Ôpole
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artykuł je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskigo jynzyka. Żeby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artykułu ô nim. |
Spůłrzyndne: 50°40' N 17°56' E
| Ôpole | |||||
| |||||
 Stare Miasto w Ôpolu | |||||
| Państwo |  Polskŏ
| ||||
| Wojywōdztwo | ôpolske | ||||
| Krys | miasto na prawach krysu | ||||
| Data założyniŏ | X stolecie | ||||
| Prawa miejskie | przed 1217 | ||||
| Prezydynt | Arkadiusz Wiśniewski | ||||
| Wiyrchnia | 148,99 km² | ||||
| Położynie | 50° 40' N 17° 56' E | ||||
| Wysokość | 176 m n.m. | ||||
| Wielość miyszkańcōw (2017) - wjelość - tyngość - aglomeracyjŏ |
130 500 863,5 os./km² 267 000 | ||||
| Numeracyjnŏ cōuna | + (48) 077 | ||||
| Tabula rejestracyjnŏ | OP | ||||
Położynie na karcie Polski   Ôpole | |||||
| TERC10 (TERYT) |
1661011 | ||||
| SIMC10 | 0965016 | ||||
Amt miastowy Rynek-Ratusz45-015 Ôpole tel. (+48) 077 45 11 800; faks (+48) 077 54 11 322 (e-brif) | |||||
 Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
| |||||
| Zajta internetowŏ miasta | |||||
Ôpole (pol. Opole, łać. Oppelia, Oppolia, Opulia, mjym. Oppeln, śl-mjym. Uppeln) – miasto na prawach krysu w połedniowo-zachodnij Polsce, siydziba władz wojywōdztwa ôpolskigo i krysu ôpolskigo. Stolica Gōrnego Ślōnska. Położōne w Europium Postrzodkowyj, na Nizinie Ślōnskij, nad Ôdrõ.
Historyjŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Historyjŏ Ôpolŏ zaczła sie w 845 roku jak podŏwŏ to Geograf Bajerski. Anōnimowy kronikarz wykŏzoł ôwdy istniynie takigo grodu i plymiynia ô mianie Ôpolanie. Przed 1217 rokym Ôpole zyskało prawa miastowe, nadane mu z rōnk princa Kazimierza I ôpolskigo. Po śmierci ôstatnigo z Piastōw Ôpolskich, Jōna II Dobrego, w 1532 roku miasto przeszło we włŏdanie Habsburgōw. W czasie dalsze dwiesta lata Ôpole na dwa lata trefiyło w rynce Szwecyje (1632–1634) jak tyż na 21 lŏt w rynce polskij dynastyje Wazów (1645–1666). Potym zasik przejōnli jy Habsburgowie. W 1741 roku do Ôpolŏ wkroczyły wojska pruske.
Rok niyskorzij, po izbie wrocławskim, miasto społym z cołkim Ślōnskiem znŏdło sie w granicach Prus. W latach 1756–1763, w czasie trwaniŏ wojaczki siedmioletniej, Ôpole dwukrotnie ôstało zdobyte bez Austryjõ i rŏz bez Rusyjõ. Izba w Hubertsburgu ôstawiōł plac pod panowaniym Prus. W 1818 roku Ôpole ôstało stolicōm rejyncyje ôpolskij i utworzōno było w nim amt rejyncyje. W 1843 miasto dostało piyrsze połōnczynie banowe z Wrocławiem. Gradus tego placu zaczła rōść, co tyż dowiodło przeniesiynie rejōnowyj dyrekcyje bany z Katowic do Ôpolŏ. Stało sie to po I wojaczce światowyj. W latach 1922–1938 Ôpole ôstało siydzibōm władz rejyncyje jak tyż prowincyje gōrnoślōnskiej. W czasie II wojaczki światowyj wy mieście funkcjōniyrowały ôbozy roboty przimusowyj i party robocze zebranych wojynnych. W 1945 roku, po zajyńciu Ôpolŏ bez wojska sowiecke, przikludzōno było sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł w rewitalizacyji tego placu.
Ôd 1950 roku miasto stało sie stolicōm wojywōdztwa ôpolskigo. W 1963 roku zôrganizowano było w Ôpolu I Krajowy Festiwal Śpiywki Polskij. 34 lata niyskorzij miasto ôstało zniszczōne bez tragicznõ w skutkach potop. W 1999 roku Radni Sejmiku Wojewōdzkigo ôbrali erbowŏ cecha rodowy ôstatnigo princa piastowskiego Jōna II Dobrego na wapyn wojywōdztwa ôpolskigo. W 2004 roku papiyż Jōn Paul II dostoł doktorat honoris causa Uniwerzytetu Ôpolskigo. Trzi lata niyskorzij powstoła w Ôpolu Podstrefa Wałbrzyskiej Ekstra Cōuny Ekōnōmicznyj[1].
Ludność[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Dwudzieste siōdme pod wzglyndym numera ludności miasto w Polsce – ôficjalnie 128 208 miyszkańcōw, piytnŏste pod wzglyndym wiyrchnie – 148,99 km²[2].
Numer ludności Ôpolŏ na przestrzyństwach lŏt:
Ekōnōmijŏ[edytuj | edytuj zdrzōdło]
W Ôpolu w roku 2017 w regeście REGON zaregistrowanych było 21 966 podmiotōw ekōnōmije nŏrodnyj, z czego 13 798 stanowiyły ôsoby fizyczne kludzōnce działalność ekōnōmicznõ. W tymże roku zaregistrowano było 1319 nowych podmiotōw, a 1291 podmiotōw ôstało ôdregistrowanych. Na przestrzyństwach lŏt 2009–2017 nojwiyncyj (1 601) podmiotōw zaregistrowano było w roku 2010, a nojmynij (1 267) w roku 2012. W tym samym ôkresie nojwiyncyj (1 561) podmiotōw wykreślono z regestu REGON w 2009 roku, nojmynij (929) podmiotōw ôdregistrowano było za to w 2010 roku. Podle danych z regestu REGON postrzōd podmiotōw posiadajōncych natura prawnõ w Ôpolu nojwiyncyj (2 608) je stanowiōncych spōłki handlowe z ôgraniczōnõ uwŏżnościōm. Przi Analizowaniu regest pod winklym numerōw zatrudniōnych prŏcownikōw idzie stwiyrdzić, iże nojwiyncyj (21 050) je mikro-fyrm, zatrudniajōncych 0–9 prŏcownikōw. 0,8% (177) podmiotōw za zorta działalności deklarowało bauerstwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, za industryjŏ i baukōnszt swoja zorta działalności deklarowało 16,9% (3 716) podmiotōw, a 82,3% (18 073) podmiotōw w regeście zakwalifikowanŏ je za ôstała działalność. Postrzōd ôsōb fizycznych kludzōncych działalność ekōnōmicznõ w Ôpolu nojczyńścij deklarowanymi zortami przewŏżajōncyj działalności sōm Handel hurtowy i detaliczny; sprŏwōnek wozideł autowych, przi włōnczaniu motorcykle (22.7%) jak tyż Działalność profesjōnalnŏ, naukowŏ i technicznŏ (16%).
Kultura[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Ôpole je jednym z nojwŏżniyjszych ôstrzodkōw kulturalnych i intelektualnych w Polsce, ô dugij tradycyji. W Ôpolu dzioła pŏrã muzeōw i galeryje. Nojstarszym z nich je Muzeum Ślōnska, kere ôstało założōne już w 1900 Terŏźnie powstŏwŏ sam Muzeum Polskij Śpiywki, kere grōmadzi bydzie zbiory zwiōnzane z polskõ muzykōm i Krajowym Festiwalym Polskij Śpiywki w Ôpolu.
Festiwal w Ôpolu poprzedzajōm trefiyniŏ przedfestiwalowe take jake Hip-Hop Opole eli Kawiarenki z Gwiazdami. Je tyn fajer fanowa miasta Ôpole i produkt z kery je kojarzōne miasto w Polsce. Ôpole ôstało ôkryślōne bez Jerzego Waldorffa w czasie I KFPP za Stolica Polskij Śpiywki co je mottym rozpoznawczym miasta.
Miasta kamrackie[edytuj | edytuj zdrzōdło]
| Miasto | Państwo | Datōm napoczyńciŏ spōłprace |
|---|---|---|
| Bjełgorod |  Rusyjŏ |
14 kwietnia 2004 |
| Bruntál |  Czechy
|
8 grudnia 1997 |
| Carrara |  Italijŏ |
2 września 2006 |
| Grasse |  Francyjŏ |
24 paździyrnika 1964 |
| Hrabstwo Roanoke |  Stany Zjednoczōne |
30 listopada 1994 |
| Ingolstadt |  Mjymcy |
4 listopada 2005 |
| Iwano-Frankiwsk |  Ukrajina |
5 kwietnia 2005 |
| Kuopio |  Finlandyjŏ |
7 lutego 1980 |
| Olita |  Litwa |
3 czyrwnia 1993 |
| Mülheim an der Ruhr | Mjymcy |
29 kwietnia 1989 |
| Posedom | Mjymcy |
6 czyrwnia 1973 |
| Székesfehérvár |  Madźary |
28 paździyrnika 1978 |
Ôsoby zwiōnzane z Ôpolem[edytuj | edytuj zdrzōdło]
- Max Glauer (nar. 1867 w Wrocławiu, um. 1935 w Ôpolu) – fotografista
- Miroslav Klose (nar. 1978 w Ôpolu) – fuzbalŏk
Panoramy miasta[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Przipisy
- ↑ Historia Opola, opoledzisiaj.pl [dostymp 2021-01-23] (polski).
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostymp 2021-01-23] (polski).