusję o nowym województwie, Dziennik Zachodni, 1 czerwca 2012 [dostymp 2021-09-25] (polski).
  9. ↑ Województwo górnośląskie jako połączenie śląskiego i opolskiego? Stanowisko RAŚ i ŚPR, Katowice Nasze Miasto, 22 lutego 2019 [dostymp 2021-09-25] (polski).
  10. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r. (pol.). Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. [dostymp 2021-09-25].
p • d • e
Wojewōdztwa Polski
POL location map.svg
p • d • e
Ślōnsk – tymaty i zŏgŏdniyniŏ
Gōrny Ślōnsk • Dolny Ślōnsk
HistoryjŏFlag of Silesia.svg

Flag of Upper Silesia.svg
Geografijŏ
Polityka
Społeczność
Symbol category class.svg Kategoryjŏ
Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ślōnske_wojewōdztwo&oldid=347922"